Балотныя людзі

Балотныя людзі або балотныя цела — цалкам або часткова захаваныя чалавечыя астанкі, знойдзеныя ў тарфяных балотах на поўначы Еўропы, пераважна ў Даніі, Германіі, Нідэрландах, Вялікабрытаніі, Ірландыі і Швецыі. У адрозненне ад іншых старажытных астанкаў, у балотных целаў захаваліся скурныя пакровы і ўнутраныя органы, таму яны з’яўляюцца цікавымі аб’ектамі для даследавання.

Агульныя звесткі правіць

Усяго ў тарфяных балотах Еўропы было выяўлена больш за тысячу старажытных трупаў. Ім уласцівая розная ступень захаванасці — некаторыя целы амаль не закрануты раскладаннем, іншыя часткова спарахнелі, ад іншых засталіся толькі шкілеты або фрагменты целаў. У асноўным іх знаходзілі мясцовыя сяляне або рабочыя, якія здабываюць торф. Часцяком яны не адразу апавяшчалі аб знаходках навукоўцаў, альбо кідалі іх на месцы, таму многія з балотных целаў былі беззваротна згубленыя.

Рэканструяваная прычоска жанчыны з Элінга

Вынікі даследаванняў правіць

Сучасныя метады даследаванняў здольныя з высокай ступенню дакладнасці ўсталяваць перыяд жыцця балотных людзей і іх узрост на момант смерці, а таксама папоўніць звесткі пра іх побыт і жыццёвы ўклад. Большасць загінулых, згодна з вынікамі радыёвугляроднага аналізу (руск.) (бел., жылі 2000 − 2500 гадоў таму, але існуюць і больш старажытныя знаходкі, як, напрыклад, мужчына з Кёльб’ерга, які памёр каля 8000 г. да н. э. (археалагічная культура Маглемозе)^[1]. Прыблізны ўзрост, падчас якога наступіла смерць, вызначаўся па дадзеных агульных антрапаметрычных абмераў, стане шкілета і па зубах трупаў (калі яны захаваліся).

Вывучэнне стрававальных трактаў дапамагло вызначыць склад ежы старажытных людзей. Напрыклад, апошняя трапеза чалавека з Толунда прадстаўляла сабой кашу з 40 відаў зерня і насення, а ў страўніку чалавека з Гробала былі выяўленыя дробныя косткі, якія сведчаць аб тым, што незадоўга да гібелі ён еў мяса^[2]^[3]. Удакладніць склад ежы і перыяд смерці магчыма і пры дапамозе хімічнага аналізу валасоў — так навукоўцы вызначылі, што чалавек з Кланікавана на працягу некалькіх месяцаў да гібелі ўжываў у ежу гародніну, а значыць, хутчэй за ўсё, памёр летам^[4].

На некаторых целах захавалася адзенне або яго фрагменты, што дазволіла дапоўніць дадзеныя аб гістарычным касцюме тых гадоў. Найбольш добра захаваныя прадметы: скураная шапачка Архівавана 23 мая 2013. з вострым верхам чалавека з Толунда; ваўняная сукенка, выяўленая побач з месцам пахавання жанчыны з Хюлдрэмоса; ваўняныя абмоткі з аддзеленых ад цела ног з балота ў Даніі. Акрамя таго, дзякуючы знаходкам, на галовах якіх захаваліся валасы, атрымалася рэканструяваць прычоскі старажытных людзей. Так, чалавек з Кланікавана ўкладваў валасы з дапамогай сумесі смалы і алею, а валасы на чэрапе чалавека з Остэрбі былі закладзены над правай скронню і завязаныя так званым «швабскім вузлом», што пацвердзіла апісаныя Тацытам прычоскі свеваў^[5].

Прычыны смерці правіць

Навукоўцы мяркуюць некалькі прычын, па якіх людзі знайшлі свой апошні прытулак у балоце. Некаторыя — на целах якіх няма слядоў гвалтоўнай смерці — верагодна, проста патанулі. Іншыя альбо станавіліся ахвярамі злачынства, альбо маглі быць забітыя падчас ахвярапрынашэння багам або за якія-небудзь правіны. Досыць часта як прычына смерці згадваецца ўдушэнне (звычайна шнуром, вяроўкай, рэменем, павязкай і г д.) або перарэзванне горла.