Геранім Лявон Радзівіл
Герані́м Ляво́н Радзіві́л, таксама вядомы як Леў Людвігавіч Радзівіл (польск.: Leon Hieronim Radziwiłł; 10 сакавіка 1808, Варшава — 8 студзеня 1885, Парыж) — князь, ваенны дзеяч Расійскай імперыі. Генерал-ад’ютант (1855), генерал ад кавалерыі (1869). Дванаццаты клецкі ардынат.
| Геранім Лявон Радзівіл | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Дата нараджэння | 10 сакавіка 1808 | |||||||||||||||
| Месца нараджэння | ||||||||||||||||
| Дата смерці | 8 студзеня 1885[1] (76 гадоў) | |||||||||||||||
| Месца смерці |
|
|||||||||||||||
| Месца пахавання | ||||||||||||||||
| Бацька | Людвік Мікалай Радзівіл[d][2] | |||||||||||||||
| Маці | Марыяна з Вадзінскіх[d] | |||||||||||||||
| Жонка | Соф’я Урусава[d][2] | |||||||||||||||
| Грамадзянства | ||||||||||||||||
| Прыналежнасць | Расійская імперыя | |||||||||||||||
| Род войскаў | кавалерыя | |||||||||||||||
| Званне | Генерал ад кавалерыі | |||||||||||||||
| Бітвы/войны | Паўстанне 1830—1831 гадоў, Задушэнне Вянгерскага паўстання, Крымская вайна | |||||||||||||||
| Узнагароды і званні |
|
|||||||||||||||
Біяграфія
правіцьПрадстаўнік вялікалітоўскага шляхецкага роду Радзівілаў герба «Трубы». Нарадзіўся ў сям’і Людвіка Мікалая Радзівіла (1773—1830) і яго жонкі Мар’яны Вадзінскай (1778—1823). З’яўляўся ўнукам Міхала Гераніма Радзівіла, пляменнікам князя Антонія Генрыка Радзівіла, намесніка Вялікага княства Познанскага і Міхала Гедэона Радзівіла, аднаго з галоўных кіраўнікоў паўстання 1830—1831 гадоў.
Геранім Лявон Радзівіл атрымаў хатнюю адукацыю: яго выхоўваў французскі эмігрант-манархіст Жан дэ Нэў. Пачаў ваенную службу 7 мая 1825 года, калі цэсарэвіч Канстанцін Раманаў адправіў яго юнкерам у Гродзенскі гусарскі лейб-гвардыі полк, дзе 25 чэрвеня 1826 года Радзівіл даслужыўся да звання карнета.
Удзельнічаў у задушэнні паўстання 1830—1831 гадоў, у тым ліку ў бітве пад Астраленкай, штурме Варшавы, у ліквідацыі партызанскіх атрадаў, створаных на тэрыторыі Беларусі. За дасягненні ў бітвах у 1831 годзе быў ганараваны званнем паручніка. Асабліва вызначыўся ў бітве пад Грохавам, неаднаразова атакаваўшы кавалерыю Юзафа Хлапіцкага з эскадронам гусар. Таксама адзначыўся пры штурме Варшавы, за што атрымаў Ордэн Святога Уладзіміра 4 ступені[3].
Пасля смерці дзеда ў 1831 годзе афіцыйна стаў уладальнікам Клецкай ардынацыі. Пры дапамозе Міхаіла Мураўёва вярнуў сабе былыя радзівілаўскія маёнткі, якія праз заклад перайшлі да мясцовай шляхты[4]. У тым жа годзе, знаходзячыся ў сваім маёнтку ў Мінскай губерні, ён выявіў атрады разбойнікаў, якіх яму ўдалося знішчыць уласнымі сіламі.
25 чэрвеня 1832 года Геранім Радзівіл быў прызначаны флігель-ад’ютантам, а 6 снежня наступнага года атрымаў званне штабс-ротмістра і быў накіраваны ў Маскву, дзе служыў пры Мікалаі I. Карыстаўся асаблівым даверам расійскіх імператараў, часта суправаджаў іх у падарожжах і выконваў дыпламатычныя даручэнні. У 1838 годзе Геранім Радзівіл суправаджаў Мікалая I за мяжой і ў Варшаве атрымаў даручэнне разбіраць просьбы, пададзеныя на ягонае імя. У 1841—1842 гадах зноў знаходзіўся пры імператары ў час яго паездак па Расіі, а ў 1843 годзе ездзіў у Берлін па дыпламатычных пытаннях[5].
У 1844 годзе князь Радзівіл быў камандзіраваны ў Гесэн-Касель, дзе ад імя Мікалая I прысутнічаў на шлюбе эрцгерцага Фрыдрыха Вільгельма Гесэн-Касельскага з князёўнай Аляксандрай Мікалаеўнай, а ў маі таго ж года камандзіраваўся ў Лондан з дыпламатычным даручэннем і за паспяховае яго выкананне быў узведзены ў палкоўнікі.
У часе задушэння Венгерскай рэвалюцыі ў 1849 годзе знаходзіўся пры галоўнакамандуючым расійскай арміяй Іване Паскевічы ў Трансільваніі. Па вяртанні ў жніўні 1849 года накіраваўся ў Стамбул для вырашэння пытання аб выдачы расійскаму ўраду польскіх удзельнікаў Венгерскай рэвалюцыі, за што быў павышаны ў званні генерал-маёра.
У ходзе Крымскай вайны ў 1854 годзе камандаваў 2-й рэзервовай уланскай дывізіяй, пасля — Сацкім авангардам. 22 верасня 1855 года атрымаў званне генерал-лейтэнанта і быў прызначаны камандзірам уланскай дывізіі, а ў лістападзе таго ж года стаў генерал-ад’ютантам і ўзяў камандаванне 6-й лёгкай кавалерыйскай дывізіяй[3].
У 1869 годзе Гераніму Радзівілу быў нададзены чын генерала ад кавалерыі, сам ён быў залічаны ў Гродзенскі гусарскі лейб-гвардыі полк. Прадаўшы ў 1872–1875 гадах Клецкую і Давыд-Гарадоцкую ардынацыі разам з зямельнымі ўладаннямі Антонію Вільгельму Радзівілу ў абмен на пажыццёвую пенсію ў 40 000 рублёў у год, Геранім пражываў пераважна ў Парыжы, дзе і памёр 27 снежня 1884 года[6]. Пахаваны ў радавой спачывальні ў нясвіжскім фарным касцёле.
Сям’я
правіць12 лютага 1833 года ажаніўся з фрэйлінай Соф’яй Урусавай, дачкой князя Аляксандра Урусава і з таго часу карыстаўся літасцю імператара. Ад гэтага шлюбу не было нашчадкаў, а ў канцы 1850-х гадоў Геранім Радзівіл разышоўся з жонкай у атмасферы скандалу[6].
У 1853 годзе ў Радзівіла нарадзілася пазашлюбная дачка Леантэна ад рамана з італьянскай балерынай Карлотай Грызі.
Узнагароды
правіць- Ордэн Святога Уладзіміра 4-й ступені з бантам (1831 г.)
- Ордэн воінскай доблесці 4-й ступені (1831 г.)
- Ордэн Чырвонага арла 3-й ступені (Прусія, 1835 г.)
- Ордэн Леапольда 3-й ступені (Аўстрыя, 1835 г.)
- Ордэн Святога Станіслава 2-й ступені (1840 г.)
- Ордэн Залатога льва 2-й ступені (Гесэн-Касель, 1844 г.)
- Знак адрознення за бездакорную службу за 15 гадоў (1846 г.)
- Ордэн Святой Ганны 2-й ступені (1847 г.)
- Ордэн Жалезнай кароны 1-й ступені (Аўстрыя, 1850 г.)
- Ордэн Святога Георгія 4-й ступені за 25 гадоў службы (26 лістапада 1854 г.)
- Ордэн Святога Станіслава 1-й ступені з мячамі (1855 г.)
- Знак адрознення за бездакорную службу за 25 гадоў (1855 г.)
- Ордэн Святой Ганны 1-й ступені (1863 года)
- Ордэн Белага Арла (1867 г.)
- Ордэн Святога Аляксандра Неўскага з мячамі (17 снежня 1877 г.)
Зноскі
- ↑ Hieronim Leon Dominik Radziwiłł // Internetowy Polski Słownik Biograficzny
- ↑ а б Radziwiłłowie herbu Trąby — Warszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, Wydawnictwo DiG, 1996. — 67 с. — ISBN 83-85490-62-0
- ↑ а б Радзивилл, который двух императоров смешил (руск.). СБ. Беларусь сегодня (26 красавіка 2014). Праверана 03.09.2019.
- ↑ Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — 591 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8., с.57
- ↑ Радзивил, князь Лев Людвигович (ros.). W: Большая биографическая энциклопедия [on-line]. dic.academic.ru. (руск.)
- ↑ а б Stefan Kieniewicz: Radziwiłł Hieronim Leon Dominik. W: Polski Słownik Biograficzny. Emanuel Rostworowski (red.). T. XXX/2. Cz. 125. Wrocław–Warszawa i in.: Ossolineum PAN, 1987, s. 284. ISBN 83-04-02673-2. (польск.)
Літаратура
правіць- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — 591 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.