Караль Прозар
Караль Прозар (1759 — 1 лістапада 1841, Хойнікі) — дзяржаўны і ваенны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага. Абозны вялікі літоўскі (1787—1794), тытулаваў сябе графам на Хойніках і Астраглядавічах (Оўруцкі павет у Рэчы Паспалітай, Рэчыцкі павет у Расійскай імперыі).
| Караль Прозар | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| польск.: Karol Prozor | |||||||
_(2).jpg) | |||||||
 уласны герб «Прозар» | |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Міхал Ян Борх | ||||||
| Пераемнік | Аляксандр Міхал Пацей[d] | ||||||
| Нараджэнне | 1759 | ||||||
| Смерць |
1 лістапада 1841 |
||||||
| Месца пахавання | |||||||
| Род | Прозары | ||||||
| Бацька | Юзаф Прозар | ||||||
| Маці | Феліцыяна Шчытаўна | ||||||
| Жонка | Людвіка Канстанцыя з Шуйскіх | ||||||
| Дзеці | Юзэфа, Марыяна, Юзаф, Станіслаў, Уладзіслаў | ||||||
| Званне | генерал | ||||||
| Узнагароды |
   |
||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
Біяграфія
правіць
Прадстаўнік шляхецкага роду Прозараў герба ўласнага, сын Юзафа, ваяводы віцебскага.
.jpg)
Атрымаў выдатную адукацыю, актыўна ўдзельнічаў у палітычным жыцці краіны. Займаў пасаду маршалака Трыбуналу Вялікага Княства Літоўскага (1787)[1], потым быў абозным (генерал-кватармайстрам). Ухваляў Канстытуцыю 3 мая 1791[2].
Пры падрыхтоўцы паўстання (1794) сабраў на яго падтрымку каля мільёна злотых, прадаўшы пры гэтым частку сваіх уладанняў. Атрымаў ад Т. Касцюшкі прызначэнне на генерал-маёра, начальніка ўзброеных сіл на Украіне, Палессі, Падоллі і частцы Літвы, што адыйшла раней да Расійскай імперыі. Аднак з прычыны недасведчанасці ў ваеннай справе не здолеў разгарнуць ваенных дзеянняў, выехаў у Варшаву.
18 ліпеня 1794 атрымаў ад Т. Касцюшкі прызначэнне на пасаду намесніка радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і паўнамоцнага прадстаўніка пры ўсіх дывізіях войска Вялікага Княства Літоўскага (яму падпаракоўвалася Цэнтральная дэпутацыя Вялікага Княства Літоўскага). Выехаў у Вільню, па здушэнні паўстання ў эміграцыі.
Па атрыманні амністыі вярнуўся ў Хойнікі (1802). У 1812 падтрымаў Напалеона, увайшоў у Часовы ўрад Вялікага Княства Літоўскага (старшыня Скарбовага камітэта). Да 1814 у эміграцыі.
З 1821 у Патрыятычным таварыстве, член правінцыйнага камітэта Літвы. У 1826 расійскія ўлады арыштавалі К. Прозара ў справе дзекабрыстаў і змясцілі ў Петрапаўлаўскую крэпасць, аднак у 1829 вызвалілі як «не належнага да справы»[3].
Падчас гэтага зняволення памерла жонка К. Прозара Людвіка (1828), якая ў пошуках мужа выехала ў Брэст. Нябожчыцу перавезлі на радзіму і пахавалі ва ўніяцкай бажніцы ў вёсцы Вялікі Бор, пазней перапахавалі ў Хойніках, у кургане каля капліцы на местачковых могілках.
Цікавыя факты
правіць- Тадэвуш Касцюшка называў Караля Прозара «рэдкім грамадзянінам», а расійская імператрыца Кацярына II прылічыла яго да «злостнейших бунтовщиков»[4].
Зноскі
- ↑ ЭнцВКЛ 2005, с. 465.
- ↑ Л. Д. Клок. Тайна хойніцкага пергаменту Архівавана 5 сакавіка 2016. // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Хойніцкага раёна. — Мн., 1993.
- ↑ ЭнцВКЛ 2005, с. 466.
- ↑ Сяргей Бельскі. Абозны Вялікага Княства Архівавана 5 сакавіка 2016. // «Культура» № 36 (956), 4 верасня 2010.
Літаратура
правіць- Вяроўкін-Шэлюта У. Прозары // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 465—466. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.