Маскоўская духоўная акадэмія
Маскоўская духоўная акадэмія (руск.: Московская духовная академия) — вышэйшая навучальная ўстанова Рускай праваслаўнай царквы.
Маскоўская духоўная акадэмія (МДА) | |
---|---|
![]() | |
![]() | |
Заснаваны | 1814 |
Год закрыцця | 1919—1946 |
Тып | Духоўная навучальная ўстанова |
Рэктар | архіепіскап Амвросій (Ермакоў)(руск.) бел.[1] |
Размяшчэнне |
![]() |
Юрыдычны адрас | 141300 Маскоўская вобласць, Сергіеў Пасад, Троіца-Сергіева лаўра |
Сайт | mpda.ru |
![]() |
Афіцыйная назва арганізацыі: Рэлігійная арганізацыя — духоўная адукацыйная арганізацыя вышэйшай адукацыі «Маскоўская духоўная акадэмія Рускай праваслаўнай царквы», (абрэвіятура — МДА). Заснавальнікам МДА з'яўляецца праваслаўная рэлігійная арганізацыя «Руская Праваслаўная Царква». Маскоўская духоўная акадэмія падсправаздачная Патрыярху Маскоўскаму і ўсяе Русі і Свяшчэннаму Сіноду РПЦ.
ГісторыяПравіць
«Эліна-славянскія схолы» Ліхудаў (1685–1699)Правіць
Калі ў Маскоўскай дзяржаве задумалі завесці ў Маскве вышэйшую школу са ступенню акадэміі, цар Фёдар і Патрыярх Іякім у 1682 годзе прасілі Усходніх Патрыярхаў даслаць у Маскву праваслаўных спрактыкаваных настаўнікаў. У Канстанцінопалі на падворку ў Іерусалімскага Патрыярха Дасіфея II(руск.) бел. жылі браты Іянікій Ліхуд і Сафроній Ліхуд. Патрыярх прапанаваў братам адправіцца ў Маскву, забяспечыўшы іх рэкамендацыйнымі граматамі і грашамі на дарогу. Праз два гады браты Ліхуды дабраліся да Масквы і адкрылі перш у Богаяўленскім(руск.) бел., потым у Заіканаспаскім манастыры(руск.) бел.[2] школу, у якой выкладаліся граматыка, піітыка, рыторыка, логіка і фізіка на лацінскай і грэцкай мовах.
Гэта была ў зародку Славяна-грэка-лацінская акадэмія са схаластычным кірункам выкладання. У другой палове 1694 года браты Ліхуды павінны былі пакінуць Акадэмію — школа грэцкага тыпу не задавольвала прыхільнікаў лацінскай адукацыі. Пазбаўленая настаўнікаў і пакінутая на саму сябе, Маскоўская акадэмія зведвала цяжкія часы. Месца Ліхудаў у школе занялі іх лепшыя вучні: Мікалай Сямёнаў і Фёдар Палікарпаў, але выкладалі яны толькі тыя прадметы, якія самі паспелі прайсці: граматыку, паэтыку і рыторыку; лацінская мова была выгнана са школы.
«Лацінскі перыяд» (1701–1784)Правіць
Пётр I, які жадаў асветы еўрапейскай, 7 чэрвеня 1701 года выдае ўказ: «завесці ў Акадэміі навукі лацінскія». Выкладанне грэцкай мовы спынілася, і Акадэмія стала звацца Славяна-лацінскай. Не ўціхамірыўшыся з перавагай лаціны, Сафроній Ліхуд арганізаваў каля 1707 года невялікую грэцкую школу ў Маскве, якая паступова вярнулася назад ў акадэмію: ў студзені 1725 года школа была пераведзена ў адзін будынак з Маскоўскай акадэміяй, а з лютага 1726 года ўвайшла ў склад Акадэміі асобным факультэтам. Нягледзячы на гэта, выкладанне грэцкай мовы ў акадэміі было адноўлена толькі ў 1738 годзе. З пераходам школы ў вядзенне Паладыя Рагоўскага(руск.) бел. акадэмія схіляецца да заходняй асветы і застаецца такой ва ўвесь працяг другога перыяду (1700—1775). Сам кіраўнік школы скончыў адукацыю на Захадзе і быў некаторы час уніятам; гэтаму кірунку спрыяла і воля Пятра I, і спагада адукаваных людзей таго часу (Стэфан Яворскі) да заходняй адукацыі. Настаўнікі, а нярэдка і вучні, выклікаліся з Кіева; навукі выкладаліся на лацінскай мове. На чале акадэміі стаялі рэктар і прэфект; першы назіраў галоўным чынам за настаўнікамі і выкладаннем, другі — за вучнямі. Прадметы выкладання: багаслоўе, філасофія па Арыстоцелю, фізіка, метафізіка, псіхалогія, метэаралогія, рыторыка. Вучні набіраліся з духоўнага саслоўя, з дваранаў і разначынцаў, часам пасрэдніцтвам прымусовых мёр; у ліку вучняў бывалі святары, дыяканы, царкоўныя служкі і манахі. Здольныя праходзілі акадэмічны курс у 12—13 гадоў; іншыя ж на працягу 15-ці гадоў ледзь дасягалі філасофскага класа; былі выпадкі, калі вучні вучыліся па 20 гадоў і ў адным класе заставаліся па 10 гадоў. У гэтай акадэміі атрымалі, адукацыю многія з найвядомых дзеячаў XVIII ст.: мітрапаліт Гаўрыіл(руск.) бел., будучы яе рэктар Феафілакт Горскі(руск.) бел., гісторык Бантыш-Каменскі(руск.) бел., князь А. Д. Кантэмір, рускі перакладчык і паэт Я.І.Кастроў(руск.) бел., вялікі расійскі вучоны М.В.Ламаносаў.
Перавод акадэміі ў Троіца-Сергіеву ЛаўруПравіць
У 1775 годзе, калі Свяцейшаму сіноду быў дадзены імператарскі ўказ:
таму як Маскоўская акадэмія стаіць у вельмі няздольным для вучэльняў месцы, то да пераводу гэтай адшукаць іншае месца. |
Лік навучэнцаў рос, будынкі ў Заіканаспаскім манастыры(руск.) бел. струхлелі, але толькі ў 1797 годзе прапанова пра перамяшчэнне акадэміі была ўхвалена Сінодам. Новым месцам меркаваўся Данскі манастыр, дзе на ўзвядзенне новых будынкаў патрабавалася вялізная сума, і таму праект быў адхілены. Тады Сінод вырашыў перамясціць акадэмію ў Троіца-Сергіеву лаўру, дзе з 1727 (1742[3]?) года месцілася Троіцкая лаўрская семінарыя(руск.) бел..
Рэформа духоўнай адукацыі (1808-1814)Правіць
У эпоху Аляксандра I у расійскіх кіруючых колах з'яўляецца думка аб перабудове ўсёй дзяржавы, аб адмене прыгоннага права, пачынаецца рэформа свецкай і духоўнай школы. У 1808 годзе ствараецца Камісія духоўных вучылішчаў і распрацоўваецца статут аб ўнутраным кіраванні акадэмій. У 1812 годзе з прычыны захопу Масквы французамі, Заіканаспаскі манастыр быў спустошаны і зрабаваны. Будынкі не пацярпелі ад пажару, але апынуліся моцна пашкоджанымі ад дзеянняў захопнікаў. Навучальнае жыццё было адноўлена там 3 сакавіка 1813 года пасля пасільнага рамонту. У 1814 годзе, пасля першага выпуску Санкт-Пецярбургскай духоўнай акадэміі, статуты духоўных школ (акадэмій, семінарый і вучэльняў) былі зацверджаны імператарам 30 жніўня 1814 года. У той жа год Славяна-грэка-лацінская акадэмія была аб'яднана з Троіцкай лаўрскай семінарыяй са стварэннем новай духоўнай вышэйшай навучальнай установы, якая атрымала назву — Маскоўская духоўная акадэмія. Урачыстае адкрыццё акадэміі на новым месцы адбылося 1 (14) кастрычніка 1814 года, на свята Пакрова Багародзіцы. Гадаванцы старой акадэміі і Траецкай семінарыі ўтварылі траціну складу першага курса. З гэтай нагоды некаторыя будынкі лаўры былі перабудаваны. Так, будынак Царскіх палацаў страціў вонкавыя ўсходы, а для паведамлення паміж паверхамі былі прабіты зборы. З'явіліся і новыя будынкі для патрэб акадэміі: шпіталь, сталовая, лазня і бібліятэка; да будынка Царскіх палацаў быў прыбудаваны трохпавярховы навучальны корпус.
Першыя паўстагоддзя ў Лаўры (1814-1862)Правіць
Навучанне ў Акадэміі было чатырохгадовае, але набор вырабляўся раз на два гады аж да прыняцця статута 1869 года. Новая навучальная праграма ўводзілася паступова. Пры пачатку заняткаў ў 1814 годзе чыталіся прадметы: трактаванне Святога Пісьма, філасофія, усеагульная літаратура, усеагульная грамадзянская гісторыя, матэматыка; мовы: яўрэйская, грэцкая, нямецкая, французская і англійская. У 1816 годзе пачынаецца чытанне дагматычнага багаслоўя. З 1817 года чытаюцца лекцыі па маральным багаслоўі і выкрывальным багаслоўі. Нароўні з гэтымі прадметамі ў праграму ўваходзяць: пастырскае багаслоўе, царкоўнае красамоўства, царкоўная гісторыя, кананічнае (царкоўнае) права (з 1840), патрыстыка (з 1841), метафізіка (з 1842), гісторыя філасофіі (з 1843), біблейская гісторыя, руская грамадзянская гісторыя, царкоўная археалогія (з 1844). У такім выглядзе праграма існавала да 1869 года. Маскоўская духоўная акадэмія прымала ўдзел і ў перакладзе Бібліі на рускую мову, але тут роля Акадэміі была другараднай. Асноўная праца здзяйснялася ў Пецярбургу.
На мяжы ХІХ—ХХ стагоддзяўПравіць
З 1869 года прыняты новы Статут акадэмій: вышэйшым органам акадэмічнага кіравання станавіўся Савет акадэміі на чале з рэктарам. Найважныя справы акадэмія павінна вырашаць на агульных сходах, новага выкладчыка абіраць ўсёй карпарацыяй. Былі пашыраны магчымасці паступлення ў акадэмію: не толькі семінарысты, але і гімназісты, дапускаліся вольныя слухачы. Дазволена публікаваць лекцыі, засноўваць навуковыя грамадствы, акадэміі набываюць права ўласнай цэнзуры. Ажыўленню навуковай дзейнасці спрыяла ўвядзенне абавязковай доктарскай ступені для рэктара і прафесараў. Канец XIX стагоддзя характарызуецца значным змяншэннем колькасці навучэнцаў у Маскоўскай і ў іншых духоўных акадэміях. Да 1888 года лік студэнтаў МДА хутка рос і дайшоў да 300 чалавек. Потым стала меншаць з прычыны абмежавальных мер; у 1899 годзе іх было толькі 191 рускіх і 24 іншаземца. Пачатак XX стагоддзя унёс шмат новага ў жыццё акадэміі. Студэнты і прафесары - усё адгукаліся на падзеі, што адбываліся ў Расіі. Пасля падзей 1905 года многія слупы навукі былі выдаленыя з акадэміі. З канца XIX стагоддзя адзначаецца «паслабленне багаслоўска-навуковай дзейнасці акадэмічных выхаванцаў». У верасні 1917 года ўпершыню за гісторыю акадэміі адбыліся выбары рэктара.
Ліквідацыя акадэмііПравіць
Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі, у канцы 1917 годзе і лаўра, як манастыр, была зачынена, і акадэмія выселена з занятых памяшканняў, з экспрапрыяцыяй усёй маёмасці. Фармальна акадэмія была пераведзена ў Маскву, дзе заняткі са студэнтамі «прыватным парадкам» праходзілі да канца 1920-х гадоў у розных месцах горада: у Епархіяльным доме(руск.) бел., у царкве Іаана Ваяра(руск.) бел., у царкве Пятроўскага манастыра(руск.) бел. і ў храме Жывапачатнай Троіцы ў Лістах(руск.) бел..
Адраджэнне акадэмііПравіць
У 1944 годзе адкрыўся Маскоўскі праваслаўны багаслоўскі інстытут і Багаслоўска-пастырскія курсы ў Маскве. Гэта былі першыя вышэйшая і сярэдняя навучальныя ўстановы РПЦ пры савецкай уладзе. Жыццё інстытута і курсаў пачалося дзякуючы намаганням Свяцейшага Патрыярха Сергія (Страгародскага; † 15 мая 1944 года) пасля сустрэчы трох мітрапалітаў у верасні 1943 года з І.В. Сталіным[4]. Навучальны камітэт пры Свяшчэнным Сінодзе на пасяджэнні 26 жніўня 1946 года пастанавіў ператварыць Праваслаўны багаслоўскі інстытут у Маскоўскую духоўную акадэмію з чатырохгадовым курсам навучання, якая месцілася спачатку ў памяшканнях Новадзявочага манастыра. Прытым III і IV курсы Інстытута сталі I і II курсамі МДА, а Падрыхтоўчыя курсы і два першыя курсы Інстытуты — Семінарыяй(руск.) бел. з чатырохгадовай праграмай навучання. Акадэмія і Семінарыя былі аб'яднаны пад адной адміністрацыяй, выкладчыкаў налічвалася ўсяго 15 чалавек. Пасля ўступных экзаменаў у верасні 1946 года ў МДС навучэнцаў было 147 чалавек, а ў МДА - 14. У 1947 годзе 29 лістапада Савет Міністраў СССР перадаў Маскоўскай патрыярхіі частку будынкаў Троіца-Сергіевай лаўры, і ў 1949 годзе туды былі вернутыя духоўная акадэмія і семінарыя. 21 мая 1955 года патрыярх Алексій I асвяціў адноўлены Пакроўскі акадэмічны храм, раней заняты пад гарадскі Палац культуры. За дзесяць год (1947—1957) адноўленай акадэміяй была падрыхтавана вялікая колькасць духавенства і выкладчыцкіх кадраў (чацвёртая частка настаўнікаў МДА была па ўзросце не старэйшыя за 30 гадоў). З 1955—1956 навучальнага года аднавілася традыцыя праводзіць гадавы акт акадэміі ў дзень пасаднага свята яе храма, 14 (1) кастрычніка. Падчас Хрушчоўскай антырэлігійнай кампаніі вялося паляванне за кожным ахвотнікам паступіць у семінарыю ці акадэмію. За 1972—1974 гады духоўныя школы змаглі накіраваць на прыходскае служэнне ўсяго толькі 219 свяшчэннаслужыцеляў, у сярэднім па 4 чалавекі на епархію. Таму вялікае значэнне набыў узноўлены ў студзені 1964 года Завочны сектар пры МДА, замест ліквідаванага некалькімі гадамі раней падобнага сектара пры Ленінградскай духоўнай акадэміі і семінарыі. Праз навучанне на якім мінула ледзь ці не асноўная частка духавенства. У 1969 годзе пры Маскоўскай акадэміі з'явіўся рэгенцкі(руск.) бел. клас, ператвораны ў 1985 годзе ў Рэгенцкую школу, у якой займалася каля 100 выхаванак. У тыя часы гэта была адзіна магчымая форма жаночай рэлігійнай адукацыі. З сярэдзіны 1970-х гадоў ўмовы існавання Маскоўскіх духоўных школ становяцца крыху больш за цярпімымі. Пад канец 70-х — пачатку 80-х гадоў у Маскоўскія духоўныя школы прынялі выкладчыкаў з універсітэцкай гуманітарнай адукацыяй і грунтоўнымі ведамі ў вобласці царкоўных навук, атрыманымі шляхам самаадукацыі (калегі далі ім мянушку «варагі»). Дзякуючы гэтаму якасць выкладання ў Акадэміі атрымалася трохі падняць. 13 верасня 1989 года Свяшчэнны сінод блаславіў адкрыццё іканапіснай школы пры МДА. У наш час у Рускай Праваслаўнай Царкве ідзе рэформа сістэмы духоўнай адукацыі. З 2003—2004 навучальнага года ў акадэміі адбыліся два наборы першакурснікаў на трохгадовую сістэму з падзелам на спецыялізацыі.
СтруктураПравіць
Акадэмія ўключае ў сябе 6 структурных падраздзяленняў:
- бакалаўрыят
- магістратуру
- аспірантуру
- дактарантуру
- рэгенцкая школа
- іканапісная школа
Кафедры:
- Біблеістыкі
- Багаслоўя
- Царкоўнай гісторыі
- Царкоўна-практычных дысцыплін
- Філалогіі
- Гісторыі і тэорыі царкоўнага мастацтва
Таксама асобна выдзеленыя:
- Сектар завочнага навучання
- Цэнтр дадатковай адукацыі
Кіраўніком МДА і Маскоўскіх духоўных школ з'яўляецца рэктар — архіепіскап Вярэйскі Амвросій(руск.) бел.. Калегіяльным органам, які ажыццяўляе агульнае кіраўніцтва адукацыйнай, навукова-даследчай і выхаваўчай дзейнасцю акадэміі з'яўляецца Вучоны савет акадэміі.
Выдавецкая дзейнасцьПравіць
- «Багаслоўскі веснік» (руск.: Богословский вестник) — перыядычнае выданне, што спецыялізуецца на публікацыі тэалагічных навуковых даследаванняў. Часопіс выдаецца Маскоўскай духоўнай акадэміяй з 1892 года з перапынкам з 1919 па 1992 год. Аднаўленне выдання адбылося ў 1993 годзе.
- «Сустрэча» (руск.: Встреча) — студэнцкі праваслаўны часопіс, выдаецца з 1996 года
РэктарыПравіць
- Рафаіл (Краснапольскі)(руск.) бел. (1703—1704)
- Сільвестр (Крайскі)(руск.) бел. (1704—1705)
- Феафілакт (Лапацінскі)(руск.) бел. (1706—1722)
- Гедэон (Вішнеўскі)(руск.) бел. (1723—1728)
- Герман (Капцэвіч)(руск.) бел. (1728—1731)
- Стэфан (Каліноўскі)(руск.) бел. (1734—1735)
- Мітрафан (Слатвінскі)(руск.) бел. (? — 1738)
- Парфірый (Крайскі)(руск.) бел. (1743—1748)
- Генадзь (Драніцын)(руск.) бел. (12 мая 1757—1758)
- Гедэон (Сламінскі)(руск.) бел. (1758—1761)
- Гаўрыіл (Пятроў-Шапашнікаў)(руск.) бел. (1761 — 6 снежня 1763)
- Генадзь (Крацінскі)(руск.) бел. (1764—1768)
- Антоній (Герасімаў-Зыбелін)(руск.) бел. (1768)
- Феафілакт (Горскі)(руск.) бел. (1769—1774)
- Амвросій (Падабедаў)(руск.) бел. (1774—1778)
- Дамаскін (Сямёнаў-Руднеў)(руск.) бел. (24 мая 1778 -?)
- Павел (Панамароў)(руск.) бел. (1782—1783)
- Аполас (Байбакоў)(руск.) бел. (17 сьнежня 1783 -?)
- Мяфодзій (Смірноў)(руск.) бел. (1791—1794)
- Амвросій (Якаўлеў-Орлін)(руск.) бел. (1794—1795)
- Яўлампій (Увядзенскі)(руск.) бел. (1795—1798)
- Серафім (Глаголеўскі)(руск.) бел. (28 верасня 1798—1799)
- Уладзімір (Траццякоў) (1799 −1801)
- Аўгусцін (Вінаградскі)(руск.) бел. (25 снежня 1801—1804)
- Майсей (Блізняцоў-Платонаў)(руск.) бел. (1804—1807)
- Сергій (Крылоў-Платонаў)(руск.) бел. (1808—1810)
- Філарэт (Амфітэатраў)(руск.) бел. (16 сакавіка 1816 — 1 чэрвеня 1819)
- Кірыл (Багаслоўскі-Платонаў)(руск.) бел. (1819—1824)
- Палікарп (Гайтаннікаў)(руск.) бел. (1824—1835)
- Філарэт (Гумілеўскі)(руск.) бел. (14 снежня 1835—1841)
- Яўсевій (Арлінскі)(руск.) бел. (1841—1847)
- Алексій (Ржаніцын)(руск.) бел. (1847—1853)
- Яўген (Сахараў)(руск.) бел. (31 жніўня 1853—1857)
- Сергій (Ляпідзеўскі)(руск.) бел. (4 кастрычніка 1857 — 21 студзеня 1861)
- Сава (Ціхаміраў)(руск.) бел. (21 студзеня 1861 — 4 лістапада 1862)
- Горскі, Аляксандр Васілевіч(руск.) бел. (1862—1875)
- Міхаіл (Лузін)(руск.) бел. (11 лютага 1876 — снежань 1876)
- Смірноў, Сяргей Канстанцінавіч(руск.) бел. (1878—1886)
- Хрыстафор (Смірноў)(руск.) бел. (30 ліпеня 1886 — 13 снежня 1890)
- Антоній (Храпавіцкі)(руск.) бел. (1890—1895)
- Лаўрэнцій (Некрасаў)(руск.) бел. (17 ліпеня У 1895 — 13 сакавіка 1898)
- Арсень (Стадніцкі)(руск.) бел. (13 сакавіка 1898 — 5 снежня 1903)
- Еўдакім (Мяшчэрскі)(руск.) бел. (1903—1906)
- Феадор (Паздзяеўскі)(руск.) бел. (жнівень 1906 — 13 сакавіка 1917)
- Іларыён (Троіцкі)(руск.) бел. (сакавік — верасень 1917)
- в. а. Арлоў, Анатоль Пятровіч(руск.) бел. (10 верасня 1917 — красавік 1922)
— — -
- Чапурын, Мікалай Віктаравіч(руск.) бел. (23 кастрычніка 1946 — 7 лютага 1947)
- Гермаген (Кожын)(руск.) бел. (28 кастрычніка 1947 — 11 жніўня 1949)
- Аляксандр Паўлавіч Смірноў (15 жніўня 1949 — 19 верасня 1950)
- Вертаградаў Уладзімір Сямёнавіч(руск.) бел. (1950—1951),
- в. а. Канстанцін Іванавіч Ружыцкі(руск.) бел. (жнівень 1951 — 18 лістапада 1964)
- Філарэт (Дзенісенка) (22 снежня 1964 — 14 мая 1966),
- Філарэт (Вахрамееў) (14 мая 1966 — 18 красавіка 1973)
- Уладзімір (Сабадан)(руск.) бел. (18 красавіка 1973 — 16 ліпеня 1982)
- Аляксандр (Цімафееў)(руск.) бел. (16 ліпеня 1982 — 12 жніўня 1992)
- Філарэт (Карагодзін)(руск.) бел. (12 жніўня 1992 — 17 ліпеня 1995)
- Яўген (Рашэтнікаў)(руск.) бел. (17 ліпеня 1995 — 14 лiпеня 2018)
- Амвросій (Ермакоў)(руск.) бел. (14 ліпеня 2018 — 30 жніўня 2019)
- Піцірым (Тварогаў)(руск.) бел. (30 жніўня 2019 — 25 жніўня 2020)
- Феадарыт (Ціханаў)(руск.) бел. (з 25 жніўня 2020 )
Гл. таксамаПравіць
Зноскі
- ↑ Архиепископ Верейский Амвросий (Ермаков) (руск.)
- ↑ История Заиконоспасского монастыря (руск.) // Заиконоспасский монастырь
- ↑ История МДА Архівавана 2 студзеня 2019. (руск.) // Афіцыйны сайт МДА
- ↑ Валерия Михайлова «ВСТРЕЧА ИЕРАРХОВ СО СТАЛИНЫМ В КРЕМЛЕ» Профессор А.К. Светозарский о том, как во время войны была легализована Церковь (руск.) // Православие.Ru
ЛітаратураПравіць
- Духовно-учебные заведения (руск.) // Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907
- Кедров Н. И. «Московская духовная семинария, 1814—1889 гг.» (руск.) — М., 1889
- С.Смирнов «Исторія Московской духовной академіи до ея преобразованія (1814—1870)» (руск.) — М.: Унив. тип. (М. Катков), 1879. — 632, XIX с.;