Міжнародны крымінальны суд
Міжнародны крымінальны суд (англ.: International Criminal Court, ICC ці ICCt; фр.: Cour pénale internationale; скарочана — МКС) — першы пастаянны міжнародны орган крымінальнай юстыцыі, у кампетэнцыю якога ўваходзіць праследаванне асоб, адказных за генацыд, ваенныя злачынствы, злачынствы супраць чалавечнасці і агрэсію. Заснаваны на аснове Рымскага статуту, прынятага ў 1998 годзе. Афіцыйна пачаў сваю працу 1 ліпеня 2002 года.
| Міжнародны крымінальны суд | |
|---|---|
| International Criminal Court Cour pénale internationale | |
 | |
 эмблема суда | |
| Від | міжнародны судовы орган |
| Інстанцыя | суд вышэйшай інстанцыі |
| Юрысдыкцыя | Дзяржавы-ўдзельнікі Рымскага статуту |
| Дата заснавання | 1998 год (фактычна з 1 ліпеня 2002 года) |
| Мовы справаводства | англійская, французская |
| Склад | суддзі абіраюцца Асамблеяй дзяржаў-удзельнікаў |
| Правамоцны па | Рымскі статут |
| Тэрмін службы | 9 гадоў |
| Членаў | 18 (колькасць можа быць павялічана) |
| Кіраўніцтва | |
| Старшыня |
 Сон Санхён |
| Зала пасяджэнняў | |
|
|
|
|
Рэзідэнцыя суда ў Гаазе |
|
| Месцазнаходжанне |
 Гаага, Нідэрланды |
| Каардынаты | 52°04′05″ пн. ш. 4°21′11″ у. д.HGЯO |
  |
|
| Сайт | |
| http://www.icc-cpi.int | |
У адрозненне ад іншых міжнародных спецыяльных (ad hoc) і змяшаных крымінальных судоў, МКС з'яўляецца пастаяннай установай. У яго кампетэнцыю ўваходзяць злачынствы, здзейсненыя пасля ўвахождання Рымскага статуту ў сілу.
Месцазнаходжаннем з'яўляецца Гаага, аднак па жаданні суда пасяджэння могуць праходзіць у любым іншым месцы. Міжнародны крымінальны суд не варта блытаць з Міжнародным судом ААН, які таксама засядае ў Гаазе, але мае іншую кампетэнцыю. МКС не ўваходзіць у афіцыйныя структуры Арганізацыі Аб'яднаных Нацый, хоць можа ўзбуджаць справы па прадстаўленні Савета Бяспекі ААН.
ГісторыяПравіць
Міжнародная супольнасць даўно імкнулася да стварэння пастаяннага міжнароднага крымінальнага суда, але з-за разнастайных рознагалоссяў гэта пытанне на працяглы час адкладвалася. Яшчэ ў 1948 годзе Генеральная Асамблея ААН у сваёй рэзалюцыі паказвала на неабходнасць стварэння спецыяльнага юрыдычнага органа, які б на пастаяннай аснове займаўся крымінальным праследаваннем асоб, адказных за здзяйсненне злачынстваў генацыду і іншых злачынстваў аналагічнага цяжару. Праца над гэтым пытаннем была даручана Камісіі міжнароднага права, якая прыйшла да высновы, што стварэнне такога органа з'яўляецца пажаданым і магчымым з пункту гледжання міжнароднага права, аднак пазней праца ў гэтым кірунку Генеральнай Асамблеяй была прыпынена ў сувязі з адсутнасцю кансенсусу ў вызначэнні паняцця агрэсія[1][2].
У сярэдзіне XX стагоддзя пасля Другой сусветнай вайны міжнародная супольнасць дасягнула кансенсусу толькі ў вызначэнні генацыду, злачынстваў супраць чалавечнасці і ваенных злачынстваў, прыняўшы адпаведныя міжнародныя дакументы па іх. Велізарны ўплыў на фарміраванне міжнароднага крымінальнага права аказалі Нюрнбергскі і Такійскі працэсы над асобамі, вінаватымі ў здзяйсненні ваенных злачынстваў, злачынстваў супраць міру і супраць чалавечнасці падчас Другой сусветнай вайны. У далейшым ва ўмовах біпалярнага свету і абвастрэння халоднай вайны пытанне аб заснаванні міжнароднага крымінальнага суда больш не ўздымалася.
Толькі ў канцы 1980-х — пачатку 1990-х гадах пасля заканчэння халоднай вайны да гэтага пытання было зноў прыцягнута ўвага. Спачатку ў 1989 годзе ўрад Трынідада і Табага звярнулася з літом у Генеральную Асамблею з просьбай аднавіць працу над пытаннем аб міжнародным крымінальным судзе, чыя б юрысдыкцыя распаўсюджвалася і на незаконны абарот наркатычных сродкаў. Затым у 1991 годзе ў былой Югаславіі пачалася кровапралітная грамадзянская вайна, а ў 1994 годзе ў Руандзе адбыўся генацыд. Савет Бяспекі ААН адрэагаваў на дзве апошнія сітуацыі і сваім рашэннем заснаваў ad hoc трыбуналы (МТБЮ і МТР) для прыцягнення да пакарання адказных асоб. Аднак, паколькі гэтыя трыбуналы былі створаны для расследавання злачынстваў, здзейсненых толькі ў пэўны час і ў рамках пэўнага канфлікту, міжнароднай супольнасцю была дасягнута агульная згода наконт таго, што канчаткова наспела пытанне аб заснаванні незалежнага і пастаяннага крымінальнага суда. На сваёй 52-й сесіі Генеральная Асамблея па гэтым пытанні пастанавіла склікаць у 1998 годзе пад эгідай ААН Дыпламатычную канферэнцыю ў Рыме з удзелам усіх дзяржаў. 17 ліпеня 1998 года міжнародная супольнасць дасягнула гістарычнай мяжы, калі 120 дзяржаў падпісала Рымскі статут — прававую аснову для стварэння пастаяннага міжнароднага крымінальнага суда[1].
Міжнародны крымінальны суд (МКС) з'яўляецца першым пастаянным міжнародным органам крымінальнага правасуддзя, створаным на аснове дагавора паміж дзяржавамі, які неабходны, у першую чаргу, для таго каб не дапусціць сітуацыі беспакаранасці асоб, якія здзейснілі самыя сур'ёзныя злачынствы, якія выклікаюць заклапочанасць усёй міжнароднай супольнасці ў цэлым. МКС мае статус незалежнай міжнароднай арганізацыі, і не з'яўляецца часткай структуры ААН. Ён размяшчаецца ў Гаазе, Нідэрланды. Расходы суда фінансуюцца за кошт яго дзяржаў-удзельнікаў, а таксама магчымыя добраахвотныя ўнёскі ад урадаў, міжнародных арганізацый, прыватных асоб, карпарацый і іншых суб'ектаў.
Рымскі статут набыў моц 1 ліпеня 2002 года пасля яго ратыфікацыі 60 краінамі.
Дзяржавы-ўдзельнікіПравіць
Дзяржавы становяцца ўдзельнікамі МКС, а злачынствы, дзейсненыя іх грамадзянамі або на іх тэрыторыі — падсуднымі яму, па факце ратыфікацыі Рымскага статуту.
Станам на красавік 2013 года Рымскі статут ратыфікавала 122 дзяржавы ва ўсім свеце[3]. З 193 дзяржаў-членаў ААН ратыфікавала толькі 121 (астравы Кука не з'яўляюцца членам ААН), 31 — падпісалі, але не ратыфікавалі, а 41 — зусім не падпісалі.
Шэраг краін прынцыпова пярэчыць супраць самой ідэі МКС, бо яна, на іх думку, абмяжоўвае суверэнітэт дзяржаў і дае нявызначана шырокія кампетэнцыі суду; сярод іх ЗША, Кітай, Індыя, Ізраіль і Іран.
Самым заўзятым праціўнікам дзейнасці МКС з'яўляецца ЗША. Урад ЗША хоць і падпісаў Рымскі статут у 2000 годзе, але ўжо ў 2002 годзе адклікаў свой подпіс. Першапачаткова Біл Клінтан, падпісваючы дакумент, патлумачыў, што ЗША не збіраюцца ратыфікаваць Рымскі статут, пакуль у поўнай меры на свае вочы не азнаёмяцца з працай Міжнароднага крымінальнага суда[4]. У далейшым ужо адміністрацыя Буша-малодшага на падставе абароны сваіх ваеннаслужачых цалкам адмовілася ад удзелу ў Рымскім статуце, заявіўшы, што ён парушае нацыянальныя інтарэсы і суверэнітэт ЗША. Акрамя таго ў 2002 годзе быў прыняты спецыяльны Закон аб абароне амерыканскага персанала за мяжой, які дазволіў ужыванне ваеннай сілы для вызвалення любога амерыканскага грамадзяніна або грамадзян з ліку саюзнікаў ЗША, затрыманых на тэрыторыі якой-небудзь дзяржавы па ордары МКС[5]. Таксама ЗША склалі двухбаковыя пагадненні з шэрагам краін, у якіх абавязалі іх не выдаваць падазраваных амерыканскіх грамадзян Міжнароднаму крымінальнаму суду, а ў выпадку парушэння гэтых дамоўленасцей ЗША спыняць аказанне ім ваеннай дапамогі і любую іншую падтрымку[6][7].
Дзяржавы-ўдзельнікі, што ратыфікавалі Рымскі статут, падзяляюцца на наступныя рэгіянальныя групы:
- Афрыканскія дзяржавы;
- Азіяцкія дзяржавы, у тым ліку дзяржавы ў раёне Ціхага акіяна;
- Усходнееўрапейскія дзяржавы;
- дзяржавы Лацінскай Амерыкі і Карыбскага басейна;
- Заходняя Еўропа і іншыя дзяржавы.
Станам на на красавік 2013 года 34 дзяржавы-ўдзельніцы МКС адносяцца да афрыканскіх краін, 18 — да азіяцкіх, 18 — з Усходняй Еўропы, 27 — з Лацінскай Амерыкі і Карыбскага басейна і 25 — з Заходняй Еўропы і іншых дзяржаў[3].
Гл. таксамаПравіць
КаментарыіПравіць
ЗноскіПравіць
- ↑ а б Міжнародны крымінальны суд: Гістарычны агляд(недаступная спасылка). сайт ААН. Архівавана з першакрыніцы 6 снежня 2012. Праверана 4 красавіка 2013.
- ↑ Верещетин B.C. Международный уголовный суд: новые перспективы // Московский журнал международного права. — 1993. — № 2. — С. 4-41.
- ↑ а б ICC: The States Parties to the Rome Statute (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 красавіка 2016. Праверана 3 красавіка 2013.
- ↑ Clinton's statement on war crimes court (англ.)(недаступная спасылка). BBC News. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 4 красавіка 2013.
- ↑ Новы напад ЗША на Міжнародны крымінальны суд (руск.)(недаступная спасылка). Х'юман Райтс Вотч (2 чэрвеня 2002). Архівавана з першакрыніцы 24 верасня 2015. Праверана 4 красавіка 2013.
- ↑ Пачатак супрацьстаяння. ЗША і Міжнародны крымінальны суд Агляд за май 2002 г. (руск.)(недаступная спасылка). Часопіс «Індэкс». Архівавана з першакрыніцы 10 снежня 2014. Праверана 4 красавіка 2013.
- ↑ Status of US Bilateral Immunity Acts (англ.) (PDF)(недаступная спасылка). Coalition for the International Criminal Court (2 чэрвеня 2006). Архівавана з першакрыніцы 15 сакавіка 2012. Праверана 4 красавіка 2013.