Павел Паўлавіч Шуба
Павел Паўлавіч Шуба (15 студзеня 1926, в. Танежыцы Слуцкі раён, БССР — 2000) — савецкі і беларускі лінгвіст, прафесар, доктар філалагічных навук (1972), заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь.
| Павел Паўлавіч Шуба | |
|---|---|
| Дата нараджэння | 15 студзеня 1926[1] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 4 верасня 2000 (74 гады) ці 2000[2] |
| Род дзейнасці | мовазнавец, педагог |
| Месца працы | |
| Навуковая ступень | доктар філалагічных навук |
| Альма-матар | |
| Прэміі |
 |
| Узнагароды |
    |
Біяграфія правіць
Нарадзіўся 15 студзеня 1926 г. у вёсцы Танежыцы Слуцкага раёна. Да вайны скончыў сем класаў Чапліцкай сярэдняй школы і два курса Слуцкага педвучылішча. У ліпені 1944 года быў мабілізаваны ў рады Савецкай Арміі, змагаўся на 1-ым і 3-ім Беларускіх франтах, быў цяжка паранены.
Пасля заканчэння Вялікай Айчыннай вайны завочна вучыўся ў Слуцкім педвучылішчы. У 1947 годзе паступіў у Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут імя М. Горкага, у 1951 г. паспяхова скончыў яго і паступіў у аспірантуру пры кафедры беларускай мовы таго ж інстытута. У 1954/1955 навучальным годзе працаваў старшым выкладчыкам кафедры беларускай мовы Гродзенскага педагагічнага інстытута імя Я. Купалы. У 1955 г. паспяхова абараніў кандыдацкую дысертацыю і перайшоў на працу ў Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа АН БССР. У 1961 годзе быў запрошаны на працу ў Белдзяржуніверсітэт, спачатку на пасаду дацэнта, а пасля абароны доктарскай дысертацыі (1972) — на пасаду прафесара кафедры рускай мовы (1974). У 1975 годзе быў абраны на пасаду загадчыка кафедры рускай мовы і ўзначальваў яе на працягу 25 гадоў (да 1999 г.).
Навуковая дзейнасць правіць
У беларускай лінгвістыцы і педагагічнай навуцы імя П. П. Шубы займае асаблівае месца[3]. За 45 гадоў навуковай дзейнасці ім было напісана больш за 300 прац[4], выхавана некалькі пакаленняў прафесіяналаў-русістаў, створана навуковая школа, у рамках якой вывучаліся граматычныя катэгорыі рускай і беларускай моў, праблемы словаўтварэння, пытанні білінгвізму і моўных кантактаў, тапанімія, методыка выкладання роднай мовы ў ВНУ і ў школе і інш..
Значнае месца сярод навуковых прац П. П. Шубы займаюць лексікаграфічныя выданні.
Паспяхова працаваў ён і над складаннем самага вялікага слоўніка беларускай мовы — « Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» ў 5-ці тамах (у 6-ці кнігах). З яго ўдзелам выдадзены «Беларуска-рускі слоўнік» (1962), «Руска-беларускі матэматычны слоўнік», тлумачальныя слоўнікі беларускай і рускай моў для сярэдніх школ (1966, 1975, 1998).
У 1993 годзе ў «Тлумачальным слоўніку беларускіх прыназоўнікаў» П. П. Шуба ўпершыню ва ўсходнеславянскай лінгвістыцы даў лексікаграфічнае апісанне беларускіх прыназоўнікаў. Асаблівую ўвагу П. П. Шуба звяртаў на напісанне падручнікаў для школ і ВНУ. Пад яго кіраўніцтвам быў створаны першы ў рэспубліцы навучальны камплект па курсе «Современный русский язык» для студэнтаў універсітэтаў Беларусі. Ён — сааўтар і навуковы рэдактар некалькіх пакаленняў падручнікаў па беларускай (1- 3 класы школы з рускай мовай навучання), рускай (5-9 класы сярэдняй агульнаадукацыйнай школы) мовах. На працягу многіх гадоў П. П. Шуба быў кансультантам па пытаннях мовы і моўнай палітыкі Міністэрства адукацыі і навукі РБ, членам прэзідыума Цэнтра навуковай кнігі і сродкаў навучання, старшынёй спецыялізаванага Савета па абароне дысертацый на атрыманне навуковай ступені доктара філалагічных навук пры Белдзяржуніверсітэце, галоўным рэдактарам рэспубліканскага часопіса «Русский язык и литература».
Узнагароды і прэміі правіць
Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь у галіне навукі і тэхнікі (1998, у сааўтарстве) — за працу «Беларуская мова. Энцыклапедыя». Кавалер ордэна Славы III ступені, ордэна Айчыннай вайны I ступені, ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга.
Асноўныя працы правіць
- Прыслоўе ў беларускай мове. Марфалагічны нарыс. Мн., 1962
- Граматыка беларускай мовы. Т. 1. Марфалогія. Мн., 1962 (в соав.)
- Граматыка беларускай мовы. Т. 2. Сінтаксіс. Мн., 1966 (в соавт.)
- Марфемная дыстрыбуцыя ў беларускай мове. Дзеяслоў. Мн., 1967 (в соавт.)
- Дзеяслоў у беларускай мове. Мн., 1968
- Уводзіны ў граматыку беларускай мовы. Мн., 1969
- Прыназоўнік у беларускай мове. Мн., 1971
- О компонентах конфикса в русском языке //
- Развитие современного русского языка. 1972
- Словообразование. Членимость слова. М., 1975
- Лекцыі па беларускай марфалогіі. Мн., 1975
- Современный русский язык. Ч. 1—3: Учебное пособие для студентов филологических факультетов университетов БССР / Под ред. П. П. Шубы. Мн., 1979—1983
- Сучасная беларуская мова: Марфаналогія. Марфалогія. Мн., 1987
- Тлумачальны слоўнік беларускіх прыназоўнікаў. Мн., 1993.
Зноскі
- ↑ Šuba Pavel Paǔlavìč // VIAF ID
- ↑ Czech National Authority Database Праверана 8 чэрвеня 2022.
- ↑ «Память. Слуцкий район. Слуцк», Мн., 2000, кн. 2.
- ↑ http://nasledie-sluck.by/ru/people/1996/
Літаратура правіць
- Белорусская ССР: Краткая энциклопедия в 5 т. (руск.) / Ред. колл.: П. У. Бровка и др. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. Биографический справочник. — 737 с. — 50 000 экз. — С. 702
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — С. 479. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).
- Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі: У 5-і т. / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелСЭ, 1987. — Т. 5. Скамарохі — Яшчур. — 703 с. — 10 000 экз. — С. 591