Палескі эканамічны раён

Палескі эканамічны раён — эканамічная вобласць на поўначы Украіны, размешчаная ў гісторыка-этнаграфічным рэгіёне Украінскае Палессе.

Агульная інфармацыя

Украінскае Палессе мае дастаткова выгаднае геаграфічнае становішча. Праз гэты рэгіён праходзяць транспартныя артэрыі, якія злучаюць Украіну з Беларуссю, часткова — з Расіяй і Заходняй Еўропай. Такім чынам, Палессе з’яўляецца сувязным звяном, з аднаго боку, паміж Украінай і Беларуссю, Польшчай, краінамі Паўночнай Еўропы і Балтыі, а з другога — паміж Расіяй і Заходняй Еўропай. Стратэгічнае становішча рэгіёну дазваляе актыўна прыцягваць Палессе не толькі да развіцця міжрэгіянальных унутрыўкраінскіх сувязяў, але і да гандлёвых і вытворчых узаемаадносін Украіны з іншымі дзяржавамі, стварэння свабодных эканамічных зон, развіцця міжнароднай сістэмы гандлю, транспарту і сувязі, стварэння зон міжрэгіянальнага і міждзяржаўнага супрацоўніцтва.

Галоўнымі ўмовамі, якія вызначылі спецыфічныя рысы сучаснага вытворчага патэнцыялу Палесся, выступаюць асаблівая структура прыродна-рэсурснага патэнцыялу, у якой дамінуе доля сельскагаспадарчых рэсурсаў, і працяглая аграрна-прамысловая спецыялізацыя гаспадаркі рэгіёну. У 90-я гады ў прамысловасці, асабліва ў сельскай гаспадарцы, адбылося істотнае маральнае і фізічнае старэнне асноўных фондаў. У многіх галінах фактычна спынілася нарошчванне і абнаўленне вытворчых магутнасцяў. Асаблівы ўрон пры гэтым нанесены галінам спецыялізацыі эканамічнага раёна — лёгкай прамысловасці, машынабудаванню і сельскай гаспадарцы. Неналежным чынам выкарыстоўваецца вытворчы патэнцыял, сканцэнтраваны ў зоне радыеактыўнага забруджвання. Асабліва гэта тычыцца прадпрыемстваў аграпрамысловага комплексу.

У тэрытарыяльнай структуры грамадскай вытворчасці лепшымі паказчыкамі характарызуецца Чарнігаўская вобласць, горшымі — Валынская.

Гаспадарчы комплекс Палесся ў параўнанні з астатняй Украінай адрозніваецца большай доляй сельскай гаспадаркі і адносна меншай удзельнай вагой прамысловасці, транспарту і сувязі, будаўніцтва, жыллёва-камунальнай гаспадаркі, сферы паслуг. Для збалансавання тэрытарыяльна-гаспадарчых прапорцый прыярытэтамі структурнай палітыкі сталі менавіта гэтыя галіны гаспадаркі пры захаванні агульнай аграпрамысловай арыентацыі рэгіянальнай эканомікі.

Энергетыка

Улічваючы ўласцівы рэгіёну дэфіцыт энерганосьбітаў, энергетычную базу раёна складаюць, разам з уласнымі (вугаль каменны і буры, газ, нафта, торф, дровы), імпартныя энергетычныя рэсурсы. Асноўнымі рынкамі збыту прадукцыі прамысловага і сельскагаспадарчага комплексаў Палесся з’яўляецца ўласны ўнутраны, а таксама рынкі іншых эканамічных раёнаў Украіны, на якія паступае прадукцыя машынабудавання, харчовай і лёгкай прамысловасці, будаўнічыя матэрыялы. Прадукцыя паліўнай прамысловасці, аднак, спажываецца ў асноўным у межах Палесся.

Спецыялізацыю прамысловага комплексу раёна праяўляе параўнанне галіновай структуры таварнай прадукцыі прамысловасці Украіны і Палесся. Так, калі ва ўсеўкраінскай структуры прамысловай прадукцыі дамінуе прадукцыя паліўна-энергетычнага і металургічнага комплексу (у сукупнасці 47,5% ад агульнай прадукцыі), то для Палесся пераважнай з’яўляецца прадукцыя перапрацоўчых галін (харчовай і лёгкай прамысловасці разам).

Удзельная вага прадукцыі паліўна-энергетычнага комплексу і металургіі ў цэлым складае ў Палессі толькі 26,6%, прычым апошняя практычна не прадстаўлена (1,2%), хоць паліўная прамысловасць і энергетыка перавышаюць агульнаўкраінскі паказчык. Доля прадукцыі харчовай і перапрацоўчай прамысловасці для Палескага эканамічнага раёна перавышае 37% пры сярэднеўкраінскім паказчыку — 19,1%. Іншымі галінамі спецыялізацыі з’яўляецца дрэваапрацоўчая і цэлюлозна-папяровая, лёгкая і прамысловасць будаўнічых матэрыялаў.

Прамысловасць

Аналіз дынамікі вытворчасці прамысловай прадукцыі ва Украіне і Палескім раёне за 1990—2002 гады ў цэлым паказвае, што ў асноўным тэндэнцыі спаду прамысловай вытворчасці ў Палескім эканамічным раёне адпавядаюць агульнаўкраінскім. Аднак негатыўных прыкмет у рэгіёне было больш, чым у краіне ў цэлым. Да піку крызіснага перыяду 90-х гадоў назіралася скарачэнне аб’ёмаў прамысловай вытворчасці. Тэндэнцыі адставання назіраліся ў раёне і ў перыяд стабілізацыі прамысловай вытворчасці (1998—2000). Як ужо адзначалася, агульнымі для ўсіх абласцей Палесся галінамі прамысловай спецыялізацыі сталі лёгкая і харчовая прамысловасць, машынабудаванне і металаапрацоўка, а таксама лясная, дрэваапрацоўчая і цэлюлозна-папяровая галіна; будаўнічая індустрыя. Акрамя пералічаных, галінамі спецыялізацыі з’яўляюцца: у Ровенскай вобласці — электраэнергетыка, хімічная і нафтахімічная прамысловасць, у Валынскай і ў Чарнігаўскай — паліўная галіна. Гэта і вызначае месца Палесся ў міжрэгіянальным падзеле працы ў краіне. Асноўныя прамысловыя прадпрыемствы раёна выкарыстоўваюць мясцовыя сыравінныя рэсурсы, хоць асобныя вытворчасці (у лёгкай, хімічнай і нафтахімічнай прамысловасці, у энергетыцы) выкарыстоўваюць і сыравінныя матэрыялы, і паўфабрыкаты, якія паступаюць з іншых рэгіёнаў.

Сельская гаспадарка

Вядучую ролю ў эканоміцы рэгіёну традыцыйна гуляюць сельская гаспадарка, харчовая і лёгкая прамысловасць. Улічваючы спецыфіку прыродна-кліматычных умоў, сельская гаспадарка Палесся спецыялізуецца на жывёлагадоўлі малочна-мясной галіны, свінагадоўлі, вырошчванні бульбы, лёну, збожжа, цукровых буракоў, гародніны, ягад, пладоў, культурных грыбоў і кансерваў з іх. Маецца развітая птушкагадоўля. У структуры пасяўных плошчаў сельскагаспадарчых культур Палесся, як і ў астатняй Украіне, дамінуюць збожжавыя культуры (у 2002 г. — 50,2% пасяўных плошчаў раёна і 55,8% у астатняй краіне). Тут вырабляецца 9,1% ад агульнаўкраінскай вытворчасці збожжа, 13,1% цукровых буракоў, 24,1% бульбы, 10,1% гародніны, 13,3% мяса, 16,5% малака, 11,1% яек.

Літаратура

• Микола Бутко. Трансформаційні зрушення в соціально-економічному розвитку регіонів // Схід (часопіс), 2004. (укр.)

Спасылкі

• С.Гуменюк: Ми робимо с Полісся пустелю! (укр.)