Павел Паўлавіч Шуба

(Пасля перасылкі з П. П. Шуба)

Павел Паўлавіч Шуба (15 студзеня 1926, в. Танежыцы Слуцкі раён, БССР — 2000) — савецкі і беларускі лінгвіст, прафесар, доктар філалагічных навук (1972), заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь.

Павел Паўлавіч Шуба
Дата нараджэння 15 студзеня 1926(1926-01-15)[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 4 верасня 2000(2000-09-04) (74 гады) ці 2000[2]
Грамадзянства
Род дзейнасці навуковец, педагог
Навуковая сфера мовазнаўства
Месца працы
Навуковая ступень доктар філалагічных навук
Альма-матар
Прэміі
Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь
Узнагароды
ордэн Айчыннай вайны I ступені ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга ордэн Славы III ступені
Заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь

Біяграфія

правіць

Нарадзіўся 15 студзеня 1926 г. у вёсцы Танежыцы Слуцкага раёна. Да вайны скончыў сем класаў Чапліцкай сярэдняй школы і два курса Слуцкага педвучылішча. У ліпені 1944 года быў мабілізаваны ў рады Савецкай Арміі, змагаўся на 1-ым і 3-ім Беларускіх франтах, быў цяжка паранены.

Пасля заканчэння Вялікай Айчыннай вайны завочна вучыўся ў Слуцкім педвучылішчы. У 1947 годзе паступіў у Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут імя М. Горкага, у 1951 г. паспяхова скончыў яго і паступіў у аспірантуру пры кафедры беларускай мовы таго ж інстытута. У 1954/1955 навучальным годзе працаваў старшым выкладчыкам кафедры беларускай мовы Гродзенскага педагагічнага інстытута імя Я. Купалы. У 1955 г. паспяхова абараніў кандыдацкую дысертацыю і перайшоў на працу ў Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа АН БССР. У 1961 годзе быў запрошаны на працу ў Белдзяржуніверсітэт, спачатку на пасаду дацэнта, а пасля абароны доктарскай дысертацыі (1972) — на пасаду прафесара кафедры рускай мовы (1974). У 1975 годзе быў абраны на пасаду загадчыка кафедры рускай мовы і ўзначальваў яе на працягу 25 гадоў (да 1999 г.).

Навуковая дзейнасць

правіць

У беларускай лінгвістыцы і педагагічнай навуцы імя П. П. Шубы займае асаблівае месца[3]. За 45 гадоў навуковай дзейнасці ім было напісана больш за 300 прац[4], выхавана некалькі пакаленняў прафесіяналаў-русістаў, створана навуковая школа, у рамках якой вывучаліся граматычныя катэгорыі рускай і беларускай моў, праблемы словаўтварэння, пытанні білінгвізму і моўных кантактаў, тапанімія, методыка выкладання роднай мовы ў ВНУ і ў школе і інш..

Значнае месца сярод навуковых прац П. П. Шубы займаюць лексікаграфічныя выданні.

Паспяхова працаваў ён і над складаннем самага вялікага слоўніка беларускай мовы — «Тлумачальнага слоўніка беларускай мовы» ў 5-ці тамах (у 6-ці кнігах). З яго ўдзелам выдадзены «Беларуска-рускі слоўнік» (1962), «Руска-беларускі матэматычны слоўнік», тлумачальныя слоўнікі беларускай і рускай моў для сярэдніх школ (1966, 1975, 1998).

У 1993 годзе ў «Тлумачальным слоўніку беларускіх прыназоўнікаў» П. П. Шуба ўпершыню ва ўсходнеславянскай лінгвістыцы даў лексікаграфічнае апісанне беларускіх прыназоўнікаў. Асаблівую ўвагу П. П. Шуба звяртаў на напісанне падручнікаў для школ і ВНУ. Пад яго кіраўніцтвам быў створаны першы ў рэспубліцы навучальны камплект па курсе «Современный русский язык» для студэнтаў універсітэтаў Беларусі. Ён — сааўтар і навуковы рэдактар некалькіх пакаленняў падручнікаў па беларускай (1- 3 класы школы з рускай мовай навучання), рускай (5-9 класы сярэдняй агульнаадукацыйнай школы) мовах. На працягу многіх гадоў П. П. Шуба быў кансультантам па пытаннях мовы і моўнай палітыкі Міністэрства адукацыі і навукі РБ, членам прэзідыума Цэнтра навуковай кнігі і сродкаў навучання, старшынёй спецыялізаванага Савета па абароне дысертацый на атрыманне навуковай ступені доктара філалагічных навук пры Белдзяржуніверсітэце, галоўным рэдактарам рэспубліканскага часопіса «Русский язык и литература».

Узнагароды і прэміі

правіць

Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь у галіне навукі і тэхнікі (1998, у сааўтарстве) — за працу «Беларуская мова. Энцыклапедыя». Кавалер ордэна Славы III ступені, ордэна Айчыннай вайны I ступені, ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга.

Асноўныя працы

правіць
  • Прыслоўе ў беларускай мове. Марфалагічны нарыс. Мн., 1962
  • Граматыка беларускай мовы. Т. 1. Марфалогія. Мн., 1962 (в соав.)
  • Граматыка беларускай мовы. Т. 2. Сінтаксіс. Мн., 1966 (в соавт.)
  • Марфемная дыстрыбуцыя ў беларускай мове. Дзеяслоў. Мн., 1967 (в соавт.)
  • Дзеяслоў у беларускай мове. Мн., 1968
  • Уводзіны ў граматыку беларускай мовы. Мн., 1969
  • Прыназоўнік у беларускай мове. Мн., 1971
  • О компонентах конфикса в русском языке //
  • Развитие современного русского языка. 1972
  • Словообразование. Членимость слова. М., 1975
  • Лекцыі па беларускай марфалогіі. Мн., 1975
  • Современный русский язык. Ч. 1—3: Учебное пособие для студентов филологических факультетов университетов БССР / Под ред. П. П. Шубы. Мн., 1979—1983
  • Сучасная беларуская мова: Марфаналогія. Марфалогія. Мн., 1987
  • Тлумачальны слоўнік беларускіх прыназоўнікаў. Мн., 1993.

Зноскі

  1. Šuba Pavel Paǔlavìč // VIAF ID
  2. Czech National Authority Database Праверана 8 чэрвеня 2022.
  3. «Память. Слуцкий район. Слуцк», Мн., 2000, кн. 2.
  4. http://nasledie-sluck.by/ru/people/1996/

Літаратура

правіць