Роўна
Роўна, або Рыўнэ[1] (укр.: Рівне) — горад у заходняй частцы Украіны, на рацэ Усця. Адміністрацыйны цэнтр Ровенскай вобласці і Ровенскага раёна. Плошча 58,24 км². Насельніцтва — 244 тыс. чал. (2021).
Горад
Роўна на карце Украіны ±   | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
![Герб[d]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Coat_of_arms_Rivne.svg)
![Сцяг[d]](/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Rivne.svg)
Знаходзіцца за 307 км на захад ад Кіева. Чыгуначны вузел. Праз горад праходзяць аўтамабільныя дарогі Кіеў — Жытомір — Роўна — Дубна — Львоў — Чоп (М06, частка E40), Роўна — Луцк — Усцілуг (М08) і Стараканстантынаў — Астрог — Здалбунаў — Роўна — Сарны — Жыткавічы (Беларусь) (М21).
Гісторыя
правіць- Раздзел трэба цалкам перапісаць.
- 1283: першы пісьмовы ўспамін пра Роўна як паселішча Галіцка-Валынскага княства ў хроніцы «Rocznik kapituły krakowskiej».
- 1340: у складзе Вялікага Княства Літоўскага.
- 1481: уладальніца паселішча Марыя Нясвіцкая збудавала ў ім драўляны замак.
- 1492: атрымала Магдэбургскае права.
- 1548: княгіня Кастэлецкая заснавала ў Роўне касцёл.
- 1565/66: у Валынскім ваяводстве.
- 1569: згодна з умовамі Люблінскай уніі перайшло да Каралеўства Польскага.
- 1575: у Роўне было 543 будынкі, а ў 1629 — 505 будынкаў і 10 вуліц (Замкавая, Школьная, Дубнаўская, Літоўская і інш.).
- 1637: заснаванне ў Роўне шпіталя паводле фундацыі Томаша Замойскага.
- 1680: загон украінскіх казакаў спустошыў горад.
- 1728: пачатак будаўніцтва мураванага палаца Любамірскіх.
- 1750: у Роўне было 683 будынкаў.
- 1775: будаўніцтва мураванага касцёла.
- 1793: у выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай апынулася ў складзе Расійскай імперыі, цэнтр павета.
- 1873: праз горад прайшла чыгунка Брэст — Кіеў.
- 1919: часовая сталіца УНР.
- 1921: згодна з Рыжскім мірным дагаворам увайшло ў склад міжваеннай Польскай Рэспублікі.
- 1939: у складзе Украінскай ССР, цэнтр вобласці.
- 28 чэрвеня 1941 — 2 лютага 1944: знаходзілася пад нямецкай акупацыяй, цэнтр Райхскамісарыята «Украіна».
Насельніцтва
правіць- 1863 — 6402 чал.
- 1885 — 7357 чал. (3576 мужчын і 3781 жанчына), з іх паводле стану: 957 шляхты, 22 духоўныя асобы, 31 ганаровы грамадзянін, 125 купцоў, 5105 мяшчан, 658 сялян, 17 чэхаў-каланістаў, 99 іўдзеў-сялян, 698 жаўнераў і іх сем’яў, 165 іншаземцаў; паводле веры: 1763 праваслаўныя, 664 рымска-каталікі, 58 евангелістаў, 17 чэшскіх гусітаў, 4850 іўдзеяў, 5 магаметан.[2]
- 1897 — 25 тыс. чал.
- 1921 — 30 тыс. чал.[3]
- 1939 — 43 тыс. чал.
- 1959 — 56 тыс. чал.
- 1970 — 116 тыс. чал.
- 1975 — 155 тыс. чал.[4]
- 1991 — 239 тыс. чал.[5]
Мова
правіць| украінская мова | руская | iншыя |
|---|---|---|
| 96 % | 3 % | 1 % |
Фізіка-геаграфічная характарыстыка
правіцьРоўна мае ўмерана кантынентальны клімат з халоднай, снежнай зімой і цёплым летам. Снежнае покрыва звычайна трымаецца з лістапада па сакавік. Сярэднегадавая колькасць ападкаў складае 598 мм (24 цалі), чэрвень і ліпень з’яўляюцца самымі вільготнымі месяцамі, а студзень і люты — самымі засушлівымі[7].
Эканоміка
правіцьУ Роўна працуюць ПАО «Рівнеазот»[8], завод высакавольтнай апаратуры; прадпрыемствы лёгкай прамысловасці — фабрыкі швейная і нятканых матэрыялаў; прадпрыемствы будаўнічага комплексу — камбінаты домабудаўнічы і буйнапанэльнага домабудавання, ВА «Рівнозалізобетон», завод сухіх будаўнічых сумесяў «Адiнол»[9]; дрэваапрацоўчай прамысловасці — ВА «Рівнодерев»; таксама працуе піваварны завод «Рівень»[10], фабрыка па апрацоўцы бурштыну і вырабе ювелірных вырабаў «Укрбурштин» (на тэрыторыі Ровенскай вобласці ёсць радовішчы і здабыча бурштыну).
Транспарт
правіць
Аўтобусную сувязь забяспечваюць цэнтральны аўтавакзал горада і аўтастанцыя «Чайка» (у асноўным ажыццяўляюцца рэйсы ў Сарненскім кірунку).
У горадзе знаходзіцца пасажырская і грузавая чыгуначная станцыя Роўна, падпарадкаваная Ровенскай дырэкцыі Львоўскай чыгункі. Станцыя Роўна размешчана на лініі Здалбунаў-Ковель. На станцыі спыняюцца ўсе цягнікі і прыгарадныя цягнікі, якія праходзяць праз яе. Да станцыі курсуюць таксама рэгіянальныя электрацягнікі з Кіева і Львова і рэгіянальны цягнік лакаматыўнай цягі Ковель — Цярнопаль (праз Луцк, Здалбунаў — Краснае)[11].
Гарадскі аэрапорт размешчаны за 8 км ад цэнтра Роўна, практычна ў межах горада. Каля аэрапорта праходзяць аўтамабільныя магістралі, што дазваляе за хвіліны дабрацца да чыгуначнага вакзала, аўтавакзала і цэнтра горада.
Адукацыя і навука
правіць.JPG)
Вышэйшыя навучальныя ўстановы:
- Нацыянальны ўніверсітэт воднай гаспадаркі і прыродакарыстання
- Ровенскі дзяржаўны гуманітарны ўніверсітэт
- Міжнародны эканоміка-гуманітарны ўніверсітэт імя акадэміка Сцяпана Дзем’янчука
- Ровенская медыцынская акадэмія
- Ровенскі інстытут Адкрытага міжнароднага ўніверсітэта развіцця чалавека «Украіна»
- Ровенскі інстытут славяназнаўства Кіеўскага славістычнага ўніверсітэта
- Ровенскі інстытут Кіеўскага ўніверсітэта права
Навучальныя ўстановы прафесійна-тэхнічнай адукацыі:
- Вышэйшае прафесійнае вучылішча № 1
- Ровенскі дзяржаўны аграрны каледж
- Ровенскі эканоміка-гуманітарны і інжынерны каледж
- Ровенскі кааператыўны эканоміка-прававы каледж
- Ровенскі каледж эканомікі і бізнесу
- Ровенскі аўтатранспартны каледж Нацыянальнага ўніверсітэта воднай гаспадаркі і прыродакарыстання
- Ровенскі каледж тэхналогій і дызайну
- Тэхнічны каледж Нацыянальнага ўніверсітэта воднай гаспадаркі і прыродакарыстання
Культура
правіць
Вядомыя сваімі творчымі поспехамі Ровенскі абласны музычна-драматычны тэатр[12], Ровенская філармонія. У горадзе працуе таксама лялечны тэатр, заапарк, краязнаўчы музей, два кінатэатры: кінатэатр «Україна» (раней — «Жовтень») і 3D-кінатэатр «Эра». У былым касцёле Святога Антонія знаходзіцца Дом арганнай музыкі.
Цэнтрам культурнага развіцця моладзі горада з’яўляецца Палац дзяцей і моладзі, дзе дзейнічаюць мноства гурткоў і секцый, якія ахопліваюць розныя тэматыкі ад танцаў да асноў інжынерыі.
Ровенская пісьменніцкая арганізацыя налічвала звыш 30 чалавек празаікаў і паэтаў; у розныя гады ўзначальвалі яе Аляксандр Багачук, Яўген Шморгун, Сцяпан Бабін, Лідзія Рыбенка і інш.
Спорт
правіць
Самыя папулярныя камандныя віды спорту ў гараджан — спідвей (СК «Рівненський Спідвей») і футбол (ФК «Верас»).
ФК «Верас»[13] заснаваны ў 1957 годзе. Выступае ва ўкраінскай Прэм’ер-лізе. Хатняй арэнай клуба з’яўляецца стадыён «Авангард». На дадзены момант ёмістасць складае на 4 500 чалавек. Пасля завяршэння рэканструкцыі ўмяшчальнасць стадыёна складзе 13 466 тысяч гледачоў[14].
СК «Рівненський Спідвей» быў заснаваны ў 1959 годзе[15]. Стадыён для правядзення спаборніцтваў называецца — «Ровенскі стадыён тэхнічных відаў спорту (мотатрэк)». Тут праводзіліся важныя спаборніцтвы па спідвеі, уключаючы адборачны раўнд чэмпіянату свету па спідвеі ў 1962 годзе і ў 1991 годзе. Акрамя спартыўных спаборніцтваў на Ровенскім мотатрэку праводзяцца розныя канцэрты, выступленні і іншыя культурныя мерапрыемствы.
Славутасці
правіць- Гістарычная забудова горада канца XIX — пачатку XX стагоддзі
- Касцёл Св. Антонія (1868, цяпер зала арганнай музыкі)
- Сабор Уваскрэсення Гасподняга (1895)
- Царква Успення Прасвятой Багародзіцы (1756)
Галерэя
правіць-
Царква Успення Прасвятой Багародзіцы -
Грэка-каталіцкая царква -
Чыгуначны вакзал -
Сабор Уваскрасення Гасподняга -
Кінапалац «Украіна» -
Вуліца Саборная -
Будынак раённага савета
Вядомыя асобы
правіць- Яраслаў Еўдакімаў (нар. 22.11.1946) — спявак, Заслужаны артыст Расійскай Федэрацыі, Народны артыст Беларусі[16].
- Юрый Луцэнка (нар. 1964) — украінскі палітычны і дзяржаўны дзеяч.
- Ганна Валентыновіч (1929—2010) — польская грамадская дзеячка, актывістка і заснавальніца прафсаюза «Салідарнасць».
- Леанід Краўчук (1934—2022) — першы прэзідэнт Украіны[17].
- Улас Самчук (1905—1987) — класік украінскай літаратуры.
- Пётр Чуйкевіч (1818—1874) — украінскі педагог, этнограф.
- Ала Мікалаеўна Бодак (нар. 1967) — беларускі палітык.
- Мікалай Сцяпанавіч Ефімішын (1914—?) — урач-хірург. Доктар медыцынскіх навук (1968).
Крыніцы
правіць- ↑ Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 177-2009 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Украіны на беларускую мову»
- ↑ Równe // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze (польск.). — Warszawa, 1888. S. 818
- ↑ Ровно // Советская историческая энциклопедия : у 16 т. / под ред. Е. М. Жукова. — М. : Советская энциклопедия, 1961—1976.
- ↑ Ровно // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
- ↑ Ровно // Большой энциклопедический словарь (руск.) / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. — ISBN 5-85270-262-5.
- ↑ https://ratinggroup.ua/files/ratinggroup/reg_files/municipal_survey_may_2023_ua_-_final.pdf
- ↑ Rovno Climate Rovno Temperatures Rovno, Ukraine Weather Averages. www.climate.top. Праверана 21 сакавіка 2024.
- ↑ Головна — ПрАТ РІВНЕАЗОТ OSTCHEM. www.azot.rv.ua. Праверана 21 сакавіка 2024.
- ↑ Мастильні матеріали для промисловості та автомобільного сектору(нявызн.). ADDINOL. Праверана 21 сакавіка 2024.
- ↑ РІВЕНЬ - Найкраще пиво у нас! - Головна. riven.at.ua. Праверана 21 сакавіка 2024.
- ↑ Львівська залізниця :: Розклад руху приміських поїздів. web.archive.org (18 студзеня 2022). Архівавана з першакрыніцы 18 студзеня 2022. Праверана 22 сакавіка 2024.
- ↑ Головна | Рівненський академічний український музично-драматичний театр. dramteatr.com.ua. Праверана 21 сакавіка 2024.
- ↑ НК Верес. nkveres.com. Праверана 21 сакавіка 2024.
- ↑ Відомо, яким буде головний стадіон Рівного (ЕКСКЛЮЗИВ) | «Ервеюей»(недаступная спасылка). web.archive.org (5 красавіка 2017). Архівавана з першакрыніцы 5 красавіка 2017. Праверана 21 сакавіка 2024.
- ↑ Відеофільм "Рівненському Спідвею 60!" (1959-2019) - "Rivne Speedway 60 years!" (1959-2019) HD(нявызн.). Праверана 21 сакавіка 2024.
- ↑ Артист Ярослав Евдокимов рассказал «ОГ» о своих корнях Областная газета, 12 ноября 2013
- ↑ Кравчук Леонид Макарович (руск.). Большая российская энциклопедия (27 студзеня 2023). Праверана 22 сакавіка 2024.
Спасылкі
правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Роўна- Афіцыйная старонка гарадскога савета Архівавана 1 лістапада 2007. (укр.)
- Розподіл населення за національністю та рідною мовою Архівавана 6 кастрычніка 2013. (укр.)
- Гарадскі даведнік і анлайн карта Роўна
