Рутэній (лац.: Ruthenium) Ru — хімічны элемент VIII групы перыядычнай сістэмы; атамны нумар 44. Адносіцца да сямейства плацінавых металаў.

Крышталічны рутэній

Бліскучы серабрысты метал. Атамная маса 101,07. Шчыльнасць 12,4 г/см³. Тэмпература плаўлення 2250 °C, тэмпература кіпення 4200 °C. Цвёрдасць па шкале Моаса 6,5[1].

Гісторыя правіць

Першыя звесткі аб наяўнасці ва Уральскай плацінавай рудзе трох новых хімічных элементаў (плуран, палін і рутэній) атрымаў у 1828 годзе прафесар Дэрпцкага ўніверсітэта Г. В. Азан (ням.: Gottfried Wilhelm Osann). Аб гэтым ён напісаў у лісце да Ё. Я. Берцэліуса, які адкрыцця не пацвердзіў. Пазней даследаванні ў Расіі праводзіў польскі вучоны А. Снядэцкі. Ён паведаміў аб адкрыцці новага элемента і назваў яго ў гонар астэроіда Веста. Але вынікі гэтай працы Снядэцкага былі памылковымі[2].

У 1840 годзе даследаваннямі ў гэтым кірунку пачаў займацца рускі хімік К. К. Клаўс. Спачатку ён паўтарыў працы Г. Азана, а затым працягваў эксперыменты па свайму плану. У 1844 г. Клаўс апублікаваў справаздачу аб выніках сваёй працы. Клаўс атрымаў 6 г новага хімічнага элемента, аб чым паведаміў Ё. Берцэліусу. Берцэліус зноў не пацвердзіў вынікі адразу, а зрабіў гэта ў 1845 годзе. У Расіі была створана камісія ў складзе акадэмікаў Г. І. Геса і Ю. Ф. Фрыцшэ, якая пацвердзіла вынікі даследаванняў К. Клаўса. За гэтую працу К. К. Клаўсу была прысуджана Дзямідаўская прэмія (1000 рублёў)[2].

Назву новаму хімічнаму элементу К. К. Клаўс надаў у гонар Расіі (лац.: Ruthenia — лацінская назва Русі і Расіі).

Прыродныя крыніцы правіць

Уласныя мінералы — рэдкія. Часцей трапляецца як прымесь у самароднай плаціне і медна-нікелевых рудах. Значная колькасць рутэнію ўтвараецца пры рабоце рэактараў АЭС.

Прымяненне правіць

Ахоўныя пакрыцці на электрычныя кантакты. Высокатэмпературныя тэрмапары. Зносаўстойлівыя дэталі вымяральных прыбораў. Ювелірныя вырабы.

Зноскі

  1. Рутэній на сайце ХиМиК.ру (руск.)
  2. а б Трифонов Д. Н., Трифонов В. Д. Как были открыты химические элементы: Пособие для учащихся. — М.: Просвещение, 1980. — С. 70—71. — 224 с. — 100 000 экз.

Літаратура правіць

  • Болсун А. Н. Краткий словарь физических терминов / Сост. А. И. Болсун. — Мн.: Вышэйшая школа, 1979. — С. 298. — 416 с. — 30 000 экз. (руск.)
  • Трифонов Д. Н., Трифонов В. Д. Как были открыты химические элементы: Пособие для учащихся. — М.: Просвещение, 1980. — С. 70—71. — 224 с. — 100 000 экз. (руск.)

Спасылкі правіць