Сапфір
Сапфі́р (ад стар.-грэч.: σάπφειρος (sappheiros)[1] сіні камень, магчыма, ад іўр.: ספּיר (sapir) або персідскай назвы з тым жа значэннем) — адна з разнавіднасцей мінерала карунд, каштоўны камень розных адценняў, пераважна сіняга колеру. Хімічная формула Al2O3 (аксід алюмінія).
| Сапфір | |
|---|---|
| |
| Неапрацаваны сапфір | |
| Формула | Al2O3 |
| Прымесь | Fe2+, Fe3+, Ti |
| Сінгонія | Трыганальная |
| Колер | Сіні і блакітны розных адценняў; бясколерны, ружовы, аранжавы, жоўты, зялёны, фіялетавы, чорны |
| Колер рысы | Белы |
| Бляск | Шкляны |
| Празрыстасць | Празрысты да непразрыстага |
| Цвёрдасць | 9 |
| Спайнасць | Адсутнічае |
| Злом | Няроўны да ракавістага |
| Шчыльнасць | 3,95 — 4,00 г/см³ |
| Паказчык пераламлення | 1,766 — 1,774 |
Тэмпература плаўлення 2040 °C. Шчыльнасць 3,93[2] г/см³. Малярная маса 101,94. Цвёрдасць па шкале Моаса — 9. Празрысты ў інфрачырвоным дыяпазоне да даўжыні хвалі прыкладна 6,5 мкм. Добры дыэлектрык і праваднік гіпергуку[2].
Сапфіры здабываюць у Індыі, Шры-Ланцы, Тайландзе, Аўстраліі, Кеніі, Калумбіі, ЗША[3].
Выкарыстанне правіць
Сапфір выкарыстоўваецца пры вырабе прылад вакуумнай тэхнікі, святлафільтраў і святлаводаў. У мікраэлектроніцы ў вытворчасці мікрасхем.
Штучныя сапфіры правіць
Штучныя карунды ўпершыню сінтэзаваны ў 1904 годзе французскім фізікам М. Вернейлем. Сучасныя сінтэтычныя карунды цяжка адрозніць ад прыродных (выкарыстоўваюцца аптычныя, рэнтгенаўскія і спектральныя даследванні)[3].
Штучныя сапфіры выкарыстоўваюцца ў лазернай тэхніцы, у вытворчасці вымяральных і авіяцыйных прыбораў, у ювелірнай прамысловасці.
Гл. таксама правіць
Зноскі
- ↑ Слоўнік іншамоўных слоў : у 2 т. / А. М. Булыка. — Мінск : БелЭн, 1999. — Т. 2 : М-Я. — 1999. — 736 с. — ISBN 985-11-0153-2, С.350
- ↑ а б ФЭС 1983.
- ↑ а б Сапфир // Энцыклапедыя Кругасвет (руск.)
Літаратура правіць
- Физический энциклопедический словарь (руск.) / Гл. ред. А. М. Прохоров. Ред. кол. Д. М. Алексеев, А. М. Бонч-Бруевич, А. С. Боровик и др. — М.: Советская энциклопедия, 1983. — С. 279. — 928 с. — 100 000 экз.
- Сапфір // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 174. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сапфір- Сапфір на сайце Mindat.org (англ.)
- Сапфір у атласе мінералаў (англ.) (ням.) (ісп.)
- Сапфіры імператарскага дому Раманавых (ням.)
- Сапфир // Энцыклапедыя Кругасвет (руск.)
