Сасва
Са́сва[1] — рака ў Беларусі, у Зэльвенскім раёне Гродзенскай вобласці, левы прыток ракі Зэльвянка (басейн Нёмана).
| Сасва | |
|---|---|
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 24 км |
| Басейн | 135 км² |
| Вадацёк | |
| Выток | |
| • Каардынаты | 53°02′54″ пн. ш. 24°43′25″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Зэльвянка |
| • Вышыня | 134,0 м |
| • Каардынаты | 52°59′40″ пн. ш. 24°54′43″ у. д.HGЯO |
| Ухіл ракі | 1,8 м/км |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Зэльвянка → Нёман → Балтыйскае мора |
| Краіна | |
| Рэгіён | Гродзенская вобласць |
| Раён | Зэльвенскі раён |
   |
|
 выток вусце |
|
|
— выток, — вусце |
|
Назва правіць
Назва балцка-яцвяжскага паходжання, адпачатная форма *Sas(u)vā.
Корань Sas- таксама ў літоўскім гідроніме Sasna (на старой яцвяжскай тэрыторыі, каля літоўскага Марыямпале), у балцкіх гідронімах тыпу Сасна на Верхнім Павоччы і на Верхнім Падонні[2][3][4].
Ад меркаванага прускага гідроніма *Sasna мела пайсці назва адной з прускіх земляў *Sasna (> Sassin, 1263 г.). Яна адбілася ў тапоніме Sassenpile (пазней ням. Haasenberg, цяпер польск. Zajączki)[5].
Звязваюць з пруска-яцвяжскім *sasnis «заяц». З індаеўрапейскіх аналагаў найбольш красамоўнае стараіндыйскае śaśáḥ (< šašas) «заяц». Першакрыніцай і для гэтай «заячай» лексікі, і для гідронімаў тыпу Sasna было індаеўрапейскае *ḱas-, *ḱasno- «шэры»[6].
Далей да значэння «няярка блішчэць», адсюль таксама літоўскае šašėlis, šešėlis «цень» і гідронімы тыпу Šeš-upė, Šešuva, Šašuola[7][8]. Як вядома, заходнябалцкім мовам (прускай, яцвяжскай) быў уласцівы пераход š, ž > s, z (так жа сама назва ракі Зэльва адносіцца да літоўскага žalvas «зеленаваты»).
У назве Сасва корань Sas- пашыраны тым жа балцкім гідранімічным пашыральнікам, што і ў назве засведчанага пад 1516 г. гідроніма з-пад Ліды Ятѳа (< Ятва < яцв. *Jāt(u)vā)[9][10], які імаверна так ці інакш звязаны з назвай яцвягаў. І коранем, і пашыральнікам назве Сасва адпавядае літоўскі гідронім Šešuva (Sas- : Šeš-, -(u)v- : -uv-).
Значэнне назвы Сасва можна перадаць як «(Няярка) блішчастая (рака)», назва звязаная з блішчэннем воднай паверхні.
Балцка-яцвяжскімі таксама з’яўляюцца назвы ракі Зэльва (у яе Сасва ўцякае) і яе прытокаў Шчыба, Кіпятка.
Водаапісанне правіць
Даўжыня ракі 24[1][11] км. Плошча вадазбору 135[1] км². Сярэдні нахіл воднай паверхні 1,8 ‰.
Пачынаецца за 1 км на поўнач ад вёскі Рудзевічы, цячэ па паўднёва-ўсходняй частцы Ваўкавыскага ўзвышша, упадае ў Зэльвянку за 3 км на паўночны ўсход ад вёскі Зенькаўцы. Рэчышча каналізаванае на ўсім працягу[1].
Зноскі
- ↑ а б в г БелЭн 2002.
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1980. — С. 291.
- ↑ В. Н. Топоров. Балтийские следы на Верхнем Дону // Балто-славянские исследования. 1988—1996. Москва, 1997. С. 319.
- ↑ В. Н. Топоров. Балтийский элемент в гидронимии Поочья. I // Балто-славянские исследования. 1986. Москва, 1988. С. 168.
- ↑ K. Būga. Rinktiniai raštai. Vilnius, 1961. С. 118.
- ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 533.
- ↑ V. Mažiulis. Prūsų kalbos etimologijos žodynas. Vilnius, 2013. C. 818—819.
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1980. — С. 326, 329.
- ↑ K. Būga. Rinktiniai raštai. Vilnius, 1961. C. 126—156.
- ↑ V. Mažiulis. Prūsų kalbos etimologijos žodynas. Vilnius, 2013. C. 286—289.
- ↑ Агульная характарыстыка рачной сеткі Гродзенскай вобласці // Даведнік «Водныя аб’екты Рэспублікі Беларусь» (руск.)
Літаратура правіць
- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
- Сасва // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 190. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).