Вікіпедыя

Спадчына (верш)

верш Янкі Купалы

«Спадчына» — верш Янкі Купалы, напісаны 19 лістапада 1918 года ў Оршы. Філасофска-патрыятычны твор. Тэматычна прымыкае да праграмных купалаўскіх твораў 1918 года: вершы «Для Бацькаўшчыны», «Свайму народу», «Паязджане». Верш даў назву першаму зборніку вершаў Я. Купалы савецкага часу, у якім ён і быў упершыню надрукаваны. Аўтограф верша захоўваецца ў Літаратурным музеі Янкі Купалы.[1]

Спадчына
Выданне
Ілюстрацыя М. Басалыгі да вершу (1981)
Жанр верш
Аўтар Янка Купала
Мова арыгінала беларуская
Дата напісання 19 лістапада 1918
Дата першай публікацыі 1922
Асобнае выданне зборнік «Спадчына»
Выдавецтва «Адраджэнне»
Электронная версія
Лагатып Вікікрыніц Тэкст твора ў Вікікрыніцах
У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Спадчына.

Гістарычны кантэкст правіць

Створаны ў перыяд складанай гістарычнай сітуацыі, калі Беларусь стала арэнай ваенных дзеянняў і амаль уся яе тэрыторыя была акупавана. Верш напісаны ў час адыходу нямецкіх войскаў, калі пасля анулявання савецкім урадам Брэсцкага перамір’я яны перадавалі беларускія землі польскаму войску. Паэт балюча адчуваў трагедыю Бацькаўшчыны, прыгадваў ліхалецце першай сусветнай вайны, выгнанне з родных мясцін мільёнаў людзей, сваё нядаўняе зняменне перад жорсткасцю і крывавай драмай сусветнае бойні. З гэтых настрояў і роздумаў нарадзіўся верш аб ролі нацыянальнай гісторыі і культуры ў жыцці чалавека.[1]

Апісанне правіць

Пачатак верша загадкавы, інтрыгуючы. Бачная вострая духоўная калізія лірычнага героя з навакольнымі абставінамі: «сярод сваіх і чужакоў» ён адчувае сябе беспрытульным. Ратуе яго ад загубы спадчына, скарбы мінулых пакаленняў. Далей паэт апрадмечвае загадкавы талісман-спадчыну. Увасабленне яе, жыццёвыя дэталі выглядаюць нечакана простымі. Узнікае рамантычны дысананс паміж чарадзейна-гаючай функцыяй і побытавай звычайнасцю прадметаў і з’яў, якія паэт уключае ў паняцце спадчыны. Прадметы-скарбы аўтар прыўзнімае арыгінальным эпітэтам ці падводзіць пад канон рамантычнай злавеснасці або ахутвае флорам даўніны. У перадапошняй страфе верша спадчына выглядае ўжо сімвалічным скарбам, чыста духоўнай каштоўнасцю, чарадзейнай паходняй. Апошняя страфа верша набліжаецца да чарадзейнага заклікання.[1]

У вершы сутыкаюцца традыцыйна-фальклорны спосаб выяўлення з літаратурна-рамантычнай сімволікай. Глыбокая псіхалагічная паўза падрыхтоўвае нечаканую, нават парадаксальную канцоўку-адказ: «Завецца ж спадчына мая // Ўсяго С т а р о н к а й Р о д н а ю». Спалучэнне займенніка «ўсяго» з напісанымі разрадкай, з вялікай літары словамі «Старонкай Роднай» не проста рамантычны парадокс, іранічная антынома. У падтэксце адчуваюцца жорсткія спрэчкі, якія Я. Купала, Я. Колас, М. Багдановіч вялі з касмапалітычна настроенымі абывацелямі, для якіх старонка родная — усяго толькі кавалак беднае зямлі. Для паэта ж яна — цудоўная паходня. Азначэннем «мая» паэт падкрэслівае права на сваё, суб’ектыўнае разуменне каштоўнасцей, на ўласную, незвычайную сістэму ацэнкаў. Але такая выключнасць павінная стаць нормай — для гэтага і творыць свае вершы-думы нацыянальны паэт.[1]

Чатырохстопны ямб надае строгасць рытмічнай арганізацыі верша, якая кантрастуе з дынамічнай кампазіцыяй, выдатна завершанай рамантычным парадоксам.[1]

Значэнне правіць

Высокароднасць патрыятычнае ідэі, глыбокая філасофская напоўненасць, выразная фальклорна-рамантычная вобразнасць зрабілі верш адным з найвыдатнейшых твораў Я. Купалы.[1]

Пераклады і мастацкія ўвасабленні правіць

На англійскую мову верш пераклалі В. Рыч і У. Мэй, на армянскую — Г. Камуні, на асецінскую — Х.-М. Дзуццаці, А. Пухаеў, на балгарскую — Н. Вылчаў, на башкірскую — Х. Бікулаў, на іспанскую — К. Шэрман, на грузінскую — Т. Джангулашвілі, Ш. Нішніянідзэ, на кыргызскую — Ц. Уметаліеў, на літоўскую — З. Праткеленас, В. Рэймерыс, на малдаўскую — П. Дарые, А. Чыбатару, на нямецкую — З. Эстэррайхер, на польскую — А. Баршчэўскі, А. Тум, на рускую — С. Абрадовіч, А. Андрэеў, І. Васілеўскі, Н. Кіслік, С. Спаскі, на сербскахарвацкую — С. Раічкавіч, на таджыкскую — М. Фархат, на туркменскую — А. Агабаеў, на ўкраінскую — М. Львовіч, Дз. Паламарчук, на французскую — Ж. Гаш, на чувашскую — А. Алга, на эрзянскую — А. Мартынаў[1].

Ілюстраваў верш М. Басалыга. На музыку верш паклаў І. Лучанок. У выкананні ансамблю «Песняры» гэтая песня стала ці не найбольш вядомым музычным творам на словы Я. Купалы.[1]

Зноскі

  1. ↑ а б в г д е ё ж Ул. Калеснік Спадчына (верш) // Янка Купала : Энцыклапедычны даведнік. — Мінск: БелСЭ, 1986. — С. 571—572.

Літаратура правіць

  • Янка Купала: Энцыкл. даведнік / БелСЭ; Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн., БелСЭ, 1986. — 727 с, 26 л. іл.; Артыкул «Спадчына (верш)» / Аўтар — Ул. Калеснік. — С. 571—572.

Спасылкі правіць

  Спадчына (верш) у Вікікрыніцах
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Спадчына_(верш)&oldid=4025396"