Фінская вайна

Фінская вайна
Фінская вайна
	Асноўны канфлікт: Напалеонаўскія войны
	; Злева направа зверху ўніз: Аблога Свеаборга[en]; Бітва пад Рэвалаксам[en]; Аравайская бітва[en]; Бітва пад Кальянвірта[en]; Бітвы пад Севарам[en] і Ратанам[en];
Дата	21 лютага 1808 – 17 верасня 1809; (1 год, 6 месяцаў, 3 тыдні і 6 дзён)
Месца	Фінляндыя і Швецыя
Вынік	Перамога Расійскай імперыі Фрыдрыхсгамскі мірны дагавор;
Змены	Страта Швецыяй Фінляндыі, Аландскіх астравоў, часткі Лапландыі і часткі Вестэрботэна[en], з якіх было ўтворана Вялікае княства Фінляндскае, аўтаномная частка Расійскай імперыі.
Праціўнікі
Расійская імперыя; Вялікае княства Фінляндскае; Пры падтрымцы: Французская імперыя[en]; Данія-Нарвегія;	Швецыя; Шведская Фінляндыя; Пры падтрымцы: Вялікабрытанія;
Камандуючыя
Аляксандр I; Фёдар Буксгеўдэн[ru]; Багдан Кнорынг[ru]; Аляксей Аракчэеў; Міхаіл Барклай дэ Толі; Мікалай Каменскі[ru]; Якаў Кульнеў[ru]; Пётр Баграціён; Мікалай Раеўскі;	Густаў IV Адольф; Карл XIII; Вільгельм Клінгспор[en]; Карл Адлеркрэйц[en]; Юхан Сандэльс[en]; Георг фон Дзёбельн[en]; Карл Олаф Кронстэдт[en] (ваеннапалонны); Эберхард фон Фегезак[en];
Сілы бакоў
Жнівень 1808:; 55,000	Жнівень 1808:; 36,000
Страты
10,000 забітых або параненых:261	7,000 забітых або параненых:26153,000 памерлі ад хвароб і іншых наступстваў:226
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Фінская вайна (фінск.: Suomen sota, шведск.: Finska kriget, руск.: Финляндская война) — вайна паміж каралеўствам Швецыя і Расійскай імперыяй, якая працягвалася з 21 лютага 1808 да 17 верасня 1809 года і была адной з шэрагу напалеонаўскіх войнаў. У выніку вайны ўсходняя частка Швецыі ўвайшла ў склад Расійскай імперыі як аўтаномнае Вялікае княства Фінляндскае. Іншымі значнымі наступствамі былі прыняцце шведскім парламентам новай канстытуцыі^[en] і ўсталяванне дынастыі Бернадотаў на шведскім троне.

Ход вайны правіць

У лютым 1808 года на загад імператара Аляксандра I расійскае войска пачало наступ у падкантрольнай Швецыі частцы Фінляндыі. Прычынай быў Тыльзіцкі мір 1807 года паміж Расіяй і Францыяй, паводле каторага Расія павінна была прымусіць Швецыю далучыцца да гандлёвай блакады^[en] Вялікабрытаніі, на якую не пагаджаўся шведскі кароль. Ужо праз месяц расіяне захапілі вялікія вобласці на поўдні Фінляндыі, яшчэ праз некаторы час здалося камандаванне Свеаборга, не верачы ў поспех абароны. Шведы пры падтрымцы Вялікабрытаніі спрабавалі правесці контрнаступленне і мелі частковы поспех на моры, але не далі рады ў баях на сушы, у выніку чаго адступілі канчаткова.

Ідэя далучыць Фінляндыю ўзнікла ў Расіі ўжо падчас вайны. Частка фінскіх сялян вяла партызанскую вайну, бо падтрымлівала шведскага караля і не хацела прыгону, але сярод іншых саслоўяў пашыраліся прарасійскія настроі і расчараванне ў здольнасцях Швецыі абараніць Фінляндыю. У чэрвені 1808 года Аляксандр падпісаў маніфест, дзе абяцаў захаваць шведскія законы і фінансава падтрымліваць краіну. У канцы восені 1808 года група фінскіх дэпутатаў наведала Санкт-Пецярбург і прасіла імператара склікаць сойм, дзе саслоўі б абвясцілі яго кіраўніком Фінляндыі. На загад Аляксандра 29 сакавіка 1809 года быў скліканы Боргаскі сойм, а былы шведскі генерал Георг Магнус Спрэнгтпортэн^[ru] прызначаны генерал-губернатарам Фінляндыі^[en]. 17 верасня 1809 года Швецыя і Расія падпісалі Фрыдрыхсгамскі мірны дагавор, згодна з якім Расія атрымала шэсць фінскіх ленаў, Аландскія астравы і частку лена Вестэрботэн^[en]. Гэтая падзея паклала канец шведскаму праўленню ў Фінляндыі^[3]^:69-71.

Зноскі

↑ ^а ^б Hornborg, Eirik (1955). När riket sprängdes: fälttågen i Finland och Västerbotten, 1808–1809 [шведская]. Стакгольм: P. A. Norstedts och Söners Förlag.
↑ Sandström, Allan (August 2008). Det stora nederlaget: när Sverige och Finland delades 1808–1809 [reissue of Sveriges sista krig] [шведская]. Stockholm: Gullers förlag. ISBN 978-9188238917.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: date і year (link)
↑ Мейнандэр Х. Гісторыя Фінляндыі: Лініі, структуры, пераломныя моманты; пер. са шведскай Вольгі Рызмаковай. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2017. — ISBN 978-985-02-1748-6.

[Hornborg-1] а ^б Hornborg, Eirik (1955). När riket sprängdes: fälttågen i Finland och Västerbotten, 1808–1809 [шведская]. Стакгольм: P. A. Norstedts och Söners Förlag.

[Sandström-2] Sandström, Allan (August 2008). Det stora nederlaget: när Sverige och Finland delades 1808–1809 [reissue of Sveriges sista krig] [шведская]. Stockholm: Gullers förlag. ISBN 978-9188238917.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: date і year (link)

[hist_finlandyji-3] Мейнандэр Х. Гісторыя Фінляндыі: Лініі, структуры, пераломныя моманты; пер. са шведскай Вольгі Рызмаковай. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2017. — ISBN 978-985-02-1748-6.

[1]

[2]

[3]