Храм Апалона (Дэльфы)

Храм Апалона — найбольш значны помнік свяцілішча Апалона ў Дэльфах, размешчаны ў цэнтральным месцы ўсяго комплексу адкуль добра праглядаецца. У храме знаходзіліся статуі і прысвячэнні богу, адбываліся свяшчэннадзействы, якія мелі дачыненне да яго культу, найважнейшым з якіх была працэдура прароцтва Дэльфійскага аракула. У храме таксама захоўваліся архівы і спісы пераможцаў Піфійскіх гульняў, якія былі знішчаны ў 373 г. да н.э.

Славутасць
Храм Апалона
Рэшткі храма Апалона ў Дэльфах
38°28′56″ пн. ш. 22°30′05″ у. д.
Краіна	Грэцыя
Горад	Дэльфы
Архітэктурны стыль	старажытнагрэчаская архітэктура
Архітэктар	Спінтарас Карынфскі, Ксенодарас і А́гатан
Будаўніцтва	330 да н.э.
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Паводле легенды, першы храм Апалона ў Дэльфах уяўляў сабой хаціну з лаўровых галін, другі быў зроблены з пчалінага воску, трэці з медзі, а чацвёрты быў пабудаваны міфічнымі братамі-будаўнікамі Трофоніем і Агамедам з дапамогай самога Апалона. Відавочна, менавіта гэты храм, пабудаваны з туфу, загінуў у пажары 548 г. да н.э.

Да нас дайшлі рэшткі пятага па ліку храма, які быў пабудаваны на ўнёскі, сабраныя па ўсёй Грэцыі і ў замежных уладароў. Яго ўзвядзенне, верагодна, пачалося адразу пасля пажару, але практычна ажыццёўленага ў 513—506 гг. да н.э. выгнаным з Афін родам Алкмеанідаў, таму храм нярэдка называюць алкмеанідавым.

План свяцілішча ў Дэльфах. Храм Апалона размешчаны па цэнтры

Гэты храм уяўляў сабой у плане дарычны перыптар — прамавугольны ў плане будынак, з чатырох бакоў абнесены каланадай — з 6 калонамі па вузкіх фасадах і 15 — па бакавых. Ён быў узведзены з туфу з мармуровай абліцоўкай і дзіўным архітэктурным дэкорам, выкананым скульптарам Антэнарам. Тэмай усходняга франтона стала з'яўленне Апалона: прыход бога ў Дэльфы ў суправаджэнні сваёй сястры, Артэміды, і сваёй маці, Леты. У цэнтры кампазіцыі знаходзілася калясніца з гэтымі багамі, а справа і злева — мужчынскія і жаночыя фігуры. На заходнім франтоне знаходзілася сцэна гігантамахіі, ад якой захаваліся толькі фігуры Афіны, загінулага гіганта, фігура мужчыны і пярэднія часткі двух коней.

Рэканструкцыя выгляду свяцілішча Апалона ў Дэльфах. 1894

Землетрасенне 373 г. да н.э. знішчыла архаічны храм, і свяцілішча паўторна звярнулася да агульнагрэчаскай дапамогі для яго аднаўлення. Трэцяя Свяшчэнная вайна перашкодзіла працам, і толькі ў 330 г. да н.э. храм быў ізноў перададзены жрацам для здзяйснення свяшчэннадзействаў. Пабудаваны ён быў па тым жа плане і практычна ў тых жа памерах. Менавіта гэтаму храму належаць разваліны, якія захаваліся дагэтуль.

У храме былі праведзены працы па яго аднаўленні, а фрагменты яго франтонаў абедзвюх стадый будаўніцтва выстаўляюцца ў Археалагічным музеі Дэльфаў.

Архітэктура

Храм у Дэльфах блізкі па архітэктуры да храмаў у Карынфе і ў Афінах (Гекатампедон II); існуе здагадка, што яго будаваў той жа архітэктар, што і храм у Карынфе. Храм у Дэльфах цудоўны ўзор дарычнага ордара, архітэктарамі якога сталі Спінтарас Карынфскі, Ксенодарас і А́гатан.

Храм Апалона ўяўляў сабой перыптар, які меў 6x15 калон, з памерамі па стылабаце 21,65x58 м. Усходні фасад, дах, падлога, арфастаты і частка фрыза храма былі галоўным чынам выкананы з мармуру. Астатнія часткі, у тым ліку і франтонныя скульптуры, былі з параскага мармуру, пакрытага белым тынкам. Унутранае моцна выцягнутае памяшканне складалася з пранааса, глыбокага трохнефнага нааса, за якім знаходзіўся адытон, і апістадома. У адытоне на трыножніку, пастаўленым над вузкай адтулінай у падзямеллі, сядзела знакамітая Піфія, якая рабіла свае прадказанні, доступ сюды мелі толькі жрацы для тлумачэння слоў аракула.

Калоны храма

Складзеныя з асобных барабанаў калоны мелі па 20 канелюр. Вышыня калон складала, паводле здагадак, каля 8 м пры ніжнім дыяметры 1,8 м, а верхнім — 1,35 м, што дае адносіны H = 4,6 D. Адлегласць паміж восямі калон 4,12—4 м, бок абакі 2,25 м (столькі ж, як у карынфскім храме). Вышыня капітэлі 1,1 м. Форма эхіна блізкая да эхіна Гекатампедона. Архітраў меў яшчэ архаічную канструкцыю з выкладзеных адна на іншую пліт. Яго вышыня складала 1,415 м, вышыня фрыза 1,372 м.

Франтоны храма былі вельмі нізкімі; адносіны вышыні да даўжыні 1:8,636. Фігурныя групы з параскага мармуру на франтонах выканалі афінскія скульптары Праксіяс і Андрастэнес. На ўсходнім франтоне стаяла мармуровая фігурная група з Апалон з музамі, а на заходнім — Апалон з менадамі. Гэтыя скульптуры, фрагменты якіх сведчаць ужо пра вельмі дасканалую тэхніку ў перадачы рухаў, складак тканін, нажаль, захаваліся дрэнна.

Інтэр'ер

Пра ўнутранае ўбранне храма вядома вельмі мала, галоўным чынам — ад старажытных аўтараў: на сценах пранааса (напярэдадні храма) былі высечаны выслоўі сямі мудрацоў, такія як «Спазнай самога сябе», «Нічога звыш меры» і літара «Ε» (эпсілон). Таксама там была медная выява Гамера і алтар Пасейдона, а ў адытоне, памяшканні для жрацоў, стаяла статуя бога і омфал — знакаміты «Пуп Зямлі».

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Храм Апалона (Дэльфы)
• Соколов, Глеб Иванович. Храм Аполлона. Дельфы. — М. : Искусство, 1972.