Ізабелін (Ваўкавыскі раён)

Ізабелін
Краіна	Беларусь
Вобласць	Гродзенская
Раён	Ваўкавыскі
Сельсавет	Ізабелінскі
Каардынаты	53°05′29,86″ пн. ш. 24°33′15,81″ у. д.HGЯO
Вышыня цэнтра	195 м
Насельніцтва	608 чалавек (2007)
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 1512
Паштовы індэкс	231922
Аўтамабільны код	4
СААТА	4208825031
	Ізабелін на Вікісховішчы

Ізабе́лін^[1] (трансліт.: Izabielin, руск.: Изабелин) — вёска ў Ваўкавыскім раёне Гродзенскай вобласці. Адміністрацыйны цэнтр Ізабелінскага сельсавета.

Геаграфія

Знаходзіцца на аўтадарозе Гродна — Брэст, за 13 км ад г. Ваўкавыск і за 115 км ад г. Гродна. Праз вёску працякае рака Рось.

Гісторыя

Упершыню паселішча згадваецца ў першай палове XVI стагоддзя пад назвай Петуховічы (пазней Петухова) у складзе Гарадзенскага, потым Ваўкавыскага павета. У 1516 годзе мясцовасць знаходзілася ва ўладанні ўдавы маршалка Войцеха Яновіча Марыны Глебаўны. У 1557 годзе маёнткам Петухова валодалі Клочкі. У XVII стагоддзі паселішча перайшло да Дарагастайскіх і Сапегаў, існаваў касцёл.

У 1690 годзе Петухова атрымала статус мястэчка ва ўладанні ваяводы берасцейскага Стэфана Курча, тут было 30 двароў, млын і карчма. У XVIII стагоддзі паселішчам валодалі Флемінгі і Грабоўскія. У сярэдзіне XVIII стагоддзя падскарбі Ян Флемінг перайменаваў Петухова ў гонар сваёй дачкі Ізабелы (у шлюбе Чартарыйская). Ён таксама пасяліў тут нямецкіх рамеснікаў з прозвішчамі Рунгэ, Векверт, Зомер, Тум. У 1778 годзе Грабоўскія заснавалі ў Ізабеліне кальвінскі збор. Мястэчка было месцам правядзення правінцыйных сінодаў кальвінскай Літоўскай Еднасці ў 1780, 1788, 1796, 1802, 1822, 1838, 1842, 1846, 1850 і 1858 гадах.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Ізабелін апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, дзе стаў цэнтрам воласці Ваўкавыскага павета Гродзенскай губерні. Па вайне 1812 года, у якой згарэў Ваўкавыск, Ізабелін стаў цэнтрам павета. Станам на 1836 год тут было 60 двароў, кальвінскі збор, грэка-каталіцкая царква, сінагога. Мясціна знаходзілася ва ўладанні Стравінскіх. У сярэдзіне XIX стагоддзя — 42 двары, 2 суконныя фабрыкі. Паводле вынікаў перапісу (1897) — 105 двароў, царква, кальвінскі збор, сінагога, вучэльня, 5 крамаў, карчма, рэгулярна праводзіліся 4 кірмашы. На 1914 год — 119 двароў, цагельны завод Шмуля Гельмана.

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Ізабелін апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Ваўкавыскага павета Беластоцкага ваяводства. У 1934 года пачалося будаўніцтва касцёла, які згарэў у 1941 годзе.

У 1939 годзе Ізабелін увайшоў у БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 года стаў цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на 1971 год тут было 195 двароў, на 1994 год — 257, на 1 студзеня 2004 года — 245.

Насельніцтва

XVIII стагоддзе: 1796 — 68 чал., з іх 33 селяніны, 33 рамеснікі, 2 лекары
XIX стагоддзе: 1830 — 245 муж., з іх шляхты 1, духоўнага саслоўя 1, мяшчан-іўдзеяў 161, мяшчан-хрысціян і сялян 82^[2]; 1836 — 402 чал.; 1878 — 577 чал., з іх 487 іўдзеяў^[3]; 1897 — 820 чал.
XX стагоддзе: 1914 — 794 чал.; 1971 — 527 чал.; 1994 — 734 чал.^[4]
XXI стагоддзе: 1 студзеня 2004 — 647 чал.; 1 студзеня 2007 — 206 чал.

Інфраструктура

У Ізабеліне працуюць сярэдняя і музычная школы, дашкольная ўстанова, філіял музычнай школы, дом культуры, бібліятэка, 2 ФАПа.

Эканоміка

Цэнтр СВК «Ізабелін».

Турыстычная інфармацыя

Колішні кальвінскі збор на Рынку, 1915

Славутасці

Касцёл Святых Пятра і Паўла

Кальвінскі збор (1778; цяпер касцёл Святых апосталаў Пятра і Паўла)
Могілкі: яўрэйскія; старыя каталіцкія
Сінагога (XVIII ст.)
Царква Святога Міхаіла Архангела (XVIII ст.; грэка-каталіцкая, цяпер ва ўладанні БЭМП)
Фальварак (XIX ст.)

Страчаная спадчына

Касцёл (зачынены і знішчаны ў 1968 годзе)

Вядомыя асобы

Феліцыян Курнатоўскі (1859—1933) — евангельскі святар.
Сяргей Віктаравіч Ляўковіч — беларускі дзяржаўны дзеяч.
Віктар Пятровіч Таранцей (нар. 1946) — беларускі вучоны, прафесар.
Машэ Франк^[he]

Зноскі

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).
↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 412.
↑ Izabelin // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy (польск.). — Warszawa, 1882. S. 328.
↑ Валерый Шаблюк. Ізабелін // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 527 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. С. 474.

Літаратура

Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 527 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
Izabelin // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy (польск.). — Warszawa, 1882. S. 328.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ізабелін (Ваўкавыскі раён)

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9 (DJVU).

[2] Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 412.

[3] Izabelin // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom III: Haag — Kępy (польск.). — Warszawa, 1882. S. 328.

[4] Валерый Шаблюк. Ізабелін // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 527 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. С. 474.

[1]

[2]

[3]

[4]