Ігнат Сцябельскі
Ігнацы Сцябельскі або Ігнат Сцябельскі (польск.: Ignacy Stebelski, руск.: Игнатий Стебельский; каля 1748, Валынскае ваяводства — пасля 1805, магчыма ва Уладзіміры-Валынскім)[1] — царкоўны гісторык, базыльянін.
Ігнат Сцябельскі | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
|
||||
| Царква | Грэка-Каталіцкая Царква | |||
| Дзейнасць | гісторык | |||
| Нараджэнне |
каля 1748 |
|||
| Смерць |
не раней за 1805 |
|||
| Прыняцце манаства | каля 1765 | |||
Біяграфія правіць
Паходзіў са шляхецкага роду гербу «Астоя»[2]. Каля 1765 года прыняў манаства ў ордэне базыльян. Пасвечаны на святара. У 1770-я гады займаў пасаду вікарыя (намеснік ігумена) Полацкага базыльянскага манастыра.[1] 17 мая 1778 годзе выступіў з урачыстым казаннем у Полацкім Сафійскім саборы з нагоды ўтварэння Полацкага намесніцтва ў прысутнасці генерал-губернатара Захара Чарнышова і ўніяцкага полацкага архіепіскапа Ясона Смагаржэўскага. Каля 1780 года пакінуў Полацк і пераехаў на тэрыторыю Рэчы Паспалітай. У 1783 годзе жыў у Жыровіцкім манастыры. З 1785 года выконваў абавязкі намесніка ігумена гэтага манастыра, ад якіх быў вызвалены ў тым самым годзе праз хваробу. Апошнія гады жыцця правёў імаверна ў базыльянскім манастыры ва Уладзіміры-Валынскім.[3][4]
Дзейнасць правіць
Даследаваў гісторыю праваслаўнай і ўніяцкай цэркваў, ордэна базыльян на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага. Пісаў на польскай мове. Аўтар трылогіі: «Два вялікія светачы на полацкім гарызонце…» (Вільня, 1781), «Храналогія, або Дакладна па гадах сабраныя значнейшыя ў Кароне Польскай і Вялікім княстве Літоўскім, а менавіта на Белай Русі ў Полацку падзеі і перавароты…» (Вільня, 1782), «Дадатак да храналогіі» (Вільня, 1783).
Пры падрыхтоўцы працы карыстаўся разнастайнымі крыніцамі і літаратурай, як апублікаванымі, так і рукапісамі з архіваў базыльянскіх манастыроў. Склаў гістарыяграфічны агляд прац па царкоўнай гісторыі Полацкага княства і Вялікага Княства Літоўскага, у які ўвайшлі творы 76 аўтараў. У першай частцы трылогіі змясціў пераказы жыццяпісаў Святых Ефрасінні Полацкай і Параскевы Полацкай з вялікімі каментарыямі з палітычнай і царкоўнай гісторыі Полацкага княства ХІ-XIII ст. Апісаў Крыж Ефрасінні Полацкай, Барысавы камяні. Даў звесткі пра абраз Маці Божай Эфескай у Полацкім Спаскім манастыры. Другая частка трылогіі прысвечана хроніцы жыцця Полацкага Спаскага манастыра з сярэдзіны XIII ст. да 1780 года ў шырокім кантэксце гісторыі праваслаўнай і ўніяцкай цэркваў у Вялікім Княстве Літоўскім і Рэчы Паспалітай. У трэцяй частцы ў храналагічным парадку прыведзены кароткія біяграфіі праваслаўных і ўніяцкіх мітрапалітаў, епіскапаў, архіепіскапаў Кіеўскай мітраполіі; даецца пералік базыльянскіх кангрэгацый, протаархімандрытаў, генеалогія князёў Астрожскіх, а таксама тэкст камісарскага прысуду ад 23 студзеня 1624 года ў справе пакарання забойцаў архібіскупа Іасафата Кунцэвіча і прамова Ігнацыя Сцябельскага 1778 года ў Полацку на ўтварэнне Полацкага намесніцтва.
Праз уніяцкую пазіцыю аўтара трылогія непрыхільна сустрэта ў дзяржаўных колах Расійскай імперыі і праваслаўным духавенствам.[5]
Ігнацы Сцябельскі да канца жыцця працаваў над дапаўненнем і ўдакладненнем свайго галоўнага твора. Рукапіс, які застаўся пасля яго смерці, апублікаваны ў 1875 годзе ў Кракаве польскім гісторыкам і педагогам Уладзіславам Серадзінскім пад тытулам «Астатнія працы Сцябельскага». У яго ўвайшлі біяграфіі праваслаўных і ўніяцкіх мітрапалітаў, епіскапаў, архіепіскапаў, даведзеныя да 1805 года, спіс базыльянскіх кангрэгацый 1617—1780 гадоў і іх пастановы, пералік протаархімандрытаў (1612—1802) і архімандрытаў базыльянскіх манастыроў з пазначэннем гадоў іх кіравання, радавод Солтанаў — фундатараў Жыровіцкага манастыра.
Працы Ігната Сцябельскага маюць вялікае значэнне для вывучэння гісторыі праваслаўнай і ўніяцкай цэркваў на тэрыторыі Беларусі.
Працы правіць
- Dwa Wielkie Swiatła Na Horyzoncie Połockim Z Cieniow Zakonnych Powstające, Czyli Zywoty SS. Panien Y Matek Ewfrozyny Y Parascewii, Zakonnic y Hegumeniy, Pod Ustawą S. O. Bazylego W. w Monastyrze S. Spasa za Połockiem żyjących, z Chronologią y Przydatkiem Niektórych Służących do tego Pożytecznych Krajowych Wiadomości, z Rozmaitych Dziejopisow y Pism zebranych, Przez X. W. Ignacego Stebelskiego Zakonu S. Bazylego W. Prowincyi Litew: Okazane, Y za Pozwoleniem Zwierzchności do Druku Podane Roku Pańskiego 1781. Tomik I. W Wilnie w Drukarni Bazylianskiey. {1781}. (2-е выд. Lwòw, 1866)
- Chronologia, albo porządne według lat zebranie znacznieyszych w Koronie Polskiey y w Wiel. Xięstwie Litew. a mianowicie na Białey Rusi w Połocku dziejow y rewolucyi, zwłaszcza tych, które się tyczą tak starodawnego Monastyru S. Spasa za Połockiem, niegdyś przez SS. Panny y Matki Ewfrozynę i Parascewię Hegumenie rządzonego, iako też teraznieyszego Klasztoru na Zamku Połockim założonego. Przez W. X. Ignacego Stebelskiego… Tomik II. W Wilnie w Drukarni Bazylianskiey. 1782. (2-е выд. Lwòw, 1867)
- Przydatek do Chronologii to iest, rzeczy te, które w poprzedzaiących dwóch tomikach częstokroc się namieniały, a przez obszerność swoią umieścić się wygodnie tamże nie mogły. Tu zręcznie przez samego Autora W. X. Ignacego Stebelskiego Zakonu św. Bazylego Wielkiego prowincyi Litewskiey położone i za pozwoleniem Zwierzchności do druku podane.. W Wilnie w Drukarni Bazylianskiey Roku Pańskiego 1783.(2-е выд. Lwòw, 1867)
- Ostatnie Stebelskiego prace, Wyd. W. Seredyński. // Scriptores Rerum Polonicarum. — T. IV. — Cracoviae, 1878. — S. 263—368.
Зноскі
- ↑ а б Dorta Wereda. Stebelski Ignacy.// Polski Słownik Biograficzny. — T. XLIII. — Krakòw, 2004—2005. — S.36.
- ↑ http://gajl.wielcy.pl/ Tadeusz Gajl. Herbarz Polski
- ↑ Dorta Wereda. Stebelski Ignacy. // Polski Słownik Biograficzny. — T. XLIII. — Krakòw, 2004—2005. — S.36.
- ↑ Ostatnie Stebelskiego prace, Wyd. W. Seredyński. // Scriptores. Rerum Polonicarum. — T. IV.- Cracoviae, 1878 — S. 265
- ↑ Zelman Igel.Przedmowa do wydania drugiego // Stebielski Ignacy. Dwa Wielkie Swiatła Na Horyzoncie Połockim.- Lwòw, 1866. — S.3.
Літаратура правіць
- Пазднякоў В. Сцябельскі Ігнат // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя.- Т. 2. — Мінск, 2005. — С. 648.
- Krawczyk A. Polskie tłumaczenie Żywotu świętej Efrozyny wraz z krytycznym komentarzem // Матэрыялы Трэціх Міжнародных Кнігазнаўчых чытанняў «Кніга Беларусі: Повязь часоў». (Мінск, 16—17 верасня 2003 г.). Мн., 2005.
- Wojnar M. M. Basilian scholars and publishing houses (XVII—XVIII) // Записки Чина Св. Василія Великого. — Том. 9 — Вип. 1 — 4. — Рим. 1974. — Стар. 82 — 83.
- J. M. G. Stebelski Ignacy // Podręczna encyklopedya kościelna. — T. ХXXVII—ХXXVIII. — Warszawa, 1913. — S. 116.