Архітэктура Албаніі

Архітэктура Албаніі

Найбольш старажытныя помнікі мастацтва на тэрыторыі Албаніі адносяцца да 1-га тысячагоддзя да н.э. Ад антычнай эпохі (з 7 ст. да н.э.) захаваліся рэшткі абарончых збудаванняў, грамадскіх і жылых дамоў, мазаік і керамікі на месцах грэчаскіх калоній — Апалоніі Ілірыйскай, Бутрынта, Дурэса і інш., рымскіх умацаваных гарадоў — Эльбасана і інш.

• 
  Амфітэатр. Дурэс. II ст.

Развіццё познеантычнага і раннехрысціянскага мастацтва на тэрыторыі Ілірыі ішло пад уплывам галоўных гарадоў правінцыі, перш за ўсё Дырахія, ад якога пачыналася Эгнатыева дарога — шлях, які з 148 г. да н.э. непасрэдны злучаў Адрыятыку з Візантыяй. Археалагічныя раскопкі адкрылі шэраг базілікальных цэркваў V—VI стст. і нават больш ранніх, напрыклад, базіліку ў Тэпэ, пад Эльбасанам, якая датуецца IV ст. Сярод іх ёсць аднанефныя (у Антыгоніі, Апалоніі, Дурэсе і інш.), але галоўным чынам гэта трохнефныя пабудовы з 3 (Лін, Балш) ці адной апсідай, падзеленыя радамі калон (Арапай Дурэскі, Буліс, Амантыя) ці пілонаў (Эльбасан, Бутрынці), часам якія чаргуюцца. Вывучаны і шэраг раннехрысціянскіх круглых, квадратных і актаганальных баптыстэрыяў (Фінікі, Лін, Бутрынці). Вядомыя выпадкі выкарыстання хрысціянамі язычніцкіх збудаванняў, напрыклад амфітэатр у Дурэсе (I ст.), скляпеністыя камеры якога былі пераўтвораны ў хрысціянскія могілкі.

• 
  Базіліка Прасвятой Багародзіцы. Бутрынці. VI ст.
• 
  Баптыстэрый. Бутрынці. VI ст.
• 
  Рэшткі базілікі. Балш
• 
  Базіліка. Эльбасан

Архітэктурныя помнікі захавалі шэраг выдатных мазаік падлогі (Тырана, Арапай, Буліс, Саранда, Антыгонія), сюжэты якіх традыцыйныя для антычнага мастацтва — меандравыя і раслінныя арнаменты, птушкі і жывёльныя, пастухоўскія сцэны. Сярод іх вылучаецца мазаіка з базілікі ў Месапліку (Нацыянальны музей археалогіі, Тырана) з пагрудным мужчынскім партрэтам і надпісам «ΑΠΑΡΚΕΑΣ» і мазаіка круглага баптыстэрыя ў Бутрынці. мазаічнае мастацтва на тэрыторыі Албаніі, якое бярэ пачатак у I ст., існавала да X ст., адзіная захаваная насценная мазаіка ў невялікай капліцы, убудаванай у амфітэатр Дурэса, не мае дакладнай даты (VI ст. — X ст.). На ёй намаляваны Св. Стэфан, арханёлы, кцітары, Багародзіца ў імператарскім аблачэнні.

• 
  Мазаіка ў Тыране
• 
  Мазаіка з базілікі ў Месапліку
• 
  Мазаіка баптыстэрыя ў Бутрынці
• 
  Мазаіка амфітэатра ў Дурэсе

У царкоўнай архітэктуры сярэднявечча ў цэнтры і на поўдні пераважалі збудаванні візантыйскага тыпу, характэрынмі прыкладамі якіх з’яўляюцца цэрквы ў вёсках Ляўдары і Мбор’я (13—14 стст.), цэрквы ў горадзе Васкапоя (XVII—XVIII стст.). На поўначы, дзе быў пашыраны каталіцызм, — раманскага тыпу — сабор у в. Шасі (13 ст.), цэрквы ў вёсках Вау-і-Дэес і Аботы (13 ст.). З пашырэннем у 17 ст. ісламу ў гарадах з’яўляюцца палацы знаці — сараі, крэпасці, мячэці і медрэсэ, масты, фантаны, публічныя лазні, крытыя рынкі — безыстэні і інш.

Да сярэдзіны 20 ст. ў большасці гарадоў Албаніі пераважалі 2-павярховыя, мураваныя або з мураваным ніжнім і дашчаным верхнім паверхамі жылыя дамы, крытыя чарапіцай. У прыбярэжных абласцях дамінавала глінабітнае, саманнае ці трысняговае жыллё з глінянай абмазкай. У горных раёнах да пачатку 20 ст. узводзіліся «кулы» — вежападобныя збудаванні з шэрага і белага каменя з навяснымі байніцамі.

У сучасных гарадах пераважае масавая тыпавая забудова шматпавярховымі дамамі, у сельскіх раёнах — цаглянымі двухпавярховымі хатамі; традыцыйная архітэктура захавалася ў шэрагу гістарычных цэнтраў гарадоў, а таксама ў некаторых сельскіх і горных раёнах.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Архітэктура Албаніі