Бітва пры Хараме, Бітва на Хараме[1], Харамская аперацыя[2][3] (ісп.: Batalla del Jarama) — ваенная аперацыя Іспанскай грамадзянскай вайны, падчас якой нацыяналісты генерала Франка спрабавалі выбіць рэспубліканцаў, што знаходзіліся ўздоўж ракі Харама на ўсход ад Мадрыда. У выніку баёў ні адзін з бакоў не атрымаў перамогу.

Бітва пры Хараме
Асноўны канфлікт: Грамадзянская вайна ў Іспаніі
Дата 6 — 27 лютага 1937
Месца раён ракі Харама
Вынік не адзін з бакоў не дасягнуў поспеху
Праціўнікі
 Другая Іспанская Рэспубліка
Інтэрнацыянальныя брыгады
Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік Савецкія ваенныя спецыялісты
Франкісцкая Іспанія
Італія
Камандуючыя
Другая Іспанская Рэспубліка Хасэ Міяха
Другая Іспанская Рэспубліка Себасцьян Посас
Другая Іспанская Рэспубліка Вісентэ Роха
Роберт Мерімэн
Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік Рыгор Кулік «Генерал Купер»
Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік Дзмітрый Паўлаў «Пабло»
Хасэ Варэла
Рыкарда Рада
Карлас Асенсіа
Сілы бакоў
30 000 пяхоты,
30 танкаў
да 40 000 пяхоты,
55 танкаў,
40 гармат
Страты
10 000 − 25 000 чалавек

(па розных ацэнках)

6000 — 20 000 чалавек

(па розных ацэнках)

Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя правіць

Да лютага 1937 года, у выніку грамадзянскай вайны ў Іспаніі і абароны Мадрыда, супрацьстаялыя бакі дасягнулі некаторага парытэту, зразумеўшы, што канфлікт будзе вельмі працяглым. У гэтых умовах камандаванне мяцежнікаў генерала Франка вырашыла нанесці ўдар у 30 км на поўдзень ад сталіцы, перарэзаць шашы Мадрыд—Валенсія і акружыць горад, спадзеючыся, што ён не зможа доўга супраціўляцца. Асноўная задача рэспубліканскага камандавання складалася ў тым, каб апярэдзіць удар праціўніка і разграміць яго раней, чым ён зможа распачаць сваю аперацыю.

Планы рэспубліканцаў пачалі распрацоўвацца яшчэ ў снежні 1936 года. У рэшце рэшт яны сталі вядомы нацыяналістам. Па плане галоўны ўдар наносіўся з усходу ад ракі Харама ў тыл асноўнага размяшчэння праціўніка пад Мадрыдам. У першыя ж дні баёў планавалася перарэзаць шашы на Таледа. Далейшае наступленне павінна было развівацца на ХетафэАлькаркон і на Брунетэ. Кіраваць бітвай павінен быў камандуючы Цэнтральным фронтам генерал Посас. Яго галоўным саветнікам стаў «Генерал Купер» — савецкі ваенспец Рыгор Кулік. Рыхтавалася аперацыя павольна, чаму перашкаджалі цяжкасці на чыгунках і дрэннае засваенне навабранцамі савецкай зброі, а таксама некаторая бесклапотнасць. Да таго ж няправільна была арганізавана сістэма камандавання войскамі. У выніку лёс рэспубліканскага наступлення вырашыла не ваеннае камандаванне Рэспублікі, а нацыяналісты, якім былі вядомы падрабязнасці плана, і яны распачалі папераджальныя дзеянні.

Бітва пачалася раніцай 6 лютага ўдарам сіл нацыяналістаў Франка.

У ходзе баявых дзеянняў непасрэдна была задзейнічана 1-я бранятанкавая брыгада Рэспублікі, касцяк якой склалі байцы 4-й механізаванай брыгады з Бабруйска. Камандаванне групай савецкіх танкістаў ажыццяўляў камбрыг Дзмітрый Паўлаў («Пабла»)[4][5][6].

Баі з пераменным поспехам працягваліся па 27 лютага, калі абодва бакі выдыхліся. Галоўным вынікам стаў правал трэцяга паходу на Мадрыд. Нацыяналістам так і не ўдалося акружыць горад, але адзіная аўтастрада, якая звязвала сталіцу з астатняй часткай Рэспублікі, апынулася пад агнём іх артылерыі. Рэспубліканцы па выніках бітвы зрабілі некаторыя аргвысновы, у прыватнасці, быў зняты з пасады генерал Посас і на месца камандуючага Цэнтральным фронтам прызначылі генерала Міяху.

У культуры правіць

Бітве пры Хараме і ўдзелу ў ёй інтэрбрыгад прысвечана песня «Jarama Valley». Першая версія згадвала Брытанскі батальён інтэрбрыгад, наступныя (як і рускі пераклад) — амерыканскі батальён Лінкальна.

Зноскі

  1. Arévalo Molina, Jacinto M.; Gónzalez Fraile, Julián: La batalla del Jarama, en: Frente de Madrid (Revista de GEFREMA), n° 9/marzo de 2007.
  2. Харамская операция // Советская историческая энциклопедия : в 16 т. / под ред. Е. М. Жукова. — М. : Советская энциклопедия, 1961—1976.
  3. Испанская революция 1931-1939 // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  4. Ирина Воронкова. Первая схватка с фашизмом // Беларуская думка : журнал. — 2016. — № 6. — С. 82—89.
  5. Юрий Лобач. Ровно 80 лет назад бобруйские танкисты отправились в сражающуюся Испанию Архівавана 31 ліпеня 2022. // Вечерний Бобруйск : газета. — 1 сентября 2016.
  6. Юрий Глушаков. И наши люди мужества полны... — IMHOclub : интерактивный портал. — 1 апреля 2017.

Літаратура правіць

  • Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). «Вече», 2004.
  • Хью Томас. Гражданская война в Испании. 1931—1939 гг. «Центрполиграф», 2003.

Спасылкі правіць