Вера Нільсан

Вера Амалія Марта Нільсан (шведск.: Vera Amalia Märta Nilsson; 1 чэрвеня 1888, Ёнчэпінг — 13 мая 1979, Стакгольм) — шведская мастачка, прадстаўніца экспрэсіянізму. Лічыцца адным з найбуйнейшых мастакоў Швецыі XX стагоддзя.

Вера Нільсан
Імя пры нараджэнні	шведск.: Vera Amalia Märta Nilsson
Дата нараджэння	1 чэрвеня 1888(1888-06-01)[…]
Месца нараджэння	Jönköpings Sofia church parish[d], Швецыя
Дата смерці	13 мая 1979(1979-05-13) (90 гадоў)
Месца смерці	Марыя-Магдалена[d], камуна Стакгольм, лен Стакгольм, Швецыя
Грамадзянства	Швецыя
Дзеці	Catharina Nilsson-Gehlin[d]
Род дзейнасці	артыстка, рысавальнік
Жанр	пейзаж
Вучоба	Констфак Валандская акадэмія[d] Gerlesborg School of Fine Art[d] Académie de La Palette[d]
Уплыў	Carl Christensen[d] і Анры Ле Факанье
Уплыў на	Thore Wahlgren[d]
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія і творчасць

Вера Нільсан нарадзілася ў 1888 годзе ў Ёнчэпінге. Яна была малодшай з чацвярых дзяцей Карла Нільсан і Ады С’оберг. Усе дзеці атрымалі добрую адукацыю і сталі пасля настаўнікамі. Яшчэ ў школьныя гады Вера пачала браць прыватныя ўрокі малюнка, дзякуючы чаму ў 1906 годзе змагла паступіць ў Тэхнічную школу (шведск.: Tekniska skolan, цяпер Універсітэт-каледж мастацтваў, рамёстваў і дызайну) у Стакгольме. Падчас навучання яна прыняла рашэнне стаць мастачкай. Бацька, спачатку пярэчыў яе выбару, але пазней даў сваю згоду, і Вера адправілася ў Гётэбарг, дзе паступіла ў Мастацкую школу Валанд (шведск.: Valand målarskola, цяпер Акадэмія Валанд). Яе настаўнікам быў Карл Вільгельмсан, у якога ў гэты перыяд вучыліся таксама будучыя мастачкі Май Брынг і Молі Фаустман.

У 1911 годзе Вера Нільсан працягнула навучанне ў Парыжы. Яе настаўнікамі былі Анры ле Фоканье і Марыя Васільева. У 1912 годзе яна пабывала на выставе ў Кёльне, дзе дэманстраваліся працы Ван Гога, якія зрабілі на яе вялікае ўражанне і аказалі ўплыў на яе наступную творчасць.

Калі пачалася Першая сусветная вайна, Нільсан была ў Боргхольме, аднак пазней пераехала ў Капенгаген, дзе ўмовы жыцця былі лепш і дзе было больш магчымасцяў для знаёмства з сусветным мастацтвам. Мастачка жыла там з 1916 па 1919 год і праводзіла летнія месяцы на востраве Эланд. У гэты перыяд яна пісала гарадскія пейзажы, паркі і партрэты. Карціны Нільсан ў стылі кубізму адрозніваліся падкрэсленай экспрэсіўнасцю і смелымі фарбамі. Крытыкі, у цэлым выключна станоўча ставіліся да яе прац, адзначалі самабытнасць жывапісу Нільсан, зусім не падобнай на тыповае «жаночае мастацтва».

У наступныя гады Нільсан жыла ў асноўным у Боргхольме, а летнія часы праводзіла на Эланде. На працягу трыццаці гадоў яна пісала эландскія пейзажы, прадстаўляючы іх то цёмнымі і змрочнымі, то яркімі і маляўнічымі, то цёплымі і празрыстымі.

Першая выстава Нільсан, сумесна з Молі Фаустман, адбылася ў 1917 годзе; наступная — у 1918-м. У 1919 годзе Нільсан пабывала ў Іспаніі, дзе на яе аказалі моцнае ўражанне працы Эль Грэка. У 1922 годзе ў Парыжы нарадзілася яе дачка Катарына, якую пасля мастачка будзе часта адлюстроўваць у сваіх карцінах і якая ў далейшым таксама стане мастачкай. Акрамя партрэтаў ўласнай дачкі, Нільсан наогул любіла пісаць дзяцей, але гэтыя працы мелі неадназначную рэпутацыю, так як былі занадта далёкія ад традыцыйных ідэалізаваных дзіцячых вобразаў.

У 1927 годзе Нільсан атрымала стыпендыю, якая дазволіла ёй з дачкой адправіцца на два гады ў Італію. У 30-я гады яна шмат падарожнічала (пабываўшы ў тым ліку ў Савецкім Саюзе) і шмат выстаўлялася — у Даніі, Галандыі, Бельгіі. Першая яе персанальная выстава адбылася ў 1933 годзе ў Стакгольме. У 1938 годзе яна напісала, пад уплывам падзей грамадзянскай вайны ў Іспаніі, манументальнае палатно «Грошы супраць жыцця» (шведск.: Penning contra liv), адну з самых вядомых сваіх прац.

У пачатку 1940-х гадоў Нільсан некалькі разоў праводзіла летнія месяцы ў рыбацкай вёсцы ў Бохуслене, дзе стварыла серыю карцін. Падчас Другой сусветнай вайны мастачка жыла ў Лінчэпінгу і працягвала выстаўляцца ў Швецыі. Пасля вайны яна зноў адправілася ў Парыж, дзе скульптар Ліс Эрыксан пазнаёміў яе са студэнтамі з Сенегала. Нільсан пранікліся цікавасцю да руху негрыцюду і ў 1949 годзе паехала ў Сенегал, дзе правяла чатыры месяцы, занатоўваючы мясцовае жыццё ў малюнках і карцінах. Раней, у 1948 годзе, яна была ўзнагароджана медалём Прынца Яўгена.

Фрагмент фрэскі «Сонца і бура». 1951

У 1951 годзе Нільсан атрымала першы афіцыйны заказ на фрэскі для школы Вастэрторп (шведск.: Västertorpskolan) у Стакгольме. На ёй павінна была быць намаляваная бітва дабра і зла ў класічнай казцы «Гісторыя Сонца і буры» (шведск.: Sagan om solen och stormen). У далейшым яна атрымлівала і іншыя заказы, сярод якіх было мастацкае афармленне Стакгольмскага метро, у прыватнасці, станцыі T-Centralen. У 1953 годзе Вера Нільсан стала першай жанчынай — членам шведскай Каралеўскай акадэміі мастацтваў.

У 1960 годзе Нільсан перасекла Міжземнае мора на грузавым караблі. Бейрут, куды на сваім шляху заходзіў карабель, стаў адным з матываў яе творчасці. У 1960-я гады ў працах мастачкі таксама ўзмацніліся пацыфісцкія матывы. Так, баючыся пагрозы ядзернай вайны, яна стварыла серыю карцін, якія паказваюць разбураны, спустошаны свет. У 1966 годзе Нільсан пабывала ў Нью-Ёрку і на Марцініцы. У 1968 годзе адбылася яе персанальная выстава ў Акадэміі мастацтваў у Стакгольме. Яшчэ адна буйная рэтраспектыўная выстава адбылася там жа ў 1975 годзе. Апошняй працай мастачкі стала так званая «Паштоўка свету» (шведск.: Fredskortet), з выявай жанчын і надпісам «Жанчыны спыняць гонку ўзбраенняў». Яна была надрукавана на трох мовах — шведскай, англійскай і французскай; мастачка сама ездзіла на таксі і раздавала паштоўкі. Тыя, што засталіся былі распрададзеныя з дапамогай Міжнароднага жаночага саюза за мір і свабоду.

Вера Нільсан памерла 13 мая 1979 года ў Стакгольме. Яна пахавана ў Ёнчэпінге.

Літаратура

• Delia Gaze. Concise Dictionary of Women Artists. — Routledge, 2013. — P. 513—514.

Спасылкі

• Birgitta Flensburg. Vera Amalia Märta Nilsson (англ.). Svenskt kvinnobiografiskt lexikon. Архівавана з першакрыніцы 4 жніўня 2020. Праверана 14 сакавіка 2020.
• Vera Nilsson. At the Age of Aberration (англ.). Moderna Museet. Архівавана з першакрыніцы 22 сакавіка 2020. Праверана 14 сакавіка 2020.
• Працы мастачкі ў Музеі сучаснага мастацтва (шведск.). Moderna Museet. Архівавана з першакрыніцы 22 сакавіка 2020. Праверана 14 сакавіка 2020.