Генрых Ламаш
Генрых Ламаш (ням.: Heinrich Lammasch; 21 мая 1853 — 6 студзеня 1920) — аўстра-венгерскі і аўстрыйскі дзяржаўны і грамадскі дзеяч, апошні міністр-прэзідэнт Цыслейтаніі. Выдатны юрыст, спецыяліст па крымінальнаму, дзяржаўнаму і міжнароднаму праву. Быў вядомы як перакананы пацыфіст і прыхільнік нейтралітэту Аўстрыі.
| Генрых Ламаш | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ням.: Heinrich Lammasch | |||||||
 | |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Макс Гусарэк фон Гейнлейн | ||||||
| Пераемнік | пасада скасавана | ||||||
| Нараджэнне |
21 мая 1853[1][2][…] |
||||||
| Смерць |
6 студзеня 1920[1][2][…] (66 гадоў) |
||||||
| Месца пахавання | |||||||
| Веравызнанне | каталік | ||||||
| Член у | |||||||
| Адукацыя | |||||||
| Прафесія | юрыст, палітык | ||||||
| Дзейнасць | прафесар, палітык, дацэнт, педагог | ||||||
| Месца працы | |||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
Кар’ера да Першай сусветнай вайны правіць
Нарадзіўся ў Зайтэнштэтэне, у сям’і натарыуса Генрыха (1823—1865) і Ганны Ламаш, народжанай Шаўенштэйн (1829—1891). Неўзабаве пасля нараджэння сына сям’я перасялілася ў Вінер-Нойштадт, а затым у Вену. Вывучаў юрыспрудэнцыю ў Венскім універсітэце. У 1876 годзе атрымаў ступень кандыдата юрыдычных навук. Некалькі месяцаў правёў у Германіі, Францыі і Вялікабрытаніі. З 1879 года — дацэнт юрыдычнага факультэта Венскага ўніверсітэта, спецыяліст па крымінальнаму праву. З 1882 года — прафесар. У 1885 годзе запрошаны загадчыкам кафедры крымінальнага права, філасофіі права і міжнароднага права Інсбрукскага ўніверсітэта. У 1889 годзе вярнуўся на працу ў Венскі ўніверсітэт. Сфера асноўных навуковых інтарэсаў Ламаша — дагматыка крымінальнага права, права выдачы і права прытулку.
У 1899 і 1907 гадах кансультант аўстра-венгерскай дэлегацыі на Гаагскіх мірных канферэнцыях. З 1899 года член Пастаяннай палаты трацейскага суда ў Гаазе, удзельнічаў у вырашэнні міжнародных спрэчак. Тройчы абіраўся старшынёй Палаты. З’яўляўся юрыдычным кансультантам эрцгерцага Франца-Фердынанда. У 1899 годзе запрошаны імператарам Францам-Іосіфам у Палату спадароў (Heerenhaus) парламента Цыслейтаніі. У 1906—1912 гадах працаваў над праектам новага аўстрыйскага крымінальнага права (які, аднак, не быў зацверджаны). Праявіў сябе як умераны кансерватар, выступаў супраць усеагульнага выбарчага права, уведзенага ў Цыслейтаніі ў 1907 годзе.
Вайна правіць
Перад вайной выступаў за разрыў саюза з Германіяй і збліжэнне з Антантай. Распачатую вайну спачатку разглядаў як абарончую, адкідваючы захопніцкія дамаганні аўстра-венгерскай манархіі. Затым быў членам руху ў абарону міру; генеральны штаб патрабаваў яго арышту. Лічыў, што пасля заканчэння вайны злачынствы аўстра-венгерскай арміі супраць мірнага насельніцтва павінны стаць прадметам міжнароднага пераследу.
У ліпені 1917 года разглядаўся ў якасці кандыдата на пасаду міністр-прэзідэнта. Паставіў умовай уступлення на пасаду саступку Германіяй Францыі Эльзас-Латарынгіі і заключэнне сепаратнага міру з праціўнікам. Пад ціскам міністра замежных спраў Атакара фон Чэрніна і Германіі яго кандыдатура была адхіленая.
У кастрычніку 1917 — лютым 1918 года ў аўстра-венгерскай эліце актыўна абмяркоўвалася магчымасць заключэння мірнага пагаднення з Антантай, Ламаш выступаў у якасці аднаго з лідараў «партыі міру». Узаемадзейнічаў з пацыфісцкай групай, якая сфарміравалася вакол прадпрымальніка Юліуса Майнля. У апублікаваным у 1917 годзе мемарандуме, прысвечаным міжнароднаму праву пасля вайны, патрабаваў стварэння міжнароднай арганізацыі, шмат у чым пераклікаючыся з ідэямі прэзідэнта ЗША Вудра Вільсана аб стварэнні Лігі Нацый. Рабіў спробы ўсталяваць кантакты з Вільсанам праз швейцарскага святара-пацыфіста Георга Герона, аднак пацярпеў няўдачу.
«Міністэрства ліквідацыі» правіць
27 кастрычніка 1918 года Ламаш прызначаны імператарам Карлам I міністр-прэзідэнтам Цыслейтаніі замест барона Макса Гусарэка фон Гейнлейна. Прызначэннем вядомага пацыфіста кіраўніком урада Аўстрыя імкнулася падаць знешняму свету сігнал аб гатоўнасці завяршыць вайну. Венская газета Neue Freie Presse неадкладна назвала новага міністр-прэзідэнта «ліквідатарам старой Аўстрыі» («Liquidator des alten Österreich»). З 30 кастрычніка аўстрыйскай дзяржавай фактычна пачаў кіраваць іншы ўрад — сфарміраваны Часовым нацыянальным сходам Германскай Аўстрыі кабінет Карла Рэнера; у іншых частках імперыі пачалі фарміравацца ўласныя нацыянальныя органы ўлады.
9 лістапада адрокся ад прастола германскі імператар Вільгельм II. У гэты ж дзень урад Ламаша правёў два пасяджэнні, прысвечаныя абмеркаванню будучага дзяржаўнага ладу Аўстрыі, у якіх у якасці прадстаўнікоў Германскай Аўстрыі прымалі ўдзел Карл Рэнер і Карл Зейц. Меркавалася абвяшчэнне імператара новай дзяржавы. Аднак на наступны дзень, 10 лістапада, Рэнер унёс у Часовы нацыянальны сход прапанову аб абвяшчэнні рэспублікі. Ламаш уступіў у перамовы з імператарам і імператрыцай Цытай.
11 лістапада абвешчана заява імператара аб тым, што ён «адхіляецца ад кіравання дзяржавай» (пазней Карл сцвярджаў, што зрабіў заяву пад ціскам і ні ў якім выпадку не адмовіўся б на доўгі тэрмін ад правоў суверэна). 12 лістапада ў Аўстрыі абвешчаная рэспубліка.
Аўстрыйская рэспубліка правіць
Пасля заканчэння вайны Ламаш прымаў удзел у выпрацоўцы Статута Лігі Нацый. У якасці эксперта прымаў удзел у працы аўстрыйскай дэлегацыі па выпрацоўцы Сен-Жэрменскага міра. Выступаў за стварэнне незалежнай «Усходне-альпійскай рэспублікі» ў Паўднёвым Ціролі, на які прад’явіла прэтэнзіі Італія. У процівагу руху да аб’яднання з Германіяй выступаў за захаванне Аўстрыі ў якасці нейтральнай дзяржавы.
У 1920 годзе памёр у Зальцбургу ад апаплексічнага ўдару. Адным з нямногіх сведак пахавання стаў Стэфан Цвэйг, які апісаў іх як «бедныя і сумныя» («ärmlich und traurig»). У 1957 годзе астанкі Ламаша перанесены ў фамільны склеп у Бад-Ішле.
Сачыненні правіць
- Grundriss des österreichischen Strafrechts. Duncker & Humblot, Leipzig 1899.
- Die Fortbildung des Völkerrechts durch die Haager Konferenz. Eigenverlag, Wien 1900.
- Die Rechtskraft internationaler Schiedssprüche. Aschehoug, Kristiania 1913.
- Das Völkerrecht nach dem Kriege. Aschehoug, Kristiania 1917.
- Der Friedensverband der Staaten. Der Neue Geist, Leipzig 1919.
- Der Völkerverbund zur Bewahrung des Friedens. 1919.
- Europas elfte Stunde. 1919.
- Woodrow Wilsons Friedensplan. 1919.
- Völkerbund oder Völkermord. 1920.
Зноскі
- ↑ а б Heinrich Lammasch // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ а б Heinrich Lammasch // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 11 снежня 2014.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
Літаратура правіць
- Dieter Köberl: Zum Wohle Österreichs. Feuilleton zum 90. Todestag Heinrich Lammaschs. In: Die Furche, Nr. 7/2010, 18. Februar 2010, S. 13. (Online: PDF, 1 S. auf der Website des Austria-Lexikon.)
- Dieter Köberl: Festschrift zur Enthüllung einer Gedenktafel am Geburtshaus Heinrich von Lammasch in Seitenstetten am 20. April 2008. Hrsg. von: Verein der Altseitenstettner, Stift Seitenstetten, Marktgemeinde Seitenstetten, 2008 (Online: PDF; 901 KB).
- Gerhard Oberkofler: Neutralität «zum Wohle Österreichs selbst und der Erhaltung des europäischen Friedens». Ein Grundgedanke Heinrich von Lammasch. In: Mitteilungen der Alfred Klahr Gesellschaft, Nr. 3/2005 * * Gerhard Oberkofler, Eduard Rabofsky: Heinrich Lammasch (1853—1920). Notizen zur akademischen Laufbahn des großen österreichischen Völker — und Strafrechtsgelehrten. Archiv der Leopold-Franzens-Universität, Innsbruck 1993.
- Stephan Verosta: Theorie und Realität von Bündnissen. Heinrich Lammasch, Karl Renner und der Zweibund (1897—1914). Europa-Verlag, Wien 1971. ISBN 3-203-50387-6(ошибоч.)