Дуайт Эйзенхаўэр

Дуайт Дэйвід Эйзенхаўэр (англ.: Dwight David Eisenhower; у ЗША распаўсюджана мянушка «Айк», англ.: Ike; 14 кастрычніка 1890, Дэнісан, Тэхас — 28 сакавіка 1969, Вашынгтон) — амерыканскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, генерал арміі (1944), 34-ы прэзідэнт ЗША (20 студзеня 1953—20 студзеня 1961).

Дуайт Эйзенхаўэр
англ.: Dwight D. Eisenhower
27-ы абраны прэзідэнт ЗША[d] 4 лістапада 1952 — 20 студзеня 1953
Папярэднік	Франклін Дэлана Рузвельт
Пераемнік	JFK
34-ы Прэзідэнт ЗША 20 студзеня 1953 — 20 студзеня 1961
Папярэднік	Гары Трумэн
Пераемнік	JFK
начальнік штаба сухапутных войскаў ЗША[d] 19 лістапада 1945 — 6 лютага 1948
Папярэднік	Джордж Маршал
Пераемнік	Амар Брэдлі
Supreme Allied Commander Europe[d] 2 красавіка 1951 — 30 мая 1952
Нараджэнне	14 кастрычніка 1890(1890-10-14)[…] Дэнісан[d], Грэйсан, Тэхас, ЗША
Смерць	28 сакавіка 1969(1969-03-28)[…] (78 гадоў) Walter Reed Army Medical Center[d], Вашынгтон, акруга Калумбія, ЗША
Месца пахавання	Dwight D. Eisenhower Presidential Library, Museum and Boyhood Home[d]
Імя пры нараджэнні	англ.: David Dwight Eisenhower
Бацька	Дэвід Джэйкаб Эйзенхаўэр[d]
Маці	Іда Элізабет Стовер[d]
Жонка	Меймі Эйзенхаўэр
Дзеці	Doud Eisenhower[d] і John Eisenhower[d]
Веравызнанне	Mennonites[d], Сведкі Іеговы і прэсвітэрыянства
Партыя	Рэспубліканская партыя ЗША
Член у	Амерыканскі легіён Veterans of Foreign Wars[d]
Адукацыя	Ваенная акадэмія ЗША (12 чэрвеня 1915) Камандна-штабны каледж арміі ЗША[d] (1926) Ваенны каледж арміі ЗША[d] Abilene High School[d]
Дзейнасць	Палітычная сістэма ЗША[d]
Аўтограф
Прыналежнасць	ЗША
Род войскаў	Армія ЗША і Армія ЗША
Званне	генерал арміі
Бітвы	Першая сусветная вайна Другая сусветная вайна Вайна ў Карэі Халодная вайна
Узнагароды	прэмія «Атамы для міру»[d] прэмія Гарацыа Элджэра[d] (1961) World Golf Hall of Fame[d] медаль Гувера[d] (1960) ганаровы доктар Універсітэта Хофстра[d] Асоба года па версіі часопіса «Time»[d] (1959) ганаровы грамадзянін Бруселя[d] (29 чэрвеня 1945) прэмія Тэадора Рузвельта[d] (1967)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Дуайт Эйзенхаўэр нарадзіўся ў Тэхасе, у сям’і Дэвіда Эйзенхаўэра і Айды Стровер Эйзенхаўэр. У 1891 годзе яго бацькі разам з ім пераехалі ў горад Абілін, штат Канзас, у пошуках працы. Эйзенхаўэр скончыў сярэднюю школу ў 1909 годзе і пасля гэтага вучыўся ў ваеннай акадэміі Вест-Пойнт з 1911 па 1915 год.

Скончыў ваенную акадэмію ва Уэст-Пойнце (1915), школу Генштаба (1926), ваенны каледж арміі (1928). 3 1920 служыў у пяхоце, у 1922—24 на штабных пасадах у амерыканскіх войсках у Панаме, у 1933—35 у Генштабе ЗША, у 1935—39 ваенны саветнік на Філіпінах. У II сусветную вайну камандуючы амерыканскімі войскамі на еўрапейскім тэатры ваенных дзеянняў (з чэрвеня 1942) і саюзнымі войскамі ў Паўночнай Афрыцы (з лістапада 1942), Вярхоўны галоўнакамандуючы саюзнай экспедыцыйнай арміяй (са снежня 1943), кіраваў яе высадкай у час Нармандскай дэсантнай аперацыі (1944).

3 канца вайны да лістапада 1945 галоўнакамандуючы амерыканскімі акупацыйнымі войскамі ў Германіі і член Саюзнага Кантрольнага савета. У 1945—48 начальнік Генштаба ЗША. 3 1948 рэктар Калумбійскага ўніверсітэта ў Нью-Ёрку, адначасова ў 1949 кансультант міністра абароны ЗША. У 1950—52 галоўнакамандуючы ўзброенымі сіламі НАТО.

У 1953—61 Прэзідэнт ЗША. У час яго прэзідэнцтва ўтворана новае федэральнае агенцтва — Міністэрства аховы здароўя, адукацыі і сацыяльных паслуг (1953), прыняты законы аб грамадзянскіх правах неграў ЗША.

У знешняй палітыцы неафіцыйна працягвалася палітыка «стрымлівання камунізму», у т.л. з дапамогай ЗША ліквідавана рэвалюцыя ў Гватэмале (1954), утвораны ваенны блок СЕАТО (1954), але падпісана пагадненне аб перамір’і ў Карэі (1953). Былі часова палепшаны (да інцыдэнту са збітым у маі 1960 над савецкай тэрыторыі амерыканскім ваенным самалётам) адносіны з СССР (у верасні 1959 ЗША наведаў з афіцыйным візітам савецкі кіраўнік М. Хрушчоў).

Дактрына Эйзенхаўэра, абвешчаная ў яго пасланні Кангрэсу 5.1.1957, стала канцэпцыяй знешняй палітыкі ЗША на Блізкім Усходзе. Яна зыходзіла з пастулата аб «глабальнаў адказнасці» ЗША, прадугледжвала ўзмацненне іх уплыву ў рэгіёне пасля аслаблення тут пазіцый Вялікабрытаніі і Францыі ў выніку Суэцкага крызісу (1956) шляхам аказання блізкаўсходнім дзяржавам амерыканскай эканамічнай і ваеннай дапамогі. Прыклады рэалізацыі дактрыны: адпраўка 6-га ваеннага флоту ЗША ва ўсходнюю частку Міжземнага мора для абароны Іарданіі ў красавіку 1957 і амерыканскіх войск у Ліван у ліпені 1958.

Літаратура

• Калаткоў У. Эйзенхаўэр // БЭ ў 18 т. Т. 18. Кн. І. Мн., 2004.