Рэкта (прыток Лабжанкі)
Рэ́кта — рака ў Клімавіцкім раёне Магілёўскай вобласці Беларусі, правы прыток ракі Лабжанка (басейн Дняпра).
| Рэкта | |
|---|---|
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 11 км |
| Басейн | 69 км² |
| Вадацёк | |
| Выток | |
| • Каардынаты | 53°35′47,50″ пн. ш. 32°09′38,50″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Лабжанка |
| • Месцазнаходжанне | за 0,8 км на паўднёвы захад ад вёскі Шумоўка |
| • Вышыня | 159,7[1] м |
| • Каардынаты | 53°32′30,30″ пн. ш. 32°00′22,90″ у. д.HGЯO |
| Ухіл ракі | 1,8 м/км |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Лабжанка → Сож → Дняпро → Чорнае мора |
| Краіна | |
| Рэгіён | Магілёўская вобласць |
| Раён | Клімавіцкі раён |
   |
|
 выток вусце |
|
|
— выток, — вусце |
|
Назва
правіцьНазва Рэкта балцкага паходжання. Належыць да шэрагу такіх гідронімаў на Верхнім Падняпроўі, як Рэхта, Рыхта, Рышты, Рэста, Рыста.
Усе гэтыя формы ўзыходзяць да балцкага абазначэння арэха: літ. riešutas, лат. rieksts, пруск. reisis. Далей да літоўскага rišti, прускага *ristun «звязваць» (арэхі растуць «звязкамі», гронкамі)[2][3].
Блізкім чынам матываваныя і вядомыя на Верхнім Падняпроўі, Падзесенні, Верхнім Павоччы, Верхнім Паволжы рачныя назвы з коранем Kek- (Чачора, Чэчэна, Чэчэта, Чэчэль), разам з іх літоўскімі аналагамі Kek-upys, Keklys[4][5]. Гэтыя назвы звязваюць з літоўскім kekė «гронка (арэхаў, ягадаў, кветак)», kekulas «камяк», прускім kekars «гарох» (у гарохавым струку шмат гарошынак).
Ва ўсіх гэтых выпадках рачныя назвы матываваныя семантыкай ушчыльнення ў выніку сціснутасці. У балцкай гідраніміі нярэдка ёсць, калі водныя назвы нясуць значэнне «сціскання» (Жлобін, Горадзен і інш.). Мяркуецца, што назвы з семантыкай «сціскання» адлюстроўваюць канфігурацыйныя асаблівасці адпаведнай ракі ці возера[6].
Гідраграфія
правіцьДаўжыня ракі 11 км. Плошча вадазбору 69 км². Сярэдні нахіл воднай паверхні 1,8 м/км. Пачынаецца прыкладна за 2 км у напрамку на ўсход ад вёскі Рэкта. Упадае ў Лабжанку за 0,8 км на паўднёвы захад ад вёскі Шумоўка. Вадазбор на паўднёвым усходзе Аршанска-Магілёўскай раўніны. Рэчышча часткова каналізаванае.
Каля ракі населеныя пункты Рэкта, Чапелькі, Паўлавічы, Лазовіца, Шумоўка. Каля вёскі Лазовіца на рацэ сажалка.
Зноскі
- ↑ Ліст карты N-36-89. Выданне 1989 г. Стан мясцовасці на 1984 г. Архівавана 2 мая 2013.
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 204—205.
- ↑ О. Н. Трубачев. Заметки по этимологии и сравнительной грамматике // Этимология. 1968. Москва, 1971. С. 65.
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 151.
- ↑ В. Н. Топоров. «Baltica» Подмосковья // Балто-славянский сборник. Москва, 1972. С. 268.
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 118.
Літаратура
правіць- Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — С. 411. — 599 с., іл. — 10 000 экз.
- Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Могилёвская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2012. — С. 21, 30. — 64 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-173-0. (руск.)