Януш Радзівіл (1579—1620)

Януш Радзівіл
Януш Радзівіл
падчашы вялікі літоўскі
	1599 — 1619
Папярэднік	Ян Караль Хадкевіч
Пераемнік	Андрэй Война
22-і кашталян віленскі
	1619 — 3 снежня 1620
Папярэднік	Геранім Юр’евіч Хадкевіч
Пераемнік	Мікалай Янавіч Глябовіч
Нараджэнне	2 ліпеня 1579; Вільня, Віленскі павет, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая;
Смерць	3 снежня 1620 (41 год); Чарлін[d], Гміна Тчэў, Тчэўскі павет, Польшча;
Род	Радзівілы
Бацька	Крыштаф Радзівіл Пярун
Маці	Кацярына з Астрожскіх
Жонка	Соф’я Слуцкая і Лізавета Соф’я Гогенцолерн
Дзеці	Багуслаў Радзівіл, Альжбета Элеанора з Радзівілаў[d], Соф’я Агнешка з Радзівілаў[d] і Ян Ежы Радзівіл[d]
Веравызнанне	кальвінізм
Адукацыя	Страсбургскі ўніверсітэт[d]; Базельскі ўніверсітэт;
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Януш Радзівіл (21 ліпеня 1579, Вільня — 6 або 7 лістапада 1620), дзяржаўны дзеяч ВКЛ.

Біяграфія

Сын Крыштафа Радзівіла Перуна.

Атрымаў кальвінісцкае выхаванне, вучыўся ў Страсбургскім і Базельскім універсітэтах, падарожнічаў па Германіі, Чэхіі, Аўстрыі, Венгрыі, Францыі. Падчашы ВКЛ у 1599—1619, кашталян віленскі з 1618, староста барысаўскі. У 1600 ажаніўся з княжной Соф’яй Алелькаўнай, спадчынніцай Слуцкага і Капыльскага княстваў, якія пасля яе смерці (1612) перайшлі ва ўладанне роду Радзівілаў. У 1600—1602 у час вайны Рэчы Паспалітай са Швецыяй 1600—1629 удзельнічаў у ваенных дзеяннях супраць шведскіх войск у Інфлянтах, камандуючы коннымі харугвамі. Выбіраўся паслом на сеймы 1603, 1605, 1606, дзе ўзначальваў кальвінісцкую і праваслаўную групоўкі, адстойваў рэлігійныя і палітычныя правы некатолікаў. Выступаў супраць палітыкі караля Жыгімонта III Вазы, які намагаўся абмежаваць правы некаталіцкай часткі насельніцтва Рэчы Паспалітай. У 1606-07 разам з ваяводам кракаўскім М. Зэбжыдоўскім узначаліў рокаш супраць абсалютысцкай палітыкі караля. 5.6.1606 абвешчаны маршалкам з’езда ракашан у Любліне, а 10.8.1606 — у Сандаміры. Выдаў універсал з абвінавачваннямі караля ў парушэнні шляхецкіх правоў і свабод. 6.8.1607 каля Гузава (недалёка ад Радама) адбылася бітва з каралеўскімі войскамі, у якой Януш Радзівіл камандаваў левым крылом войска ракашан. Нягледзячы на паражэнне, ракашане вымусілі караля пайсці на кампраміс: Жыгімонт III адмовіўся ад рэформы ўлады, ад сваіх абсалютысцкіх намераў, а ракашане адмовіліся ад спробы дэтранізаваць караля. Януш Радзівіл выступаў супраць вайны Рэчы Паспалітай з Расіяй 1609-18. На сеймах 1611, 1613, 1615, 1618 бараніў роўныя правы пратэстантаў і праваслаўных з католікамі.

7.7.1613 у Берліне ажаніўся з Лізаветай Соф’яй Гогенцолерн, дачкой брандэнбургскага курфюрста Іагана Георга; меў з ёю 2 дачок, сыноў Багуслава і Юрыя.