Аляксандр Канстанцінавіч Гаравец
Аляксандр Канстанцінавіч Гараве́ц (27.02(12.03).1915, Машканы, Сенненскі раён — 6 ліпеня 1943) — ваенны лётчык, Герой Савецкага Саюза (1943), намеснік камандзіра 1-й эскадрыллі 88-га гвардзейскага знішчальнага авіяцыйнага палка (8-я гвардзейская знішчальная авіяцыйная дывізія, 5-ы знішчальны авіяцыйны корпус, 2-я паветраная армія, Варонежскі фронт) гвардыі старшы лейтэнант[1].
| Аляксандр Канстанцінавіч Гаравец | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Дата нараджэння | 12 сакавіка 1915 | ||||
| Месца нараджэння | |||||
| Дата смерці | 6 ліпеня 1943 (28 гадоў) | ||||
| Месца смерці | |||||
| Месца пахавання | |||||
| Альма-матар | |||||
| Грамадзянства | |||||
| Прыналежнасць |
 СССР |
||||
| Род войскаў | Ваенна-паветраныя сілы | ||||
| Гады службы | 1932—1943 | ||||
| Званне | старшы лейтэнант | ||||
| Бітвы/войны | Вялікая Айчынная вайна | ||||
| Узнагароды і званні |
|
||||
.svg){kind=small}
Біяграфія
правіцьНарадзіўся 12 сакавіка 1915 года ў вёсцы Гараўцы каля сучаснай вёскі Машканы Сенненскага раёна Віцебскай вобласці ў сялянскай сям’і.
Скончыў 7 класаў сярэдняй школы. Вучыўся ў Полацкім лясным тэхнікуме (1930—1931). Працаваў у Віцебску. Скончыў Віцебскі аэраклуб. Служыў у Чырвонай Арміі з 1932 года. У 1935 годзе скончыў Ульянаўскую лётную школу. Працаваў інструктарам аэраклуба ў горадзе Шахты Растоўскай вобласці. Член КПСС з 1939 года.
У Вялікую Айчынную вайну з ліпеня 1942 года[1] ў якасці намесніка камандзіра эскадрыллі служыў на Паўночна-Каўказскім і Варонежскім франтах[1]. Здзейсніў 74 баявыя вылеты, знішчыў 11 нямецкіх баявых самалётаў асабіста і 6 у групе[1][2], а таксама 40 аўтамашын, 24 павозкі з боепрыпасамі[1].
Подзвіг
правіць6 ліпеня 1943 года, на другі дзень Курскай бітвы, Аляксандр Гаравец знаходзіўся ў складзе групы Ла-5, якая выляцела на патруляванне ў раёне Уладзіміраўка — Кочатаўка — Зорынскія Двары — Альхаватка на чале з камандзірам 88-га гвардзейскага знішчальнага авіяпалка. Савецкія знішчальнікі сутыкнуліся з вялікай групай (па розных дадзеных, 20 або да 50) нямецкіх пікіруючых бамбардзіроўшчыкаў Ju-87. У паветраным баі, які адбыўся (і, магчыма, у іншых сутыкненнях з самалётамі праціўніка ў ходзе гэтага вылету), савецкія лётчыкі атрымалі дзевяць паветраных перамог[1], у тым ліку пяць над Ju-87, тры над Bf-109 і адну над Hs-126. Свае страты склалі адзін самалёт, які не вярнуўся на базу — гэта быў самалёт лейтэнанта Гараўца[3].
Паводле афіцыйнай версіі[4], Гаравец адарваўся ад групы і вёў бой адзін (меркавана з-за адмовы радыёстанцыі на яго самалёце). У ходзе гэтага бою ён збіў дзевяць Ju-87, у тым ліку адзін таранам, і сам быў збіты чацьвёркай нямецкіх знішчальнікаў пры вяртанні на базу. Як адзначаюць аўтары кнігі «Авиация в битве над Орловско-Курской дугой»[3] (Масква, 2004), гэтая версія заснавана на сведчанні наземных падраздзяленняў, якія назіралі бой адзіночнага савецкага самалёта з групай нямецкіх і якія пазней выявілі абломкі дзевяці нямецкіх самалётаў (не ўдакладняецца, дзевяці Ju-87 або дзевяці самалётаў розных тыпаў; таксама незразумела, былі яны збітыя ў адным баі або ў розных) на абмежаваным участку зямлі, з-за чаго і паўстала версія, што ўсе яны збітыя Гараўцом. Адзначаецца, што за 6 ліпеня лётчыкі адной толькі 8-й гвардзейскай знішчальнай авіядывізіі, у якой служыў Гаравец, заявілі пра знішчэнне 16-18 Ju-87 (без уліку 9 перамог, пасля запісаных Гараўца), у той час як па нямецкіх дадзеных, 4-ы паветраны флот, які дзейнічаў у гэтым раёне, за дзень страціў 10 Ju-87 збітымі і пашкоджанымі. Паказанні палонных нямецкіх лётчыкаў таксама не пацвярджаюць афіцыйную версію подзвігу. З улікам гэтых абставінаў аўтары кнігі выказваюць сумнеў у тым, колькі самалётаў Гаравец збіў на самай справе.
Аляксандр Гаравец з’яўляецца адзіным савецкім лётчыкам, які атрымаў столькі паветраных перамог у адным баі[5]. У іншых краінах аналагічнага выніку дамагліся некалькі лётчыкаў, у прыватнасці, Эрых Рудорфер (Люфтвафэ, 13 паветраных перамог у адным вылеце) і Дэвід Мак-Кэмбел (ВМС ЗША, 9 паветраных перамог у адным баі).
Аляксандр Гаравец быў пахаваны ў вёсцы Зорынскія Двары[1] Іўнянскага раёна Белгародскай вобласці.
Узнагароды
правіць- Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР ад 28 верасня 1943 года Аляксандр Гаравец пасмяротна ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза.
- Узнагароджаны ордэнамі Леніна, Чырвонага Сцяга, медалямі.
Памяць
правіць- На месцы яго гібелі на 597 км аўтамагістралі Масква — Сімферопаль ўстаноўлены бронзавы бюст[6].
- У Віцебску вуліца, дзе раней пражывалі яго бацькі, у 1957 годзе перайменаваная ў вуліцу Гараўца. У 1995 годзе ў скверы на гэтай вуліцы ўстаноўлены помнік[6].
- На радзіме Гараўца ў вёсцы Машканы каля школы, дзе ён вучыўся, у 1981 годзе пастаўлены помнік[6], на будынку школы мемарыяльная дошка.
- Бюст Гараўца усталяваны ля будынка Ляснога каледжа ў г. Полацку[6].
- У вёсцы Ског[6] Сенненскага раёна пастаўлены помнікі[1].
- У гонар Гараўца названыя таксама вуліцы ў Мінску, Сянне, Полацку, Багушэўску, Іўне і Белгарадзе, сельскагаспадарчае прадпрыемства ў Сенненскім раёне, Віцебскі аэраклуб, сярэдняя школа № 23 у горадзе Гродне[1].
- У музеях Масквы, Мінска, Белгарада і Віцебска Гараўцу прысвечаны стэнды[1].
- У гонар Гараўца названа школа на яго радзіме Установа адукацыі «Машканская дзяржаўная агульнаадукацыйная сярэдняя дзіцячы сад-школа ім. А. К. Гараўца Сенненскага раёна».
- У гонар Гараўца названа школа № 8 горада Шахты Растоўскай вобласці
- Мемарыяльная дошка ў памяць аб Гараўцы ўсталяваная Расійскім ваенна-гістарычным таварыствам на будынку школы № 8 горада Шахты, дзе ён вучыўся.
Зноскі
- ↑ а б в г д е ё ж з і Горностаев Владимир Савельевич // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 165. — 737 с.
- ↑ Быков М. Ю. Асы Великой Отечественной. Самые результативные летчики 1941—1945 гг. — М.: Яуза, Эксмо, 2007.
- ↑ а б Хазанов Д. Б., Горбач В. Г. Раздел III. Между Белгородом и Курском. // Авиация в битве над Орловско-Курской дугой. Оборонительный период.
- ↑ Горовец Александр Константинович.
- ↑ Советский энциклопедический словарь. — М.: Советская энциклопедия, 1986. — С. 326.
- ↑ а б в г д Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — С. 236.
Літаратура
правіць- Мень Г. История одного подвига. — Центральное Черноземное издательство, 1976.
- Мень Г. Я. История одного подвига — 2-е изд., доп. — Мн., 1976.
- Витебск: Энциклопедический справочник / Гл. редактор И. П. Шамякин. — Мн.: БелСЭ им. П. Бровки, 1988. — 408 с. — 60 000 экз. — ISBN 5-85700-004-1. (руск.)
- Памяць: Гіст.-дакументальная хроніка Віцебска: У 2-х кн. Кн. 1-я / Рэд. кал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.. — Мн.: БелЭн, 2002. — 648 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0246-6.
- Степаненко В. Александр Горовец. // Лётчики. Сборник. — М.: Молодая гвардия, 1978.
- Збор помнікаỳ гісторыі і культуры Беларусі: Віцебская вобласць. — Мн.: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броỳкі, 1985. — 496 с. — 8000 экз.
- Подлипский А., Рогач В. Доски, берегущие память. — Витебск: Віцебская абласная друкарня, 2006.
- Бортаковский Т. Остаться в живых! Неизвестные страницы Великой Отечественной. — Издательство «Вече», 2015. — ISBN 978-5-4444-3590-8
Спасылкі
правіць- Аляксандр Канстанцінавіч Гаравец на сайце «Героі краіны» (руск.)
- Горовец Александр Константинович // Большая авиационная энциклопедия «Уголок неба» (руск.)
- Герой Советского Союза Горовец Александр Константинович.
- На родине Героя Архівавана 12 сакавіка 2016..
- Герои Советского Союза, проживавшие на Дону до Великой Отечественной войны Архівавана 14 лютага 2019..
- Шахтинцы — Герои Советского Союза Архівавана 9 ліпеня 2012..