Воўчын
Во́ўчын[1] (трансліт.: Voŭčyn, руск.: Волчин) — вёска ў Камянецкім раёне Брэсцкай вобласці, на рацэ Пульва. Адміністрацыйны цэнтр Воўчынскага сельсавета. Размешчаны за 55 км на паўднёвы захад ад Каменца, за 10 км на паўднёвы захад ад чыгуначнай станцыі Высока-Літоўск.
Вёска
Воўчын
| ||||||||||||||||||||||||||
Гісторыя
правіцьУпершыню Воўчын згадваецца ў XVI ст. як мястэчка Берасцейскага павета, уладанне Солтанаў. Першым вядомым гаспадаром Воўчынскага ключа быў Аляксандр Солтан, па смерці якога ў 1554 годзе мястэчка паводле спадчыны перайшло да яго сына Івана. У 1586 годзе Яраслаў Солтан, сын Івана, разам з жонкай Марыяй збудавалі тут праваслаўную царкву ў гонар Святога Мікалая.
У пачатку XVII ст. Воўчынскі ключ перайшоў да роду Гасеўскіх. Паводле фундацыі Аляксандра Гасеўскага ў мястэчку ў 1639 годзе ўзвялі першы драўляны касцёл. А. Гасеўскі і яго жонка Ева з Пацаў падзялілі маёнтак паміж сынамі наступным чынам: старэйшы сын, Крыштаф атрымаў у спадчыну Стары Воўчын і фальварак Грымяча, а малодшы, Вінцэнт — Новы Воўчын. Неўзабаве ўсе фальваркі аказаліся зноў у адных руках.
У 1708 годзе Тэрэза Гасеўская выйшла замуж за Казіміра Яна Сапегу і тэстаментам запісала Воўчын разам з фальваркамі Шчытнікі, Грымяча, Люта і іншыя мужу. У 1710 годзе Казімір Сапега прадаў Воўчын і Радванічы Якубу Генрыку Флемінгу і яго першай жонцы Францішцы Ізабеле з Сапегаў. 3 атрыманых сродкаў Казімір Сапега фундаваў узвядзенне ў Воўчыне палаца і адбудову знішчаных шведамі фальваркаў, сядзібаў і гаспадарак для мясцовых сялян. Наступным гаспадаром Воўчынскіх маёнткаў быў князь Казімір Чартарыйскі. яго дачка Канстанцыя выйшла замуж за Станіслава Панятоўскага, які збудаваў тут палац і касцёл Найсвяцейшай Тройцы (1733). Каля 1738 года ад С. Панятоўскага маёнтак выкупіў Фрыдэрык Міхал Чартарыйскі. Чартарыйскія ўзвялі пышны 36-пакаёвы палац, пры ім тэатр і аранжарэю. У 1769 годзе барскія канфедэраты забралі з мястэчка 7 гармат і шмат амуніцыі[2].
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Воўчын апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, дзе стаў цэнтрам воласці Берасцейскага павета Гродзенскай губерні. У 1828 годзе мястэчка перайшло да Пуслоўскіх, пазней Марчэўскіх. У 1880-я тут было 102 двары, касцёл, царква, яўрэйскі малітоўны дом, народная школа, 24 крамы, вадзяны млын, рэгулярна праводзіліся 3 кірмашы.
Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Воўчын апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі. У 1938 годзе ў воўчынскім касцёле адбылося пахаванне рэшткаў Станіслава Аўгуста Панятоўскага, перавезеных сюды з Санкт-Пецярбургу (у 1995 годзе перададзены Варшаўскай кафедры)[3].
У 1939 годзе Воўчын увайшоў у БССР, дзе стаў цэнтрам сельсавета. Статус паселішча панізілі да вёскі. Перад вайной у вёсцы жыло 1180 чалавек у 196 дварах[4]. Падчас Вялікай Айчыннай вайны ў ліпені 1942 года гітлераўцамі было спалена 6 дамоў, забіта 395 чалавек[4]. Станам на 1970 год тут было 162 двары, на 1992 — 193.
-
Рэшткі палаца Чартарыйскіх
-
Будынак бібліятэкі (архіву)
-
Касцёл, галоўная брама
-
Касцёл, брама
-
Касцёл, труна С. А. Панятоўскага
-
Плябанія
-
Адміністрацыя гміны
Насельніцтва
правіць- XIX стагоддзе: 1830 — 539 муж., з іх духоўнага саслоўя 2, мяшчан-іўдзеяў 463, мяшчан-хрысціян і сялян 72, жабракоў 2[5]; 1885 — 804 чал.
- XX стагоддзе: 1970 — 162 двары, 460 жыхароў; 1992 — 193 двары,502 чал.[6]
Інфраструктура
правіцьУ Воўчыне працуюць сярэдняя школа, бальніца, амбулаторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.
Турыстычная інфармацыя
правіцьСлавутасці
правіць- Капліца Святога Уладзіміра (XIX ст.)
- Каплічка прыдарожная (1-я пал. XX ст.)
- Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (1729—1733)
- Могілкі: яўрэйскія; старыя хрысціянскія
- Сінагога (XIX ст.)
- Царква Святога Мікалая (XVIII ст.; колішняя грэка-каталіцкая, цяпер ва ўладанні БЭМП)
- Млын (XIX ст.)
Страчаная спадчына
правіцьГалерэя
правіць-
Касцёл, рэстаўрацыя
-
Касцёл, скульптура і вежа
-
Касцёл, інтэр'ер да рэстаўрацыі
-
Плябанія
-
Царква
-
Адміністрацыя гміны
-
Даўняя камяніца
-
Старая гаспадарчая пабудова
Вядомыя ўраджэнцы
правіць- Вінцэнт Корвін-Гасеўскі (каля 1620—1662) — дзяржаўны і ваенны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага
- Барыс Міхайлавіч Малчанаў (нар. 1950) — беларускі архітэктар.
- Станіслаў Аўгуст Панятоўскі (1732—1798) — апошні кароль і вялікі князь
- Зыгмунд Фогель (1764—1826) — мастак часоў падзелаў Рэчы Паспалітай
Зноскі
- ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
- ↑ Wołczyn // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście (польск.). — Warszawa, 1887. S. 867.
- ↑ Wołczyn (w:) Internetowa encyklopedia PWN(недаступная спасылка) (польск.)
- ↑ а б Волчин (руск.)
- ↑ Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. С. 412.
- ↑ В. Міронаў, В. Шаблюк. Воўчын // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 537 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0. С. 364.
Літаратура
правіць- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 537 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
- Соркіна I. Мястэчкі Беларусі ў канцы XVIII — першай палове XIX ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
- Wołczyn // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście (польск.). — Warszawa, 1887. S. 865—867.
Спасылкі
правіць- На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Воўчын
- Воўчын на Радзіма.орг
- Прагноз надвор'я ў в. Воўчын Архівавана 1 ліпеня 2011.
- Курукин Игорь, ВЕЛИКАЯ ЛИТВА ИЛИ «АЛЬТЕРНАТИВНАЯ» РУСЬ?, 1 января 2007 (руск.)