Герцаг Корнуальскі

Герцаг Корнуальскі (англ. Duke of Cornwall) — тытул, які носіць у Англіі старэйшы сын манарха, спадчыннік прастола.

Агульныя звесткі

Герцаг Корнуальскі з’яўляецца першым пэрам каралеўства Англія і адзіным сярод герцагаў Вялікабрытаніі, які валодае ў наш час уласным герцагствам (duchy) — Duchy of Cornwall. Хоць у сучаснай Вялікабрытаніі фармальна існуе таксама яшчэ адно герцагства Ланкастэр (Duchy of Lancaster) — з 1413 года, гэта значыць з часу кіравання ў Англіі Генрыха V, герцагства Ланкастэр з’яўляецца ўласнасцю манархаў і крыніцай іх персанальных даходаў. У наш час тытулы герцага ды герцагіні Корнуальскіх носяць прынц Уэльскі Уільям і яго жонка Кэтрын. Цікава, што былая ўладарка тытула, жонка Карла III, Каміла Паркер-Боўлз, афіцыйна з’яўляючыся прынцэсай Уэльскай, выкарыстоўвала толькі тытул герцагіні Корнуальскай (паколькі тытул «прынцэса Уэльская» ўсё яшчэ моцна асацыюецца з лэдзі Дзі).

Гісторыя

Тытул герцага Корнуальскага заўсёды належыць старэйшаму сыну брытанскага манарха. Упершыню ён быў падараваны Эдуарду, старэйшаму сыну караля Англіі Эдуарда III. З-за таго, што Чорны Прынц памёр раней за свайго бацьку, тытул герцага стаў насіць яго сын, будучы кароль Рычард II. У 1421 годзе было заканадаўча замацавана правіла, паводле якога герцагства заўсёды пераходзіла да старэйшага сына і спадчынніка кіруючага манарха. Калі старэйшы сын караля (каралевы) памірае, то тытул і герцагства не пераходзіць да яго сына. Калі ён памірае бяздзетным, то спадчыннікам з’яўляецца наступны па старшынстве сын сюзерэна. Прынцыповым з’яўляецца тое, што тытул і герцагства ніколі не пераходзяць да ўнука кіруючага манарха, але толькі да яго сыноў — нават у тым выпадку, калі ўнук становіцца спадчыннікам кароны. Напрыклад, з’яўляючыся спадчыннікам караля Георга II, Георг III, быў прынцам Уэльскім, але ніколі не быў герцагам Корнуальскім, таму што быў унукам караля.

Герцагства Корнуальскае

У наш час тэрыторыя герцагства займае плошчу ў 570 км². Землі герцагства раскіданы па тэрыторыі 23 графстваў Англіі і Уэльса^[1], палова з іх знаходзіцца ў графстве Дэван.

Паводле традыцыі, герцаг павінен збіраць феадальную даніну. Прынц Чарлз, як сюзерэн, збіраў яе ў замку Ланчэстан Кастл у 1973 годзе. Сярод дастаўленага герцагу абрку былі: пара белых пальчатак, пара паляўнічых сабак, па фунце перцу і кмена, пазалочаныя шпоры, 100 сярэбраных шылінгаў, лук, восці для лоўлі ласося і дровы. Акрамя ўсяго гэтага і падобнага, герцаг Корнуальскі атрымлівае даход ад сваіх зямельных уладанняў у герцагстве. Таксама ён мае пэўныя дзяржаўныя правы на тэрыторыі графства Корнуал: вярхоўнага шэрыфа графства прызначае герцаг Корнуальскі, а не манарх, як у іншых графствах Англіі і Уэльса. Вымарачная маёмасць пераходзіць у валоданне герцага, а не караля, як у іншых месцах. Гэта права (Bona Vacantia) распаўсюджваецца таксама на знойдзеныя скарбы і скарбы, і на разбітыя ў караблекрушэннях ці выкінутыя на бераг морам караблі.

У 2012 фінансавым годзе даходы герцагства Корнуальскага склалі 19 мільёнаў фунтаў стэрлінгаў, якія не абкладаюцца падаткамі (аднак прынц Чарлз выплачвае падаткі добраахвотна — 4,4 мільёна ў тым жа годзе)^[2].

Спіс герцагаў Корнуальскіх

1337—1376: Эдуард Чорны Прынц (15 чэрвеня 1330 — 8 чэрвеня 1376), старэйшы сын караля Англіі Эдуарда III Плантагенета і Філіпы Генегаўскай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі (1343), герцаг Аквітанскі (1362—1372), граф Чэстэр (1333)
1376—1377: Рычард Бардоскі (6 студзеня 1367 — студзень 1400), другі сын Эдуарда Плантагенета, Чорнага Прынца і Джааны Плантагенет. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1376). Будучы кароль Англіі Рычард II (1377—1399).
1399—1413: Генрых Монмут (16 верасня 1387 — 31 жніўня 1422), старэйшы сын караля Англіі Генрыха IV і Марыі дэ Багун. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1399), герцаг Аквітанскі (1399) і герцаг Ланкастэрскі (1399). Будучы кароль Англіі Генрых V (1413—1422)
1421—1422: Генрых Віндзарскі (6 снежня 1421 — 21/22 мая 1471), адзіны сын караля Англіі Генрыха V і Кацярыны Валуа. Будучы кароль Англіі Генрых VI (1422—1461, 1470—1471).
1453—1471: Эдуард Вэстмінстэрскі (13 кастрычніка 1453 — 4 мая 1471), адзіны сын караля Англіі Генрыха VI і Маргарыты Анжуйскай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1454)
1470—1483: Эдуард Плантагенет (4 лістапада 1470—1483?), старэйшы сын караля Англіі Эдуарда IV і Лізаветы Вудвіл. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1471), граф Марч (1471), граф Пембрук (1479). Будучы кароль Англіі Эдуард V (9 красавіка 1483 — 26 чэрвеня 1483)
1483—1484: Эдуард Мідлгемскі (снежань 1473 — 9 красавіка 1484), сын караля Англіі Рычарда III і Аны Невіл. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1483), граф Солсберы (1478)
1486—1502: Артур Цюдар (20 верасня 1486 — 2 красавіка 1502), старэйшы сын караля Англіі Генрыха VII Цюдара і Лізаветы Ёркскай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1489).
1502—1509: Генрых Цюдар (28 чэрвеня 1491 — 28 студзеня 1547), другі сын караля Англіі Генрыха VII Цюдара і Лізаветы Ёркскай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1504), герцаг Ёркскі (1494—1504)
1511—1511: Генрых, герцаг Корнуальскі (1 студзеня — 23 лютага 1511), старэйшы сын караля Англіі Генрыха VIII ад першага шлюбу з Кацярынай Арагонскай
1514—1514: Генрых, герцаг Корнуальскі (снежань 1514), трэці сын караля Англіі Генрыха VIII ад першага шлюбу з Кацярынай Арагонскай
1534—1534: Генрых, герцаг Корнуальскі (жнівень — верасень 1534), сын караля Англіі Генрыха VIII ад другога шлюбу з Ганнай Балейн
1537—1547: Эдуард Цюдар (12 кастрычніка 1537 — 6 ліпеня 1553), адзіны сын караля Англіі Генрыха VIII ад трэцяга шлюбу з Джэйн Сеймур. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (з 1537). Будучы кароль Англіі Эдуард VI (1547—1553).
1603—1612: Генрых Фрэдэрык Сцюарт (19 лютага 1594 — 6 лістапада 1612), старэйшы сын караля Англіі Якава I Сцюарта і Аны Дацкай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1610), герцаг Ротсей, граф Карык і інш.
1612—1625: Карл Сцюарт, 1-ы герцаг Ёркскі (19 лістапада 1600 — 30 студзеня 1649), другі сын караля Англіі Якава I Сцюарта і Аны Дацкай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1616), герцаг Ротсей, герцаг Олбані і герцаг Ёркскі. Будучы кароль Англіі, Шатландыі і Ірландыі Карл I.
1629—1629: Чарлз Джэймс Сцюарт (нар. і пам. 13 сакавіка 1629), старэйшы сын караля Англіі Карла I і Генрыэты-Марыі Французскай.
1630—1649: Карл Сцюарт (29 мая 1630 — 6 лютага 1685), другі сын караля Англіі Карла I і Генрыэты-Марыі Французскай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1638), герцаг Ротсей і інш. Будучы кароль Англіі, Шатландыі і Ірландыі Карл II (1660—1685).
1688—1702: Джэймс Фрэнсіс Эдвард Сцюарт (10 чэрвеня 1688 — 1 студзеня 1766), адзіны сын караля Англіі Якава II Сцюарта і Марыі Модэнскай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1688—1702), герцаг Ротсей і інш.
1714—1727: Прынц Джордж, 1-ы герцаг Кембрыджскі (10 лістапада 1683 — 25 кастрычніка 1760), сын караля Вялікабрытаніі Георга I і Сафіі Браўншвайг-Цэльскай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1714), спадчынны прынц Гановерскі, герцаг Ротсей і інш. Будучы кароль Вялікабрытаніі Георг II (1727—1760)
1727—1751: Прынц Фрэдэрык (1 лютага 1707 — 31 сакавіка 1751), сын караля Вялікабрытаніі Георга II і Караліны Ансбахскай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1729), герцаг Ротсей, герцаг Эдынбургскі.
1762—1820: Прынц Джордж (12 жніўня 1762 — 26 чэрвеня 1830), старэйшы сын караля Вялікабрытаніі Георга III і Шарлоты Мекленбург-Стрэліцкай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1762), герцаг Ротсей і інш. Будучы кароль Вялікабрытаніі Георг IV (1820—1830)
1841—1901: Прынц Альберт Эдвард (9 лістапада 1841 — 6 мая 1910), старэйшы сын каралевы Вялікабрытаніі Вікторыі і прынца-кансорта Альберта Саксен-Кобург-Гоцкага. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1841), герцаг Ротсей, граф Дублінскі (1850). Будучы кароль Вялікабрытаніі Эдуард VII (1901—1910).
1901—1910: Прынц Джордж, 1-ы герцаг Ёркскі (3 чэрвеня 1865 — 20 студзеня 1936), другі сын караля Вялікабрытаніі Эдуарда VII і Аляксандры Дацкай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1901), герцаг Ёркскі, герцаг Ротсей і інш. Будучы кароль Вялікабрытаніі Георг V (1910—1936)
1910—1936: Прынц Эдвард (23 чэрвеня 1894 — 28 мая 1972), старэйшы сын караля Вялікабрытаніі Георга V і Марыі Тэкскай. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1910), герцаг Ротсей (1910) і інш. Будучы кароль Вялікабрытаніі Эдуард VIII (1936), затым герцаг Віндзарскі.
1952—2022: Прынц Чарлз (нар. 14 лістапада 1948), старэйшы сын каралевы Вялікабрытаніі Лізаветы II і прынца-кансорта герцага Эдынбургскага. Таксама насіў тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (1958), герцаг Ротсей і інш. Будучы кароль Вялікабрытаніі Карл III (з 2022).
з 2022: Прынц Уільям (нар. 21 чэрвеня 1982), старэйшы сын караля Вялікабрытаніі Карла III і прынцэсы Уэльскай Дыяны. Таксама носіць тытулы: прынц Уэльскі і граф Чэстэрскі (2022), герцаг Ротсей (2022), Герцаг Кембрыджскі, граф Стратэрнскі, барон Карыкфергюс (2011) і інш.

Зноскі

↑ Duchy of Cornwall
↑ Ainsley Thomson (1:29 pm ET Jul 15, 2013). "U.K. Lawmakers Go After Tax Affairs of the Royal Family". MoneyBeat(англ.). The Wall Street Journal. Архівавана з арыгінала 29 ліпеня 2013. Праверана 2014-07-27. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |date= (даведка)

[1] Duchy of Cornwall

[2] Ainsley Thomson (1:29 pm ET Jul 15, 2013). "U.K. Lawmakers Go After Tax Affairs of the Royal Family". MoneyBeat(англ.). The Wall Street Journal. Архівавана з арыгінала 29 ліпеня 2013. Праверана 2014-07-27. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |date= (даведка)

[1]

[2]