Дзяржава славенцаў, харватаў і сербаў

Дзяржава славенцаў, харватаў і сербаў
	Гістарычная дзяржава
Дзяржава славенцаў, харватаў і сербаў
	харв.: Država Slovenaca, Hrvata i Srba,; сербск.: Држава Словенаца, Хрвата и Срба,; славенск.: Država Slovencev, Hrvatov in Srbov
Герб Дзяржавы славенцаў, харватаў і сербаў	Сцяг Дзяржавы славенцаў, харватаў і сербаў
< >; > 29 кастрычніка 1918 — 1 снежня 1918 ;
Сталіца	Заграб
Мова(ы)	славенская, сербскахарвацкая
Афіцыйная мова	славенская мова і сербахарвацкая мова
Рэлігія	каталіцтва, праваслаўе, сунізм
Форма кіравання	канстытуцыйная манархія
Дынастыя	Карагеоргіевічы
Прэзідэнт
•	Антон Корашац
Гісторыя
• 29 кастрычніка 1918	Незалежнасць ад ; Аўстра-Венгрыі
• 1 снежня 1918	Далучэнне да Каралеўства Сербія
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дзяржа́ва славе́нцаў, харва́таў і се́рбаў (славенск.: Država Slovencev, Hrvatov in Srbov; сербахарв.: Država Slovenaca, Hrvata i Srba/Држава Словенаца, Хрвата и Срба) — дзяржаўнае ўтварэнне, якое было абвешчана на паўднёваславянскіх землях Аўстра-Венгерскай імперыі пры яе распадзе.

Існавала з 29 кастрычніка 1918 года да 1 снежня 1918 года, затым было далучана да Каралеўства Сербія^[1].

Гісторыя

Першая сусветная вайна стала каталізатарам гістарычных працэсаў у Аўстра-Венгрыі і прывяла да новай расстаноўкі палітычных сіл на Балканах — рэвалюцыйны і вызваленчы рух паўднёваславянскіх народаў у 1918 годзе значна ўзмацніўся.

Перадумовы стварэння дзяржавы

Да канца 1917 года ўнутранае становішча Аўстра-Венгрыі заўважна пагоршылася. Па ўсёй краіне пракаціліся выступленні. Асабліва актыўнымі былі нацыянальныя рэгіёны. Патрабаванні бунтуючых мала чым адрозніваліся ад такіх жа патрабаванняў у Расіі і Германіі. Галоўныя лозунгі — спыненне вайны, дэмакратызацыя краіны і пастаўкі харчавання^[2].

Усеагульная студзеньская забастоўка 1918 года ахапіла і паўднёваславянскія землі, пачалі фармавацца нацыянальныя камітэты. У лютым 1918 года ўспыхнула паўстанне аўстра-венгерскага флота ў Котары, аснову паўстанцаў склалі нацыянальныя меншасці імперыі: славенцы, венгры, сербы, харваты. Працоўныя паўднёваславянскіх земляў актыўна ўдзельнічалі ва ўсеагульнай антываеннай забастоўцы ў чэрвені 1918 года^[2].

Масавы характар прыняло дэзерцірства з аўстра-венгерскай арміі, узмацніўся сялянскі рух. Актывізавалі сваю дзейнасць сацыял-дэмакратычныя і буржуазныя партыі паўднёваславянскіх земляў, якія выступалі за адзінства ўсіх паўднёваславянскіх народаў і патрабавалі прызнання за паўднёваславянскімі народамі права на самавызначэнне.

Калі 3 лістапада 1918 года было падпісана перамір’е з Антантай, імперыі на той момант практычна ўжо не было — працэс дэцэнтралізацыі ахапіў усю краіну^[3].

Стварэнне дзяржавы

6 кастрычніка 1918 года ў Заграбе было заснавана так званае Народнае веча славенцаў, харватаў і сербаў, якое аб’яднала палітычныя партыі і органы мясцовага самакіравання паўднёваславянскіх земляў Габсбургскай імперыі.

14 кастрычніка 1918 года Народнае веча аб’явіла сябе адзіным законным палітычным прадстаўніком паўднёваславянскіх абласцей Аўстра-Венгрыі, а 29 кастрычніка абвясціла іх аддзяленне і ўтварэнне незалежнай Дзяржавы славенцаў, харватаў і сербаў.

Праблемы дзяржавы

Створаная дзяржава аказалася нежыццяздольнай. Мясцовыя народныя веча не падпарадкоўваліся цэнтральнаму. У дзяржаве працягвала панаваць анархія, выкліканая вайной і рэвалюцыяй. У асобных раёнах замест аўстра-венгерскай арміі, якая распалася, дзейнічалі атрады паўстанцаў.

Да сярэдзіны лістапада 1918 года ўнутрыпалітычны крызіс у Дзяржаве славенцаў, харватаў і сербаў дасягнуў апагею. З падпарадкавання цэнтральным уладам выйшлі 12 мясцовых органаў самакіравання, у Баня-Лука (Боснія) была створана самастойная рэспубліка, а ў шэрагу раёнаў запанавала поўнае безуладдзе.

Вялікую турботу Народнага веча выклікала незабяспечанасць межаў дзяржавы. У Далмацыі італьянскія войскі захоплівалі адну тэрыторыю за другой, на мяжы Аўстрыі і Славеніі засяроджваліся аўстрыйскія войскі, у Банаце — венгерскія воінскія часці.

Паўсюдна ўзніклі цяжкасці з харчаваннем, дрэнна працаваў чыгуначны транспарт^[1].

Канец дзяржавы

6—7 лістапада 1918 года на перамовах у Жэневе паміж прадстаўнікамі Народнага веча, сербскага ўрада і Югаславянскага камтэта была прынята дэкларацыя пра аб’яднанне Сербіі і Дзяржавы славенцаў, харватаў і сербаў у адзіную канфедэратыўную дзяржаву, форма праўлення якой будзе вызначана Устаноўчай скупшчынай.

Аднак палажэнні дэкларацыі былі адпрэчаны вялікасербскімі коламі на чале з прынцам-рэгентам Аляксандрам. Унутраныя праблемы і пагроза акупацыі звонку прымусілі Народнае веча 24 лістапада 1918 года капітуляваць перад сербскай манархіяй.

25 лістапада аналагічнае рашэнне прыняла Вялікая народная скупшчына Ваяводзіны, а 26 лістапада — Вялікая народная скупшчына Чарнагорыі. 1 снежня 1918 года ў Бялградзе было абвешчана аб’яднанне Сербіі, Чарнагорыі і паўднёваславянскіх абласцей былой Аўстра-Венгрыі ў адзінае Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў (з 1929 года — Каралеўства Югаславія) на чале з дынастыяй Карагеоргіевічаў^[1]^[3].

Крыніцы

[крыніца1-1] а ^б ^в Создание Югославского государства (руск.)

[крыніца2-2] а ^б К вопросу об образовании королевства сербов, хорватов и словенцев: историко-правовое исследование (руск.)

[крыніца3-3] а ^б Королевство сербов, хорватов и словенцев

[1]

[2]

[3]