Кокнэсэ

(Пасля перасылкі з Кукейнос)

Кокнэсэ (лат.: Koknese) — пасёлак у Латвіі пры ўпадзенні ракі Персе ў раку Заходняя Дзвіна. Чыгуначная станцыя на лініі РыгаРэзекнэ, за 102 км на паўднёвы ўсход ад Рыгі.

Пасёлак
Кокнэсэ
Koknese
Герб
Герб
Руіны замка Кокенхузен
Руіны замка Кокенхузен
Краіна
Каардынаты
Заснаваны
1205
Першая згадка
Плошча
  • 4,37 км² (1 студзеня 2023)[1]
  • 4,33 км² (1 студзеня 2023)[1]
Вышыня цэнтра
77 м
Водныя аб’екты
Насельніцтва
  • 2 450 чал. (1 студзеня 2023)[2]
Часавы пояс
Паштовыя індэксы
LV-5113
Афіцыйны сайт
Кокнэсэ на карце Латвіі
Кокнэсэ (Латвія)
Кокнэсэ
Кокнэсэ (Латвія)
Кокнэсэ

Гісторыя правіць

Кукенойс правіць

Кукенойс (аг.-усх.-слав.: Куконос, ням.: Kukenoіs, Kukenoys; 11 — пач. 13 ст.) — горад Полацкага княства, потым Полацкай зямлі, сталіца ўдзельнага Кукенойскага княства на правым беразе Заходняй Дзвіны пры ўпадзенні ў яе ракі Какны (цяпер р. Персе), за 338 км ад Полацка. Назва літаральна значыць мыс Какны.

Археалагічнымі раскопкамі А. Я. Стубаўса ў 1961—1966 выяўлена, што ўжо ў 1 тыс. да н.э. на месцы Кукенойса было ўмацаванае паселішча. Найбольш значныя знаходкі адносяцца да 11-13 ст. (рэшткі зрубавай забудовы, прылады працы, зброя, упрыгожанні і г.д.). Для гэтага перыяду характэрны палітычныя і эканамічныя сувязі насельніцтва Кукенойса (латгалаў, селаў, крывічоў) з Полацкам. У горадзе знойдзена прывесістая пячатка або пломба княгіні Сафіі, жонкі Святаслава Усяславіча. Упершыню згаданы ў Хроніцы Лівоніі Генрыха Латвійскага пад 1205 годам, належаў князю Вячку. У 1207 годзе палова горада перададзена Вячкам у валоданне рыжскага біскупа. У 1208 годзе Вячка спаліў горад і пайшоў на Русь.

Какенгаўзен правіць

У 1209 годзе войскі біскупа занялі месца колішняга Вячкінага замка і пабудавалі новы каменны гатычны замак Какенгаўзен. Палова Какенгаўзена і колішняга Кукейноскага княства належала Сафіі — дачцэ Вячкі, яго адзінай спадчынніцы. Другой паловай валодаў Ордэн, але ў 1238 годзе перадаў яе ва ўладанне рыжскаму біскупу. У 1269 годзе сваю палову перадала рыжскаму архібіскупу і Сафія. Архібіскуп даў Какенгаўзен і колішняе Кукенойскае княства ў лен Гансу Тызенгаўзу. У 1277 годзе Какенгаўзену нададзены гарадскія правы, род Тызенгаўзаў валодаў ім да 1395 года, калі горад быў вернуты ва ўладанне рыжскага архібіскупа.

Падчас барацьбы архібіскупаў з Ордэнам, горад не раз пераходзіў з рук у рукі. З 1420 г. летняя рэзідэнцыя архібіскупаў. У пач. 1479 г. ордэнскія войскі захапілі Какенгаўзен і спалілі архіў архібіскупства. У 1481 г. горад узялі рыжскія войскі, але замка ўзяць не здолелі. У 1509 г. архібіскуп Каспар Ліндэ надбудаваў муры замка і ўзмацніў яго артылерыю. Какенгаўзен стаў галоўнай рэзідэнцыяй архібіскупаў. Летам 1546 г. апошні рыжскі архібіскуп Вільгельм Брандэнбурскі быў абложаны тут і ўзяты ў палон Ордэнам.

25 жніўня 1577 г. Какенгаўзен захоплены войскамі Івана ІV. У 1578 г. вызвалены войскамі Рэчы Паспалітай. У 1601 г. непадалёку ад Какенгаўзена ў бітве пры Кірхгольме войска Рэчы Паспалітай нанеслі паразу шведам, а ў 1608 г. шведы захапілі горад і знішчылі яго гарнізон. У жніўні 1655 г. войска маскоўскага цара Аляксея Міхайлавіча захапіла Какенгаўзен, які быў пераназваны ў Царэвічаў Дмітрыеў. Паводле Кардыскім дагаворы Какенгаўзен адышоў да Швецыі.

У 1700 годзе ўзяты саксонскім атрадам войск Рэчы Паспалітай пад кіраўніцтвам Аўгуста Моцнага, былі збудаваныя новыя ўмацаванні. У 1701 годзе горад і замак знішчаны расійскімі войскамі.

У 1861 годзе праз Какенгаўзен пракладзена чыгунка. У 1880-я годзе ў горадзе жыў латышскі драматург Рудольф Блауманіс. У 1894 годзе сям’я Лоўенштэрнаў пабудавала неакласічны палац, які згарэў у 1905 годзе.

Кокнэсэ правіць

У 1966 годзе пабудавана Плявінская ГЭС, з гэтай прычыны падтоплена значная частка замка — захаваліся рэшткі, побач вялікі парк. Каля Кокнэсэ, у маёнтку Вецбірзніекі нарадзіўся Пётр Іванавіч Стучка.

Зноскі

Літаратура правіць

Спасылкі правіць