Лань (рака)
Лань, Лунія — рака ў Мінскай і Брэсцкай абласцях Беларусі, левы прыток ракі Прыпяць.
| Лань | |
|---|---|
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 147 км |
| Басейн | 2 190 км² |
| Расход вады | 11,3 м³/с (у вусці) |
| Вадацёк | |
| Выток | |
| • Каардынаты | 53°08′25″ пн. ш. 26°45′11″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Прыпяць |
| • Каардынаты | 52°09′24″ пн. ш. 27°17′55″ у. д.HGЯO |
| Ухіл ракі | 0,4 м/км |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Прыпяць → Дняпро → Чорнае мора |
| Краіна | |
| Рэгіёны | Мінская вобласць, Брэсцкая вобласць |
   |
|
 выток вусце |
|
|
— выток, — вусце |
|
Даўжыня ракі 147 км. Плошча вадазбору 2190 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці каля 11,3 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,4 ‰. Агульнае падзенне ракі 79,2 м.
НазваПравіць
Адзін з варыянтаў назвы ракі Лань — Лунія[1].
Форма «Лунія» звязаная з латышскім luns «твань», літоўскім liūnas «твань; покрыва моху над вадой у балоце або ля берага азёраў ці рэк, што зарастаюць». Далей да літоўскага liaunas «гнуткі, слабы» і значэння балотнай паверхні як няўстойлівай, гнуткай[2][3].
Гідранімічныя адпаведнікі — літоўскія рачныя і азёрныя назвы тыпу Liūnas[4].
У назве Лунія корань Lun- пашыраны з дапамогай балцкага гідранімічнага пашыральніка -ij-, як у балцкіх рачных назвах тыпу Vilkijà, Juodijà, *Sarija (> Сар’я). У сучаснай літоўскай мове ў гэтага пашыральніка, раней шматфункцыйнага, захавалася функцыя ўтвараць зборныя назоўнікі (vyras «муж; мужчына» — vyrijà «мужчыны; мужы, мужжо»)[5]. Блізкі яму пашыральнік -ej- у водных назвах тыпу Мярэя, Асвея.
Недалёка ад утоку Луніі (Лані) у Прыпяць таксама ўцякаюць рэкі з балцкімі назвамі Ясельда, Піна, Цна.
ГідраграфіяПравіць
Пачынаецца за 1,5 км на захад ад вёскі Габруны Нясвіжскага раёна, цячэ ў межах Капыльскай грады і нізіны Прыпяцкае Палессе. Вусце за 2 км вышэй ад вёскі Моршчынавічы Лунінецкага раёна.
Найвышэйшы ўзровень разводдзя ў красавіку, сярэдняя вышыня над межанным узроўнем да рэгулявання ракі 1,5 м, найбольшая 1,9 м (1947) каля вёскі Лактышы.
У летні перыяд рэжым узроўняў рэгулюецца шлюзамі. Замярзае ў 1-й дэкадзе снежня, крыгалом у канцы сакавіка. Веснавы ледаход 4 сутак. На гідралагічны рэжым ракі моцна ўплывае вадасховішча Лактышы.
Даліна Лані ў верхнім цячэнні скрынкападобная (шырыня 1—1,5 км), на астатнім працягу невыразная. Пойма шырынёй 0,6—1 км, парэзаная меліярацыйнымі каналамі. Рэчышча каналізаванае, шырыня яго 4—8 м, у ніжнім цячэнні 15—20 м.
Асноўныя прытокіПравіць
На рацэПравіць
Зноскі
- ↑ П. Л. Маштаковъ. Списокъ рѣкъ днѣпровскаго бассейна. Санкт-Петербургъ, 1913. С. 144.
- ↑ В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 194.
- ↑ V. Urbutis. (rec.:) Этимология, 1968 // Baltistica. 1972. VIII (2). С. 208—209.
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. Vilnius, 1981. С. 194.
- ↑ P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T.1. Vilnius, 1996. С. 80-83.
ЛітаратураПравіць
- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
- Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
- Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.