Пермскі перыяд

Пермскі перыяд (перм) — апошні геалагічны перыяд палеазойскай эры. Пачаўся 298,9 ± 0,15 гадоў таму, скончыўся 252,17 ± 0,06 гадоў таму. Працягваўся, такім чынам, каля 47 млн гадоў. Адклады гэтага перыяду падсцілаюцца карбонавымі і перакрываюцца трыясавымі.

Гісторыя выдзялення

У адрозненне ад многіх іншых геалагічных перыядаў, пермскі перыяд быў выдаткаваны не на Брытанскіх астравах, а ў Расіі. Адклады гэтага ўзросту адсутнічаюць у Англіі, на гэты час прыпадае маштабная нязгода.

Пермскі перыяд выдзелены ў 1841 годзе брытанскім геолагам Радэрыкам Мурчысанам у раёне горада Перм. Цяпер гэтая тэктанічная структура называецца Перадуральскім прагібам. Мурчысан таксама выявіў яе шырокае распаўсюджванне на Урале і Рускай раўніне.

Пермскі перыяд падзелены на верхні і ніжні аддзелы.

Падраздзяленні пермскага перыяду (сістэмы)

Існуе некалькі варыянтаў падраздзялення пермскай сістэмы. У Расіі больш распаўсюджана падраздзяленне па Усходнееўрапейскай шкале. Суадносіны паміж рознымі шкаламі прыведзены ў табліцы.

Стратыграфічныя шкалы пермскай сістэмы

Перыяд (система)	Падсістэма	Эпоха (аддзел)	Тэтыс (ярусы)	Китай			ЗША		Усходняя Еўропа
Пермскі	Тэтысная	Лапінская	Дарашамскі	Лапін	Чансінскі		Ачоа		Верхняя перм	Татарскі век
			Джульфінскі		Удзяпінскі
		Янсінская	Мідыйскі	Янсін	Маакоў	Ленгуанскі	Гвадэлупскі	Кепітэнскі
			Мургабскі			Куфенскі		Вордскі		Казанскі
			Кубергандінскі		Чыся	Ксіанбаанскі		Раадскі		Уфимскі
	Перадуральская	Дарвазская	Балорскі			Луадзіаньскі	Леанард	Каседральскі	Ніжняя перм	Кунгурскі
			Яхташскі			Лангліньскі		Хэсскі		Арцінскі
		Уральская	Сакмарскі			Дзісонскі	Вольфкемп	Ленокскі		Сакмарскі
			Ассэльскі					Нільскі		Ассэльскі

Неабходна адзначыць, што прыведзеныя суадносіны для кітайскай шкалы толькі прыблізна. У прыватнасці, мяжа паміж над'ярусами чыся і маакоў прыпадае дзесьці на сярэдзіну мургабскага яруса, а канчатак луадзіаньскага яруса — на сярэдзіну кубергандзінскага.

У адпаведнасці з агульнай стратыграфічнай шкалой, прынятай на канферэнцыі ў Казані ў 2004 годзе, у пермскай сістэме расійскія геолагі вылучаюць тры аддзела: ніжні (прыуральскі), сярэдні (біармійскі) і верхні (татарскі). У склад ніжняга (прыуральскага) аддзела ўвайшлі наступныя ярусы (знізу ўверх): ассэльскі, сакмарскі, арцінскі, кунгурскі, уфімскі, сярэдняга (біармійскага): казанскі, уржумскі, верхняга (татарскага): северадзвінскі і вяцкі.

Флора і фауна пермскага перыяду

Казуркі

Закамянеласці пермскага перыяду

З насякомых у пярмі існавалі жукі, упершыню якія з'явіліся ў гэтым перыядзе — 270 млн гадоў назад (усе ці амаль усе належалі да падатраду архастэмат) і сеткаватакрылыя (усе віды перайшлі ў трыяс). З'яўляюцца шыцікі і скарпіёніцы. У позняй пярмі апошніх налічвалася 11 сямействаў, але ў трыяс перайшлі толькі 4. У трыяс пераходзіць адзінае сямейства шыцікаў. Існавалі і тыя атрады, якіх цяпер ужо няма, напрыклад, так званыя тытанопцэры, у ліку самых першых з якіх быў дзэйнатытан, знойдзены ў Расіі.

Пермска-трыясавае выміранне відаў

Пермскі перыяд скончыўся пермскі-трыясавым выміраннем відаў, самым маштабным з усіх, якія толькі ведала Зямля. На мяжы з трыясам знікла каля 90 % відаў марскіх арганізмаў (у тым ліку апошнія трылабіты) і 70 % наземных. Адно з тлумачэнняў гэтага вымірання зводзіцца да падзення буйнага астэроіда, які выклікаў істотнае змяненне клімату. Паводле іншай (больш распаўсюджанай версіі) выміранне было выклікана глабальным узмацненнем вулканічнай актыўнасці ў сувязі з тым, што ўсе мацерыкі злучыліся ў адзіны кантынент — Пангею.

Клімат

Дыметрадон — ранняя перм

Ачорская фаўна

Клімат пермскага перыяду характарызаваўся рэзка выяўленай занальнасцю і ставаў засушлівым. У цэлым можна сказаць, што ён быў блізкі сучаснаму. Ва ўсякім выпадку, у яго было больш падабенства з сучасным кліматам, чым у перыядах мезазоя.

У пермскім перыядзе выразна адасабляецца пояс вільготнага трапічнага клімату, у межах якога размяшчаўся шырокі акіян — Тэтыс. На поўнач ад яго знаходзіўся пояс гарачага і сухога клімату, якому адпавядае шырокае развіццё саляносных і чырвонакаляровых адкладаў. Яшчэ далей на поўнач размяшчаўся ўмераны пояс значнай вільготнасці з інтэнсіўным вугленазапашваннем. Паўднёвы ўмераны пояс фіксуецца вугленоснымі адкладамі Гандваны.

У пачатку перыяду працягвалася абледзяненне, якое пачалося ў карбоне. Яно было развіта на паўднёвых мацерыках.

Для пярмі характэрныя чырвонакаляровыя кантынентальныя адклады і адклады саляносных лагун, што адлюстроўвае павышаную засушлівасць клімату: перм характарызуецца найбольш шырокімі пустынямі ў гісторыі планеты: пяскі пакрывалі нават тэрыторыю Сібіры.

Палеагеаграфія і тэктоніка

• Палеагеаграфічныя реканструкцыі

У пермскім перыядзе скончылася фарміраванне Гандваны, адбылося сутыкненне кантынентаў, у выніку якога ўтварыліся Аппалачскія горы.

З пункту гледжання тэорыі геасінкліналей, у пермскім перыядзе адбылася герцінская складкавасць.

Ужо ў трыясавам перыядзе на месцы шматлікіх гор утварыліся пустыні.

Літаратура

• Иорданский Н. Н. Развитие жизни на земле. — М.: Просвещение, 1981.
• Короновский Н. В., Хаин В. Е., Ясаманов Н. А. Историческая геология : Учебник. — М.: Академия, 2006.
• Ушаков С. А., Ясаманов Н. А. Дрейф материков и климаты Земли. — М.: Мысль, 1984.
• Ясаманов Н. А. Древние климаты Земли. — Л.: Гидрометеоиздат, 1985.
• Ясаманов Н. А. Популярная палеогеография. — М.: Мысль, 1985.

Спасылкі

• Пермскі перыяд на Каталоге Мінералаў
• Калекцыі насякомых із Чакарды
• Карта пермскага перыяда на сайте PALEOMAP Project
• Вялікае пермскае выміранне было наступствам старажытнай вулканічнай актыўнасці ва Усходняй Сібіры