Спіс кіраўнікоў Прусіі

Герб Усходняй Прусіі (Прускага герцагства і каралеўства)

Герб Заходняй (Польскай або каралеўскай) Прусіі

Герцагі

Тытул герцагаў Прусіі (ням.: Herzog von Preußen) насілі спадчынныя кіраўнікі Прускага герцагства ва Усходняй Прусіі ў 1525—1701 гадах. Яны паходзілі выключна з нямецкай дынастыі Гогенцолернаў. Заснавальнікам Прускага герцагства быў вялікі магістр каталіцкага Тэўтонскага ордэна Альбрэхт, які пасля няўдалай вайны з палякамі і пад уплывам Рэфармацыі ліквідаваў ордэнскую дзяржаву, ператварыўшы яе ў герцагства і ўвёў лютэранства. Прускае герцагства лічылася ленам Кароны Польскай, а прускія герцагі абавязкова прыносілі васальную прысягу польскім каралям. У 1618 годзе, пасля смерці другога герцага Альбрэхта-Фрыдрыха, лінія прускіх Гогенцолернаў згасла, а тытул з герцагствам перайшоў да брадэнбургскіх маркграфаў з той жа дынастыі, сваякоў памерлага, што былі курфюрстамі Свяшчэннай Рымскай імперыі. У выніку ўтварылася новая дзяржава Брандэнбург-Прусія, кіраўнікі якой былі адначасова васаламі як германскіх імператараў (як маркграфаў Брандэнбурга), так і польскіх каралёў (як герцагаў Прусіі). Дзякуючы Патопу і Паўночнай вайне прускія герцагі дамагліся фармальнай незалежнасці Прускага герцагства ад Рэчы Паспалітай, што было пацверджана Вяляўска-Быдгашчцкім (1657) і Аліўскім (1660) трактатамі. У 1701 годзе апошні герцаг Фрыдрых змяніў свой тытул на каралеўскі, а герцагства ператварыў у каралеўства.

Імя	Гады жыцця	Кіраванне	Тытул / Заўвагі	Дынастыя
Альбрэхт Albrecht	17 мая 1490 — 20 сакавіка 1568 77 гадоў	10 красавіка 1525 — 20 сакавіка 1568 43 гады	вялікі магістр Тэўтонскага ордэна.	Гогенцолерны
Альбрэхт-Фрыдрых Albrecht Friedrich	29 красавіка 1553 — 28 жніўня 1618 65 гадоў	20 сакавіка 1568 — 28 жніўня 1618 50 гадоў	сын Альбрэхта, памёр без сыноў-спадчыннікаў.	Гогенцолерны
Ёган-Сігізмунд Johann Sigismund	8 лістапада 1572 — 2 студзеня 1620 47 гадоў	28 жніўня 1618 — 2 студзеня 1620 2 гады	цесць Альбрэхта-Фрыдрыха; маркграф Брандэнбурга, курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі.	Гогенцолерны
Георг Вільгельм Georg Wilhelm	13 лістапада 1595 — 1 лістапада 1640 45 гадоў	2 студзеня 1620 — 1 лістапада 1640 20 гадоў	Маркграф Брандэнбурга, курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі; сын Ёгана-Сігізмунда.	Гогенцолерны
Фрыдрых-Вільгельм Friedrich Wilhelm Вялікі курфюрст	16 лютага 1620 — 29 красавіка 1688 68 гадоў	1 лістапада 1640 — 29 красавіка 1688 48 гадоў	Маркграф Брандэнбурга, курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі; сын Георга-Вільгельма.	Гогенцолерны
Фрыдрых III Friedrich IІІ	11 ліпеня 1657 — 25 лютага 1713 55 гадоў	9 мая 1688 — 25 лютага 1713 35 гадоў	Маркграф Брандэнбурга, курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі; з 1701 года - прускі кароль Фрыдрых I.	Гогенцолерны

Герцагіні

Імя	Гады жыцця	Кіраванне	Тытул / Заўвагі	Дынастыя
Даратэя Dorothea	1 жніўня 1504 — 11 красавіка 1547 42 гады	1 чэрвеня 1526 — 11 красавіка 1547 21 год	дацкая прынцэса, 1-я жонка Альбрэхта.	Ольдэнбургі
Ганна-Марыя Anna Maria	23 красавіка 1532 — 20 сакавіка 1568 35 гадоў	26 лютага 1550 — 20 сакавіка 1568 18 гадоў	браўншвайгская прынцэса, 2-я жонка Альбрэхта.	Вельфы
Марыя-Элеанора Marie Eleonore	16 чэрвеня 1550 — 1 ліпеня 1608 58 гадоў	14 кастрычніка 1573 — 1 ліпеня 1608 34 гады	клеўская прынцэса, жонка Альбрэхта-Фрыдрыха.	фон дэр Марк
Ганна Anna	3 ліпеня 1576 — 3 жніўня 1625 49 гадоў	28 жніўня 1618 — 3 жніўня 1625 31 год	дачка Альбрэхта-Фрыдрыха, жонка Ёгана-Сігізмунда.	Гогенцолерны
Лізавета-Шарлота Elisabeth Charlotte	19 лістапада 1597 — 26 красавіка 1660 62 гады	2 студзеня 1620 — 26 красавіка 1660 40 гадоў	пфальцкая прынцэса, жонка Георга-Вільгельма.	Вітэльсбахі

Каралі

Прускія манархі з дынастыі Гогенцолернаў былі фактычнымі кіраўнікамі Прусіі з 1701 па 1918 гады. У 1701—1772 гадах яны валодалі толькі Усходняй Прусіяй і выкарыстоўвалі тытул кароль у Прусіі (ням.: König in Preußen), паколькі фармальным кіраўніком Прусіі лічыўся польскі кароль. У 1772 годзе, дзякуючы першаму падзелу Рэчы Паспалітай, прускі кароль Фрыдрых ІІ Вялікі захапіў Польскую Прусію (Заходнюю Прусію); аб’яднаўшы землі ўсёй гістарычнай Прусіі, ён змяніў манаршы тытул на кароль Прусіі (ням.: König von Preußen).З тых часоў Гогенцолерны афіцыйна ўжывалі гэты тытул да 1918 года. Акрамя гэтага, прускія каралі тытулаваліся маркграфамі Брандэнбурга, а таксама былі да 1806 года курфюрстамі Свяшчэннай Рымскай імперыі. З 1815 года Гогенцолерны лічыліся другімі па значнасці манархамі Германскага саюза пасля аўстрыйскіх імператараў. Пасля ўтварэння на базе Прусіі Германскай імперыі ў 1871 годзе, прускія каралі сталі нямецкімі імператарамі, але захоўвалі за сабой каралеўскі тытул.

Імя	Гады жыцця	Кіраванне	Тытул / Заўвагі	Дынастыя
Фрыдрых I Friedrich I Найміт; Крывы	11 ліпеня 1657 — 25 лютага 1713 55 гадоў	18 студзеня 1701 — 25 лютага 1713 12 гадоў	Маркграф Брандэнбурга, курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі.	Гогенцолерны
Фрыдрых Вільгельм I Friedrich Wilhelm I Кароль-салдат	14 жніўня 1688 — 31 мая 1740 51 год	25 лютага 1713 — 31 мая 1740 37 гадоў	Маркграф Брандэнбурга, курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі; сын Фрыдрыха І.	Гогенцолерны
Фрыдрых II Friedrich ІI Вялікі; стары Фрыц	24 студзеня 1712 — 17 жніўня 1786 74 гады	31 мая 1740 — 17 жніўня 1786 44 гады	Маркграф Брандэнбурга, курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі; сын Фрыдрыха Вільгельма І.	Гогенцолерны
Фрыдрых Вільгельм II Friedrich Wilhelm II Таўстун	25 верасня 1744 — 16 лістапада 1797 53 гады	17 жніўня 1786 — 16 лістапада 1797 11 гадоў	Маркграф Брандэнбурга, курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі; пляменнік Фрыдрыха II .	Гогенцолерны
Фрыдрых Вільгельм III Friedrich Wilhelm IІI Шчыры	3 жніўня 1770 — 7 чэрвеня 1840 69 гадоў	16 лістапада 1797 — 7 чэрвеня 1840 53 гады	Маркграф Брандэнбурга, курфюрст Свяшчэннай Рымскай імперыі; сын Фрыдрыха Вільгельма II.	Гогенцолерны
Фрыдрых Вільгельм IV Friedrich Wilhelm IV Рамантык	15 кастрычніка 1795 — 2 студзеня 1861 65 гадоў	7 чэрвеня 1840 — 2 студзеня 1861 21 год	Маркграф Брандэнбурга; старэйшы сын Фрыдрыха Вільгельма ІІІ.	Гогенцолерны
Вільгельм I Wilhelm I Вялікі	22 сакавіка 1797 — 9 сакавіка 1888 90 гадоў	2 студзеня 1861 — 9 сакавіка 1888 27 гадоў	імператар Германіі (з 1871); 2-і сын Фрыдрыха Вільгельма ІІІ.	Гогенцолерны
Фрыдрых III Friedrich III Брытанец; наш Фрыц	18 кастрычніка 1831 — 15 чэрвеня 1888 56 гадоў	9 сакавіка 1888 — 15 чэрвеня 1888 99 дзён	імператар Германіі; сын Вільгельма І.	Гогенцолерны
Вільгельм II Friedrich III Ваяжор	27 студзеня 1859 — 4 чэрвеня 1941 82 гадоў	15 чэрвеня 1888 — 28 лістапада 1918 30 гадоў	імператар Германіі; сын Фрыдрыха III. Адрокся ад трона	Гогенцолерны

Гл. таксама

Спіс прэм'ер-міністраў Прусіі

Літаратура

Семёнов И. С. Христианские династии Европы. Династии, сохранившие статус владетельных. Генеалогический справочник / Науч. ред. Е. И. Куксина. Предисл. О. Н. Наумов. — М.: ОЛМА-ПРЕСС, 2002. — 494 с. — 3 000 экз. — ISBN 5-224-02516-8.
Leonard F. Wise, Mark Hillary Hansen, E. W. Egan. Kings, Rulers, and Statesmen. — Sterling Publishing Company, 2006. — С. 115, 124. — ISBN 1402725922, 9781402725920.