Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія

(Пасля перасылкі з СФРЮ)

Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія (сербахарв.: Социјалистичка Федеративна Република Југославија / Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija) — дзяржава, якая існавала ў 1945—1992 гадах у паўднёва-ўсходняй Еўропе, на паўночным захадзе і цэнтры Балканскага паўвострава.

Гістарычная дзяржава
Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія
Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija
Социјалистичка Федеративна Република Југославија
Socialistična federativna republika Jugoslavija
Герб СФР Югаславія Сцяг СФР Югаславія
Герб СФР Югаславія Сцяг СФР Югаславія
Дэвіз: ««Bratstvo i jedinstvo»
«Брацтва і еднасць»»
Гімн: «Hej Slaveni / Хеј Славени»
(«Гэй, славяне»)
< 
< 
< 
< 
< 
 >
 >
 >
 >
 >
1945 — 1992

Сталіца Бялград
Мова(ы) Сербскахарвацкая, славенская, македонская
Афіцыйная мова Сербскахарвацкая мова, македонская мова і славенская мова
Рэлігія праваслаўе, каталіцтва і іслам
Грашовая адзінка Югаслаўскі дынар
Плошча 255.804 км² (1989)
Насельніцтва 23.724.919 чал. (1989)
Форма кіравання Федэратыўная сацыялістычная рэспубліка
Кіраўнікі дзяржавы
Старшыня Прэзідыума Народнага Схода
 • 19451953 Іван Рыбар
Прэзідэнт
 • 19531980 Іосіп Броз Ціта
Старшыня Прэзідыума
 • 1980 Лазар Калішаўскі (першы)
 • 19911992 Бранка Косціч (в. а., апошні)
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя правіць

Другая Сусветная вайна правіць

У гады Другой сусветнай вайны Югаславія ваявала на баку Антыгітлераўскай кааліцыі, была акупаваная Германіяй і яе саюзнікамі і раздзеленая, супраць акупантаў ваявалі шматлікія партызанскія атрады.

Ваюючы з гітлераўцамі, глава камуністычнага руху Броз Ціта знайшоў агульную мову як з Захадам, так і спачатку з СССР, і карыстаючыся гэтым, расправіўся з членамі іншых партызанскіх рухаў, першым чынам чэтнікамі. Перавагай Ціта быў шматнацыянальны склад яго руху, тады як іншыя рухі былі нацыянальнымі.

«Вялікая Югаславія» правіць

У першыя пасляваенныя гады Ціта меркаваў аб стварэнні «Вялікай Югаславіі» у рамках рэалізацыі планаў арганізацыі Балканскай Федэрацыі, разгледжвальных ім сумесна са Сталіным і Дзімітравым.

Ціта жадаў сфармаваць сацыялістычную федэрацыю з цэнтральнай уладай Белграда з тэрыторыі «Першай Югаславіі», а таксама Балгарыі і Албаніі ў якасці федэральных рэспублік.

Спачатку былі створаныя югаслава-албанскія і югаслава-балгарскія эканамічна-мытныя саюзы з інтэграцыяй албанскай эканомікі ў югаслаўскую, аднак затым ні Вялікая Югаславія, ні хоць бы далучэнне да Югаславіі Албаніі рэалізаваныя не былі з прычыны ўзніклых рознагалоссяў з кіраўніцтвам Албаніі і Балгарыі, а затым і парыву са Сталінам.

Сацыялістычная «Другая Югаславія» правіць

Пасля Другой сусветнай вайны Югаславія стала сацыялістычнай федэрацыяй з шасці саюзных рэспублік пад назвамі Дэмакратычная Федэратыўная Югаславія1945), Федэратыўная Народная Рэспубліка Югаславія (ФНРЮ) (з 1946), Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка (СФРЮ) (c 1963).

У якасці мадэлі нацыянальнага будаўніцтва ў сацыялістычнай Югаславіі быў абраны федэралізм. Гэтае становішча было адлюстравана ў пастанове II сесіі Антыфашысцкага Веча Народнага Вызвалення Югаславіі ад 29 лістапада 1946 «Аб утварэнні Югаславіі на федэратыўных пачатках». Заканадаўча федэратыўная прылада замацавана ў Канстытуцыі 1946.

У канцы 1940-х гг. паўсталі рознагалоссі паміж лідарам камуністычнай партыі Югаславіі Ціта і Сталіным, што прывяло да парыву адносін з СССР. Хоць пасля смерці Сталіна гэтыя рознагалоссі былі часткова ўхіленыя, Югаславія не стала членам Арганізацыі Варшаўскага Дагавора, а наадварот, у процівагу ёй стварыла Рух недалучэння. У гады кіравання Ціта Югаславія выконвала ролю пасярэдніка паміж Захадам і найболей адыёзнымі камуністычнымі рэжымамі (мааісцкі Кітай, Кампучыя).

Рэжым Ціта гуляў на супярэчнасцях паміж дзяржавамі капіталістычнай і сацыялістычнай сістэм, што дазваляла Югаславіі ў пасляваенныя дзесяцігоддзі даволі хутка развівацца.

Распад правіць

Фактарамі распаду югаслаўскай федэрацыі сталі смерць Ціта і фіяска праводжанай яго пераемнікамі нацыянальнай палітыкі, распад сусветнай сацыялістычнай сістэмы, воплеск нацыяналізму ў Еўропе (прычым не толькі ў краінах Цэнтральна-Усходняга рэгіёна).

З прычыны нарастальных нацыянальных рознагалоссяў па завяшчанні Ціта пасля яго смерці пост прэзідэнта краіны быў скасаваны, а на чале краіны ўстаў Прэзідыум, члены якога (главы саюзных рэспублік і аўтаномных абласцей) штогод змянялі адзін аднаго па чарзе. Кароткачасовы эканамічны цуд у сярэдзіне 1980-х гг. скончыўся імклівай інфляцыяй і развалам эканомікі, што прывяло да абвастрэння адносін паміж эканамічна больш развітымі Харватыяй і Славеніяй, і астатнімі рэспублікамі.

У 1990 г. ва ўсіх шасці рэспубліках СФРЮ былі праведзеныя мясцовыя выбары. Перамогу на іх усюды атрымалі нацыяналістычныя сілы.

Падчас грамадзянскай вайны і распаду ад Вялікай Югаславіі ў канцы XX стагоддзя аддзяліліся чатыры з шасці саюзных рэспубалік (Славенія, Харватыя, Боснія і Герцагавіна, Македонія). Тады жа на тэрыторыю спачатку Босніі і Герцагавіны, а затым аўтаномнага края Косава былі ўведзеныя міратворчыя сілы ААН пад кіраўніцтвам ЗША. У Косава, пад падставай урэгулявання cагласна мандату ААН міжэтнічнага канфлікту паміж сербскім і албанскім насельніцтвам, ЗША і іх саюзнікі правялі ваенную аперацыю па захопу і фактычнаму аддзяленню ад Югаславіі і Сербіі гэтага аўтаномнага края, які апынуўся пад пратэктаратам ААН. Тым часам Югаславія, у якой у пачатку XXI стагоддзя заставалася дзве рэспублікі, ператварылася ў Малую Югаславію (Сербія і Чарнагорыя). На сённяшні дзень, пасля правядзення рэферэндума аб незалежнасці ў Чарнагорыі, апошнія астаткі ранейшай федэрацыі сышлі ў гісторыю, Сербія і Чарнагорыя таксама сталі незалежнымі дзяржавамі.

 
Адміністрацыйны падзел СФР Югаславія

Адміністрацыйны падзел правіць

У Сацыялістычнай Федэратыўнай Рэспубліцы Югаславія былі створаны шэсць федэральных дзяржаў:

Гл. таксама правіць

Зноскі