Станіслаў Лем
Стані́слаў Херман Лем (польск.: Stanisław Herman Lem; 12 верасня 1921, Львоў — 27 сакавіка 2006, Кракаў) — польскі пісьменнік, сатырык, філосаф, фантаст і футуролаг з пакалення калумбаў. Член Польскай АН у Кракаве (1994).
| Станіслаў Лем | |
|---|---|
| Stanisław Lem | |
 | |
| Асабістыя звесткі | |
| Імя пры нараджэнні | польск.: Stanisław Herman Lem |
| Дата нараджэння | 12 верасня 1921[1][2][…] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 27 сакавіка 2006[5][3][…] (84 гады) |
| Месца смерці | |
| Пахаванне | |
| Грамадзянства | |
| Бацька | Samuel Lem[d] |
| Жонка | Barbara Lem[d] |
| Дзеці | Tomasz Lem[d] |
| Альма-матар | |
| Прафесійная дзейнасць | |
| Род дзейнасці | празаік |
| Гады творчасці | 1946 — цяп. час |
| Жанр | навуковая фантастыка, футуралогія |
| Мова твораў | польская |
| Дэбют | Чалавек з Марса |
| Грамадская дзейнасць | |
| Член у | |
| Узнагароды | |
| Подпіс |
 |
| (англ.) (польск.) (руск.) | |
 Выявы на Вікісховішчы | |
 Цытаты ў Вікіцытатніку | |
Лічыцца польскім пісьменнікам, творы якога перакладаюць найчасцей, а ў пэўныя часы быў найбольш чытаным неанглійскамоўным пісьменнікам навуковай фантастыкі. Значная частка яго пісьменніцкай працы займае філасофія і футуралогія, прысвечана разважаннем на тэматыку тэхналогій, прыроды інтэлігенцыі, цяжкасцям у пераказе інфармацыі і ўзаемным паразуменні разумных істот, абмежаванасці чалавека і месцу чалавека ў Сусвеце.
Біяграфічныя звесткіПравіць
Вучыўся ў Львоўскім медыцынскім інстытуце (1939—41), скончыў Ягелонскі ўніверсітэт у Кракаве (1948).
Пахаваны ў Кракаве.
ТворчасцьПравіць
Друкуецца з 1946. У шматлікіх творах у жанры навукова-філасофскай фантастыкі (раманы «Астранаўты», 1951; «Дзённік, знойдзены ў ваннай», «Салярыс», абодва 1961; «Голас Неба», 1968; «Насмарк», 1976; «Мір на зямлі», «Фіяска», абодва 1987, і інш.) разглядае ролю вынаходніцтваў у лёсе чалавецтва, узнімае праблемы маральнай адказнасці чалавека за вынікі сваіх дзеянняў. Аўтар дэтэктыўнага («Следства», 1959) і аўтабіяграфічнага («Высокі замак», 1966) раманаў, зборнікаў навукова-фантастычных апавяданняў «Сезам» (1954), «Зорныя дзённікі» (1957), «Уварванне з Альдэбарана» (1959), «Кніга робатаў» (1961), «Казкі робатаў» (1964), «Кіберыяда», «Паляванне» (абодва 1965), «Апавяданні пра пілота Піркса» (1968), «Бяссонніца» (1971). Яго проза адметная драматызмам калізій, глыбокім псіхалагізмам, багаццем палітры камічнага. Аўтар літаратурных нарысаў.
Кнігі перакладаліся на 41 мову, агульны тыраж 27 млн асобнікаў.[8]. Уплыў Лема на сусветную навукова-фантастычную літаратуру крытыкі параўноўваюць з дзейнасцю такіх класікаў як Герберт Джордж Уэлс ці Олаф Стэплдон[9].
СветапоглядПравіць
Выдаў філасофска-сацыялагічныя даследаванні «Дыялогі» (1957), «Сума тэхналогіі» (1964), філасофска-літаратуразнаўчыя працы «Філасофія выпадку» (1968), «Фантастыка і футуралогія» (т. 1—2, 1970).
Вялікая частка тых разважанняў змешчана ў навукова-фантастычных творах, што робіць больш цяжкім іх разуменне. Адначасова гэткі спосаб пераказу філасофскіх думак палягчае іх паразуменне. Таму часта ў сусветнай літаратуры Лем бываў недаацэнены як філосаф і лічыцца галоўным чынам аўтарам навуковай фантастыкі.
Прэміі і ўзнагародыПравіць
Дзяржаўная прэмія Польшчы (1976).
Ушанаванне памяціПравіць
Прозвішча пісьменніка атрымаў астэроід, а ў Кракаве імя пісьменніка нададуць адной з вуліц.[10][11][12].
Беларускія перакладыПравіць
Мастацкая літаратураПравіць
- Казка пра караля Мудраса (зборнік Ратуйма космас) — пер. Валерый Буйвал
- Прыгоды Піркса — пер. Анатоль Бутэвіч (пад пс. Максім Валошка), Мінск: Мастацкая лiтаратура, 1992, ISBN 5-340-00755-3
- Выпрабаванне
- Патруль
- Альбатрос Архівавана 4 ліпеня 2008.
- Тэрмiнус
- Умоўны рэфлекс
- Паляванне
- Здарэнне Архівавана 15 кастрычніка 2008.
- Расказ Пiркса
- Дазнанне
- Салярыс — пер. Анатоль Бутэвіч (пад пс. Максім Валошка), Мінск, 1994
- Уранавыя вушы (зборнік Байкі Робатаў) — пер. Руслан Равяка //Наша Ніва 31 сакавіка 2006
- Непераможны, зборнік уключае аднайменны раман, а таксама апавяданні: Сябар, 137 секунд, Цемра і цвіль і Казку пра вылічальную машыну, якая з цмокам змагалася (пер. А. Бутэвіч, 2011)
- паасобныя творы пераклаў М. Мірановіч
ФіласофіяПравіць
- Фенаменалагічная тэорыя твору (зборнік Філасофія выпадку. Літаратура ў свеце эмпірыі) — зборнік Быць (або не быць) сярэднееўрапейцам. Сучаснае польскае мысленне
- Сыльвічныя разважанні XL (часопіс Odra, № 2 (408), 1995)— зборнік Быць (або не быць) сярэднееўрапейцам. Сучаснае польскае мысленне
Зноскі
- ↑ Лем Станислав // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
- ↑ Person Profile // Internet Movie Database — 1990. Праверана 13 кастрычніка 2015.
- ↑ 3,0 3,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 10 кастрычніка 2015.
- ↑ Лем Станислав // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
- ↑ http://english.lem.pl/index.php/arround-lem/critique/articles/180-obituary-by-rob-jan
- ↑ Stanislaw Lem // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek et al. Record #118571419 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
- ↑ Старонка аўтара
- ↑ The Times, 2006-03-28
- ↑ Polska.pl, 2007-03-21 Архівавана 7 сакавіка 2012.
- ↑ UCHWAŁA NR VIII/122/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 14 marca 2007 r. w sprawie nazw ulic. Par.1, pkt.1 Архівавана 19 лістапада 2009.
- ↑ Ruszyła budowa ulicy Stanisława Lema Архівавана 2 лютага 2012.
ЛітаратураПравіць
- Лявонава Е. Лем // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
СпасылкіПравіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Станіслаў Лем- Афіцыйная старонка
- Адвярнуўшыся ад будучынi//Інтэрв'ю для часопiсу «Focus» № 25/1999, 21 чэрвеня Архівавана 21 жніўня 2008.
- Я нікуды не належу, бо я ніадкуль — гутарка Лема з Станіславам Бэрэсь
- Сямён Букчын: Лем бурчыць //Наша Ніва № 39-2001(недаступная спасылка)
- Салатавы мерседэс Станіслава Лема знайшоў пакупніка Беларуская праграма Польскага Радыё
- Творы Лема ў перакладзе на розных мовах
