Сяргей Новік-Пяюн

Сяргей Новік-Пяюн, сапр.: Сяргей Міхайлавіч Новік (14 (27) жніўня 1906, в. Лявонавічы, Слуцкі павет, Мінская губерня, цяпер Нясвіжскі раён, Мінская вобласць — 26 жніўня 1994, Мінск) — беларускі паэт, празаік.

Сяргей Новік-Пяюн
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	14 (27) жніўня 1906
Месца нараджэння	Лявонавічы, Нясвіжскі раён, Баранавіцкая вобласць, БССР
Дата смерці	26 жніўня 1994(1994-08-26) (88 гадоў)
Месца смерці	Мінск, Беларусь
Пахаванне	Лявонавічы
Грамадзянства	Расійская імперыя  Польская Рэспубліка  БССР  Беларусь
Альма-матар	Нясвіжская беларуская гімназія[d] (1924)
Месца працы	Заранка Газета Слонімская Слонімскі раённы краязнаўчы музей імя Іосіфа Іосіфавіча Стаброўскага
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменнік, паэт, эсперантыст, краязнавец
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у	Саюз беларускіх пісьменнікаў
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Псеўданімы

Выкарыстоўваў таксама сеўданімы: Алесь Бярозка; С.Каліноўскі; Малады Дзядок; Сяргей Пяюн; С. Стапанчык; Н.Сяргееў; Od naszego morza; Dziecko Pomorza; Gіos Њwiecki; Krasnoludek; Krasnoludek z Borуw Tucholskich; Stary Dziadok; крыптанімы: Н.; С. Н.; С. П.; N..

Біяграфія

У 1918—1924 вучыўся ў Нясвіжскай беларускай гімназіі, прымаў удзел у скаўцкім руху; у 1925—1926 на беларускіх настаўніцкіх курсах у Вільні. У 1926 стварыў у роднай вёсцы хор (з 1963 народны) і тэатр. Арганізаваў гурток ТБШ, беларускую бібліятэку і тайныя школы ў Лявонавічах і наваколлі, за што ў 1926 высланы польскімі ўладамі ў Свеце над Віслай. У 1927—1931 супрацоўнік віленскага часопісу для дзяцей «Заранка». Пасля вяртання ў родныя мясціны ў 1931 зноў арыштаваны і высланы пад нагляд паліцыі ў Слонім. У пачатку 1930-х гадоў на некаторы час выехаў у Францыю, працягваў трымаць кантакт праз ліставанне з беларускім асяродкам у Вільні. Разам з жонкай Людмілай у 1938—1939 выдаваў польскамоўную газету «Gazeta Slonimska». Чарговы раз арыштаваны польскімі ўладамі ў сакавіку 1939; зняволены ў турме ў Баранавічах. Вызвалены пасля прыходу Чырвонай Арміі. У 1939—1940 працаваў у сістэме народнай адукацыі, потым дырэктарам Слонімскага раённага краязнаўчага музея. У чэрвені 1941 выратаваў экспанаты музея разам з І. Стаброўскім, схаваўшы іх на ўскраіне горада.

Падтрымліваў сувязі з партызанамі. У 1943 арыштаваны СД; адпраўлены ў лагер смерці Калдычэва.

4 ліпеня 1944 падчас расстрэлу групы вязняў (600 чалавек) паранены, прыкінуўся мёртвым, што яго і выратавала. Пасля вызвалення Слоніма працаваў дырэктарам Слонімскага гістарычна-краязнаўчага музея.

14 снежня 1944 арыштаваны органамі НКДБ; 24 сакавіка 1945 ваенным трыбуналам прыгавораны за «здраду радзіме» на 10 гадоў пазбаўлення волі і адпраўлены ў ГУЛАГ на Калыму. Вызвалены і рэабілітаваны ў перыяд з 5 лістапада да 18 снежня 1958 года. Асабовая справа С. Новіка-Пяюна. № П-5614 з фотаздымкам захоўваецца ў архіве УКДБ Гродзенскай вобл.

У 1959 вярнуўся ў Беларусь. Жыў у Слоніме, Нясвіжы; з 1960 — у Мінску. Член СП Беларусі (з 1984).

Сяргей Новік-Пяюн пахаваны на могілках у в. Лявонавічы.

Творчасць

Дэбютаваў вершам «Не бядуй» у часопісе «Студэнцкая думка» (№ 4, 1925). Пісаў на беларускай, рускай, польскай мовах і на эсперанта. З 1960-х выступаў у беларускім рэспубліканскім друку. Аўтар зборнікаў вершаў «Заўсёды з песняй» (1984), «Песні з-за кратаў» (1993). Некаторыя песні на словы С. Новік-Пяюна лічацца народнымі, найбольш вядомыя з іх «Зорачкі» і «Над Шчарай» («Слонімскі вальс»).

Бібліяграфія

• Заўсёды з песняй. Мн., 1984;
• Зорачкі ясныя: Вершы. Мн., 1986.
• «Песні з-за кратаў». Вершы, песні, паэмы. Мн., 1993.

Памяць

У серыі «Беларускі музычны архіў» выйшаў музычны альбом «Дні лятуць. Песні з-за кратаў» прысвечаны 100-годдзю нараджэння С. Новіка-Пяюна.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — С. 371. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — 592 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9. — С. 332.
• Культура Беларусі: энцыклапедыя / рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: Беларус. Энцыкл. імя П. Броўкі. — Т. 6. — 3 000 экз. — ISBN 978-985-11-0495-2. — C. 92.
• Новік-Пяюн Сяргей // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1992—1995. — Т. 4. — С. 397.
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003.
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 3. Кніга 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Мн., 2005.
  • Ліс А. Іскры з вогнішча // ЛіМ. 1966, 22 лют.;
  • Пяткевіч А. Сцежкамі роднага краю // Наднёманскія былі. Мн., 1968;
  • Лойка А. Душа рвалася да песень // ЛіМ. 1981, 9 кастр.;
  • Шишигина К. Музы Несвижа. Мн., 1986;

Спасылкі

• Вершы C. Новік-Пяюна Архівавана 16 студзеня 2011. на Нацыянальным паэтычным партале «Вершы.ru»
• Раіў маладым не пісаць пра палітыку, рабіў пярсьцёнкі з кайданоў. 20 нечаканых фактаў пра Сяргея Новіка-Пяюна