Ханок (жыллё)
Ханок (кар.: 한옥 — у Паўднёвай Карэі або кар.: 조선집 — у Паўночнай Карэі і карэйцаў Яньбянь-Карэйскай аўтаномнай акругі Кітая) — традыцыйны карэйскі дом. Пабудовы такога тыпу былі ўпершыню спраектаваны і пабудаваны ў XIV стагоддзі падчас дынастыі Часон[1].
Ханок | |
---|---|
кар.: 한옥 кар.: 조선집 | |
Краіна паходжання | |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Карэйская архітэктура ўлічвае размяшчэнне дома ў адносінах да яго наваколля, з улікам зямлі і сезонаў. Адпаведна спланаваны і інтэр’ер дома. Гэты прынцып называецца бэсанімсу (baesanimsu, 배산임수, 背山臨水), што азначае, што ідэальны дом пабудаваны з гарой ззаду і ракой спераду. Форма традыцыйнага дома адрозніваецца ў залежнасці ад рэгіёна. У халодных паўночных раёнах Карэі ханок будуюць у выглядзе квадрата з унутраным дваром пасярэдзіне, каб лепш захоўваць цяпло. На поўдні двор больш адкрыты і мае Г-падобную форму[2].
Гісторыя
правіцьХанок — карэйскі дом, які быў распрацаваны на Карэйскім паўвостраве і ў Маньчжурыі[3].
Ранняя гісторыя
правіцьЛюдзі палеаліту на Карэйскім паўвостраве, магчыма, засялялі пячоры або рабілі часовыя дамы. У эпоху неаліту часовая пабудова ператварылася ў зямлянку. Маленькай рыдлёўкай рабілі паглыбленне ў зямлі і будавалі хатку з крокваў і калон. Для крокваў і слупоў выкарыстоўвалася дрэва, а для даху — салома. У бронзавым веку ў доме было некалькі калон, таму плошча дома была пашырана ў параўнанні з раннімі дамамі. Ханок жалезнага веку меў андоль (온돌, 溫堗), а таксама выкарыстоўвалася гіва (기와) — разнавіднасць дахавай чарапіцы, вырабленай з абпаленай гліны. Выкарыстанне чарапіцы гіва развіла для ханка спецыфічную форму абрысу.
Паўднёвая Карэя
Пасля разбурэнняў Карэйскай вайны з’явілася патрэба ў танным, прыдатным жыллі для людзей, перамешчаных у выніку вайны. Непасрэдна пасля вайны некалькі дамоў, якія ўяўлялі гістарычную каштоўнасць, былі знесены. У буйных гарадах Паўднёвай Карэі засталіся толькі невялікія групы дамоў традыцыйнай пабудовы. Аднак каштоўнасць дамоў ханок абмяркоўвалася ў пачатку XX стагоддзя, калі многія параўноўвалі іх з больш распаўсюджанымі, але менш экалагічна чыстымі кватэрамі, якія сустракаюцца ў Паўднёвай Карэі. Сёння некаторыя чыгуначныя станцыі створаны пад уплывам традыцыйнага дызайну такіх дамоў (напрыклад, станцыя Чанджу ).
Паўночная Карэя
правіцьУ Кэсоне захаваўся першапачатковы традыцыйны ханок, які адыгрывае ролю турыстычнай славутасці. Дамы з чарапічнымі дахамі атачаюць яго.
Кітай
правіцьХанок можна таксама знайсці на паўночным усходзе Кітая, і карэйцы ўжо больш за 100 гадоў жывуць у пабудаваных для сябе дамах ханок. З 2010 года людзі працуюць над праектам, накіраваным на стварэнне вёскі дамоў ханок у Хэйлунцзяне ў Кітаі.
Паходжанне
правіцьТэрмін «ханок» упершыню з’явіўся ў газеце аб дамах 23 красавіка 1907 года. У гэтым дакуменце ён выкарыстоўваўся ў дачыненні да пэўнай тэрыторыі ўздоўж дарогі Чон-дон , якая вядзе ад Дануймуна да школы Баэджае. У той час замест выкарыстання слова ханок больш шырока выкарыстоўваліся такія тэрміны, як джуга (jooga, што азначае жылыя дамы) і джэтак (jaetaek, што азначае розныя дамы). Слова hanok ужывалася толькі ў асаблівых абставінах, калі дзе-небудзь будаваўся апошні дом.
У эпоху Карэі пад уладай Японіі , улады выкарыстоўвалі такія тэрміны, як «джуга» або «часонскі дом», калі яны гаварылі пра паляпшэнне дома. Слова ханок выкарыстоўвалася ў запісах, але як тэрмін яшчэ не замацавалася.
Спецыфічнае слова «ханок» з’явілася ў карэйскім слоўніку Samsung у 1975 годзе, дзе яно вызначалася як антонім слова «заходні дом» і як тэрмін, які азначае часонскі дом (дом у карэйскім стылі). Пасля 1970-х гадоў, з развіццём гарадоў, у Паўднёвай Карэі было пабудавана шмат кватэр і тэрасных дамоў , а многія дамы ханок паўсюль былі знесены. З гэтага часу тэрмінам ханок сталі называць толькі «карэйскія традыцыйныя дамы»[4].
У шырокім сэнсе слова «ханок» адносіцца да дома з саламяным дахам , да Neowa-jib (дома з гонтавым дахам) або Giwa-jib (дома з чарапічным дахам), хоць агульнае значэнне ханок звычайна адносіцца толькі да Giwa -jib у Карэі[5].
Характарыстыка
правіцьЭкалагічныя аспекты традыцыйных карэйскіх дамоў вар’іруюцца ад унутранай планіроўкі будынка да выкарыстаных будаўнічых матэрыялаў. Яшчэ адной унікальнай асаблівасцю традыцыйных дамоў з’яўляецца іх спецыяльная канструкцыя для астуджэння інтэр’еру летам і ацяплення інтэр’еру зімой.
Паколькі ў Карэі гарачае лета і халодная зіма, андоль, падлогавая сістэма ацяплення[6], і дэчхон, прахалодная зала з драўлянай падлогай, былі распрацаваны даўно, каб дапамагчы карэйцам перажыць марозныя зімы і блакаваць сонечнае святло летам. Гэтыя першыя тыпы ацяплення і кандыцыянавання паветра былі настолькі эфектыўнымі, што яны ўсё яшчэ выкарыстоўваюцца ў многіх дамах сёння. Слупы, або daedulbo, не ўстаўляліся ў зямлю, а ўсталёўваліся ў вуглавыя камяні, каб захаваць дом ад землятрусаў.
Матэрыялы
правіцьСыравіна, якая выкарыстоўваецца ў карэйскіх традыцыйных дамах, такая як глеба, драўніна і горныя пароды, натуральная, падлягае перапрацоўцы і не забруджвае навакольнае асяроддзе. Ханок мае чарапічны дах, драўляныя бэлькі і каменна-блочную канструкцыю . Чэома — край крывых дахаў дамоў ханок. Яго даўжыню можна рэгуляваць, каб кантраляваць колькасць сонечнага святла, якое трапляе ў дом. Від традыцыйнай карэйскай паперы (한지, ханджы), змазаны бабовым алеем, каб зрабіць яго воданепранікальным і паліраваны, выкарыстоўваецца для вырабу прыгожых і паветрапранікальных вокнаў і дзвярэй.
Варыяцыі
правіцьПа рэгіёнах
правіцьФормы дамоў ханок адрозніваюцца па рэгіёнах. З-за больш цёплага надвор’я ў паўднёвым рэгіёне карэйцы будавалі такія дамы з пакоямі, размешчанымі па прамой лініі. Каб забяспечыць добрую цыркуляцыю ветру, яны рабілі жылыя зоны з адкрытай драўлянай падлогай і шмат вокнаў. Самая распаўсюджаная форма ў цэнтральным рэгіёне — Г-падобная планіроўка — архітэктурнае спалучэнне форм паўночнага і паўднёвага рэгіёнаў. Ханок у халодным паўночным рэгіёне мае квадратную планіроўку, якая блакуе паток ветру. У такіх дамах няма адкрытай драўлянай падлогі, усе пакоі аб’яднаны. У паўночным рэгіёне ў доме звычайна ёсць Jeongjugan, прастора паміж кухняй і іншымі пакоямі, якая ўцяпляецца андолем[7].
Па сацыяльных класах
правіцьСтруктура дома ханок таксама класіфікуецца ў залежнасці ад сацыяльнага класа. Як правіла, дамы саслоўяў янбан (вышэйшага класа), чунгін (сярэдняга класа) і гарадскіх абывацеляў з гіва (чарапічны дах) падкрэслівалі не толькі функцыю дома, але і яго эстэтыку. Дамы правінцыйных абывацеляў (а таксама некаторых збяднелых янбан) з чога (дахам, плеценым з рысавай саломы ) будаваліся ў больш строгай функцыянальнай манеры.
Захаванне
правіцьЗахавалася шмат дамоў ханок, напрыклад:
- Вёска дамоў ханок Букчон , жылы квартал у цэнтры Сеула[8]
- Вёска дамоў ханок Намсангол у Піль-доне , раён Чун , Сеул
- Народная вёска Хахве , традыцыйная вёска дынастыі Часон, размешчаная ў Андоне , Андоне , правінцыя Паўночны Кёнсан .
- Народная вёска Яндон , традыцыйная вёска часоў дынастыі Часон у Кёнджу , правінцыя Паўночны Кёнсан , Паўднёвая Карэя, уздоўж ракі Хёнсан .
- Карэйская народная вёска , турыстычная славутасць у горадзе Янін , правінцыя Кёнгі
- Вёска дамоў ханок Чанджу , размешчаная ў Чанджу , правінцыя Паўночная Чала, з’яўляецца адным з найбуйнейшых раёнаў дамоў ханок у Карэі з больш чым 800 дамамі такога тыпу[9]
Зноскі
- ↑ Park, Nani; Fouser, Robert J. (2015). Hanok: The Korean House. Tuttle Publishing. p. 6. ISBN 978-1462915149.
- ↑ Tudor, Daniel (2014). Geek in Korea: Discovering Asia's New Kingdom of Cool. Tuttle Publishing. ISBN 978-1462914074.
- ↑ Mignon, Olivier (2008). 세계의 모든 집 이야기 [Story of House]. ISBN 9788996029984.
- ↑ 한옥용어의 등장 . Ministry of Land, Infrastructure and Transport..
- ↑ 이, 상현 (2007). 즐거운 한옥 읽기, 즐거운 한옥 짓기. 그물코. p. 18.
- ↑ Ondol (Under-floor Heating System)(недаступная спасылка). Korea Tourism Organization. Архівавана з першакрыніцы 17 February 2020. Праверана 17 November 2013.
- ↑ The Layout of a Hanok(недаступная спасылка). Korean Tourism Organization. Архівавана з першакрыніцы 16 February 2020. Праверана 17 November 2013.
- ↑ Kim, Hyung-eun (16 November 2012). "Historic Bukchon besieged by tourists, businesses". Korea JoongAng Daily. Архівавана з арыгінала 27 January 2013. Праверана 17 November 2012.
{{cite news}}
: Папярэджанні CS1: unfit URL (спасылка) - ↑ Jeonju Hanok Village [Slow City] . 대한민국구석구석 행복여행(happy travel in Korea). Korea Tourism Organization.