Курыльскія астравы
Курыльскія астравы — ланцуг астравоў паміж паўвостравам Камчатка і востравам Хакайда, крыху выпуклай дугой аддзяляе Ахоцкае мора ад Ціхага акіяна.
| Курыльскія астравы | |
|---|---|
| руск.: Курильские острова | |
 Касмічны здымак Курыльскіх астравоў | |
| Характарыстыкі | |
| Колькасць астравоў | 56 |
| Найбуйнейшы востраў | Ітуруп |
| Агульная плошча | 10 500 км² |
| Найвышэйшы пункт | 2 339 м |
| Насельніцтва | 18 735 чал. (2010) |
| Шчыльнасць насельніцтва | 1,78 чал./км² |
| Размяшчэнне | |
| 46°30′ пн. ш. 151°30′ у. д.HGЯO | |
| Акваторыя | Ціхі акіян |
| Краіна | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Геаграфічнае становішча правіць
Працягласць — каля 1200 км. Агульная плошча — 10,5 тыс. км². Уключаюць 30 вялікіх і шмат дробных астраўкоў і скал. Складаюцца з Вялікай (даўжыня 1200 км) і Малой (даўжыня 120 км) Курыльскіх град. Астравы падзелены Курыльскімі пралівамі. Глыбокія пралівы Крузенштэрна і Бусоль падзяляюць Вялікую граду на 3 групы астравоў: паўночную (Шумшу, Парамушыр, Анекатан, Шыяшкотан і інш.), сярэднюю (Сімушыр, Кетой, Расшуа, Райкоке і інш.), паўднёвую (Кунашыр, Ітуруп, Уруп і інш.). На ўсход ад вострава Кунашыр за Паўднёва-Курыльскім пралівам Малая Курыльская града (востраў Шыкатан і інш.).
Курыльскія астравы ўваходзяць у Сахалінскую вобласць Расіі. Паўднёвыя астравы архіпелага — Ітуруп, Кунашыр, Шыкатан і так званыя Хабамаі — аспрэчваюцца Японіяй, якая ўключае іх у склад прэфектуры Хакайда.
Спіс астравоў плошчай болей за 1 км² у напрамку з поўначы на поўдзень:
| Назва | Плошча, км² |
Максімальная вышыня, м |
Шырата | Даўгата | |
|---|---|---|---|---|---|
| Вялікая Курыльская града | |||||
| Паўночная група | |||||
| Атласава | 150 | 2339 | 50°52' | 155°34' | |
| Шумшу | 388 | 189 | 50°45' | 156°21' | |
| Парамушыр | 2053 | 1816 | 50°23' | 155°41' | |
| Анцыферава | 7 | 747 | 50°12' | 154°59' | |
| Маканрушы | 49 | 1169 | 49°46' | 154°26' | |
| Анекатан | 425 | 1324 | 49°27' | 154°46' | |
| Харымкатан | 68 | 1157 | 49°07' | 154°32' | |
| Чырынкатан | 6 | 724 | 48°59' | 153°29' | |
| Экарма | 30 | 1170 | 48°57' | 153°57' | |
| Шыяшкотан | 122 | 934 | 48°49' | 154°06' | |
| Сярэдняя група | |||||
| Райкоке | 4,6 | 551 | 48°17' | 153°15' | |
| Матуа | 52 | 1446 | 48°05' | 153°13' | |
| Расшуа | 67 | 948 | 47°45' | 153°01' | |
| а-вы Ушышыр | 5 | 388 | — | — | |
| Рыпанкіча | 1,3 | 121 | 47°32' | 152°50' | |
| Янкіча | 3,7 | 388 | 47°31' | 152°49' | |
| Кетой | 91 | 1166 | 47°20' | 152°31' | |
| Сімушыр | 353 | 1539 | 46°58' | 152°00' | |
| Броўтана | 7 | 800 | 46°43' | 150°44' | |
| а-вы Чорныя Браты | 37 | 749 | — | — | |
| Чырпой | 21 | 691 | 46°30' | 150°55' | |
| Брат-Чырпоеў | 16 | 749 | 46°28' | 150°50' | |
| Паўднёвая группа | |||||
| Уруп | 1450 | 1426 | 45°54' | 149°59' | |
| Ітуруп | 3318,8 | 1634 | 45°00' | 147°53' | |
| Кунашыр | 1495,24 | 1819 | 44°05' | 145°59' | |
| Малая Курыльская града | |||||
| Шыкатан | 264,13 | 412 | 43°48' | 146°45' | |
| Палонскага | 11,57 | 16 | 43°38' | 146°19' | |
| Зялёны | 58,72 | 24 | 43°30' | 146°08' | |
| Танфільева | 12,92 | 15 | 43°26' | 145°55' | |
| Юрый | 10,32 | 44 | 43°25' | 146°04' | |
| Анучына | 2,35 | 33 | 43°22' | 146°00' | |
Будова і рэльеф правіць
Кожны востраў — вулкан, частка вулкана або ланцуг вулканаў (больш за 160 вулканаў, з іх каля 40 дзеючых), якія зліліся падножжамі або злучаны нізіннымі перашыйкамі. Астравы складзены пераважна з вулканагенных і вулканагенна-асадкавых парод. 3 карысных выкапняў ёсць сера і тэрмальныя воды. Бываюць землетрасенні і цунамі. Рэльеф гарысты, пераважаюць вышыні 500—1000 м, максімальная — 2339 м (вулкан Алаід на востраве Атласава)[1].
Клімат правіць
Клімат на астравах марскі, даволі суровы, з халоднай і працяглай зімой, прахалодным летам, высокай вільготнасцю паветра. На паўднёвай частцы Курыльскіх астравоў маразы ўзімку могуць дасягаць −25 °C, сярэдняя тэмпература лютага −8 °C. На паўночнай жа частцы зіма мякчэйшая, з маразамі да −16 °C і −7 °C у лютым.
Узімку на астравы ўплывае Алеуцкі барычны мінімум, дзеянне якога слабее да чэрвеня.
Сярэдняя тэмпература жніўня на паўднёвай частцы Курыльскіх астравоў — 17 °C, на паўночнай — 10 °C.
Гідраграфія правіць
На значных астравах густая сетка рэк і ручаёў. Шмат азёр, у тым ліку кратэрных.
Глебы, расліннасць і жывёльны свет правіць
Глебы пераважна дзярновыя, лугавыя і алювіяльныя, пад лесам — слабападзолістыя са значнымі дамешкамі вулканічнага матэрыялу. На паўночных астравах альхова-рабінавае крывалессе, кедравы сланік, нізкія кусцікі шыкшы (варанікі). На поўдні трапляецца крывалессе з каменнай бярозы, курыльскі бамбук, ялова-піхтавыя і шыракалістыя лясы з ліянамі і бамбукам, месцамі рэдкалессе з курыльскай лістоўніцы. Для наземнай фаўны характэрны мядзведзь, гарнастай, чорна-бурая і чырвоная лісы, бурундук. Шмат птушак, асабліва марскіх, на скалах птушыныя базары. Мора багатае рыбай, асабліва ласасёвымі, крабамі, марскім зверам (нерпа, сівуч, марскі коцік, калан).
Гісторыя правіць
Да сярэдзіны ХХ ст. астравы насялялі айны. Першым з еўрапейцаў астравы наведаў галандскі мараплавец М. Г. дэ Фрыз у 1644 г. На карце 1644 г. астравы пазначаны як тэрыторыя японскага клана Мацумаэ. У Расіі першыя звесткі пра Курыльскія астравы атрыманы ад землепраходца У. Атласава ў 1697 г. У 1711 г. іх даследаваў, падрабязна апісаў і склаў іх чарцёж расійскі служылы беларускага паходжання І. Казырэўскі. У 1721 г. І. Яўрэінаў (таксама паходзіў з Беларусі) разам з Ф. Лужыным па заданні Пятра I правёў геадэзічнае вывучэнне Курыльскіх астравоў і ўпершыню пазначыў іх на карце Расіі. У 1745 г. большая частка астравоў нанесена на «Генеральную карту Расійскай імперыі» ў Акадэмічным атласе. 3 канца XVIII ст. пачалася расійская і японская каланізацыя. Паводле расійска-японскага дагавора 1855 г. востраў Ітуруп і іншыя астравы на поўдзень ад яго адыходзілі да Японіі, астатнія Курыльскія астравы прызнаваліся ўладаннем Расіі. У 1875 г. у абмен на прызнанне Японіяй расійскага суверэнітэту над востравам Сахалін Расія перадала ёй сваю частку Курыльскіх астравоў, якія да 1945 г. знаходзіліся пад японскім кіраваннем. У час ІІ сусветнай вайны ў адпаведнасці з рашэннем Крымскай канферэнцыі 1945 г. (апублікавана ў лютым 1946 г.) Курыльскія астравы перададзены СССР і заняты савецкімі войскамі ў час Курыльскай дэсантнай аперацыі 1945 г.; японскае насельніцтва з іх было эвакуіравана і заменена савецкімі перасяленцамі. 3 1947 г. астравы ў складзе Сахалінскай вобласці Расіі. Японія не пагадзілася з перадачай Савецкаму Саюзу паўднёвых Курыльскіх астравоў (Ітуруп, Кунашыр, Шыкатан, града Хабамаі) і выказвае свае правы на іх, што стала прычынай нязгоды Японіі падпісаць Дагавор аб міры з СССР, а з 1991 г. — з Расіяй як яго правапераемніцай.
Насельніцтва і гаспадарка правіць
Вядзецца рыбалоўства, на поўдні лясная гаспадарка. Развіта рыбаперапрацоўчая і кансервавая прамысловасць. Гарады Курыльск (на востраве Ітуруп), Севера-Курыльск (на востраве Парамушыр).
У цяперашні час на Курылах пражывае каля 20 тыс. чалавек, і іх адзінай сувяззю са знешнім светам застаецца паром на востраў Сахалін, які адбывае раз на тыдзень, — авіярэйсы застаюцца занадта дарагімі. Пры гэтым у рэгіёне вельмі дрэнная сітуацыя з доступам да інтэрнэту і сотавай сувязі і маецца ўсяго 13 км асфальтаваных дарог. Урад РФ планаваў развіваць на астравах турызм, аднак гэтаму перашкаджае адсутнасць інфраструктуры ў выглядзе дарог, гасцініц і сувязі.
Крыніцы правіць
- ↑ Алаід // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — С. 226. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
Літаратура правіць
- Афнагель І., Нікіцін М. Курыльскія астравы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 9: Кулібін — Малаіта / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 9. — С. 55-56. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0155-9 (т. 9).
Спасылкі правіць
|
Курыльскія астравы на Вікісховішчы |
|---|