Опса (возера)
О́пса — возера ў Браслаўскім раёне Віцебскай вобласці ў басейне ракі Акунёўка, за 16 кіламетраў на паўднёвы захад ад горада Браслаў.
| Опса | |
|---|---|
 | |
| Морфаметрыя | |
| Вышыня над узроўнем мора | 154[1] м |
| Даўжыня | 3 км |
| Шырыня | 0,580 км |
| Плошча | 0,93 км² |
| Аб’ём | 0,00566 км³ |
| Даўжыня берагавой лініі | 7,8 км |
| Найбольшая глыбіня | 20,2 м |
| Сярэдняя глыбіня | 6,1 м |
| Гідралогія | |
| Салёнасць | 0,19—0,24 ‰ |
| Празрыстасць | да 1,3 м |
| Басейн | |
| Плошча вадазбору | 3,17 км² |
| Упадаюць | канал |
| Выцякаюць | ручай |
| Размяшчэнне | |
| Краіна |
 Беларусь |
| Рэгіён | Віцебская вобласць |
  Опса |
|
|
|
|
 Опса |
|
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Назва правіць
Назва Опса балцкага паходжання. Адпачатная форма аднаўляецца як *Apsa. Літоўскі адпаведнік — назва літоўскай ракі Apša (Apšė).
Форма гідроніма адсылае канкрэтна да мовы селаў (насялялі левабярэжжа Дзвіны), у якой, у параўнанні з літоўскай, адбыўся пераход š > s. Так жа сама ў гэтым рэгіёне з селамі звязваюцца гідронімы Вісяты, Золва.
Назва звязаная з латышскім apse «асіна», прускім abse, таксама з фанетычна трохі далейшым літоўскім apušė, epušė «асіна». Далей да індаеўрапейскага apsā «асіна»[2].
Таго ж паходжання латышскія «асінавыя» водныя назвы Apsa, Apse, Apšas[3], літоўскія Apsingė, Apsuona, Apšė, Apušė[4].
Гідранімічныя аналагі на ўсходзе старабалцкай тэрыторыі — назва «асінавых» рэк Обша на Верхнім Падзвінні і Вобжа на Верхнім Павоччы[5]. Адпачатная форма ("літоўская", а не "сялонская") асновы абедзвюх назваў, Обшы і Вобжы, — *Abš-.
Паблізу ад «асінавай» Опсы — два «бярозавыя» азёры Бяржонка (адно ў бок Браслава каля возера Пагошча, другое ў кірунку на Шаркаўшчыну каля возера Багданаўскага), ад літоўскага beržas «бяроза».
Балцка-літоўскія «дрэвавыя» назвы таксама недалёка ад Опсы каля Відзаў — тапонімы Ліпалаты і Бержалата. У другі бок, каля возера Вісяты — тапонім Пушалаты. Гэтыя назвы ад літоўскіх зборных назоўнікаў liepalotas «ліпняк», beržalotas «бярэзнік», pušalotas «сасоннік» (ад liepa «ліпа», beržas «бяроза», pušis «сасна»)[6].
Назва возера Опса значыць «Асінавае (возера)».
Гідраграфія правіць
Плошча паверхні 0,93 км², даўжыня 3 кіламетры, найбольшая шырыня 580 метраў, найбольшая глыбіня 20,2[7] м, даўжыня берагавой лініі 7,8 км. Плошча вадазбору 3,17 км².
Катлавіна лагчыннага тыпу падзяляецца на 2 плёсы. Схілы вышынёй 15—18 метраў, у верхняй частцы разараныя. Шмат заліваў.
Берагі вышынёй да 1 м, стромкія, пад хмызняком, на поўдні нізкія, забалочаныя. Востраў 0,1 га. Дно на глыбіні 1,5—3 метра пясчанае, да 8—10 м глеістае, ніжэй сапрапелістае.
Возера слабапраточнае (упадае канал і выцякае ручай у возера Пагошча). Зарастае да глыбіні 2,5 м. Прыбярэжная расліннасць распаўсюджана ў паласе шырынёй ад 10—15 да 30 метраў.
У возеры водзяцца шчупак, лешч, карп, язь, плотка, карась, акунь, лінь і іншыя віды рыб.
Каля возера вёскі Опса, Якавічы. Праходзіць аўтамабільная дарога Р27 (Браслаў — Відзы — Паставы — Мядзел).
Заўвагі правіць
- ↑ Республика Беларусь. Витебская область. Браславский район: карта / Ред. И. И. Шилай. — Мн.: РУП «Белкартография», 2013. — 3 000 экз.
- ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 55.
- ↑ В. Н. Топоров. Прусский язык. A-D. Москва, 1975. С. 51-52.
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 45.
- ↑ Топоров В. Н. Балтийский элемент в гидронимии Поочья III // Балто-славянские исследования 1988—1996. Москва, 1997. С. 299—300.
- ↑ K. Būga. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1958. C. 161.
- ↑ ЭПБ 1985.
Літаратура правіць
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — 560 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).
- Богдзень І. І. Опса // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз.
- Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Витебская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2010. — С. 16. — 72 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-136-5. (руск.)
- Северная Беларусь: Атлас автотуриста / Гл. ред. И. Чумак. — Мн.: Квадрограф, 2010. — С. 3. — 48 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-6434-56-6. (руск.)
Спасылкі правіць
- Возера Опса Архівавана 7 лютага 2013.