Сяргей Мітрафанавіч Гарадзецкі
Сяргей Мітрафанавіч Гарадзецкі (5 (17) студзеня 1884, Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя — 7 чэрвеня 1967, Обнінск, СССР) — рускі і савецкі паэт, перакладчык твораў беларускай літаратуры, у тым ліку Янкі Купалы і Якуба Коласа[4].
| Сяргей Мітрафанавіч Гарадзецкі | |
|---|---|
 Сяргей Гарадзецкі | |
| Асабістыя звесткі | |
| Імя пры нараджэнні | Сяргей Гарадзецкі |
| Псеўданімы | Петербуржец[1] |
| Дата нараджэння | 5 (17) студзеня 1884[2][1] ці 18 студзеня 1884[3][1] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 7 чэрвеня 1967 (83 гады) ці 8 чэрвеня 1967[3][1] (83 гады) |
| Месца смерці | |
| Пахаванне | |
| Грамадзянства | |
| Жонка | Ганна Аляксееўна Гарадзецкая[d] |
| Дзеці | Рагнеда Сяргееўна Гарадзецкая[d] |
| Альма-матар | |
| Месца працы | |
| Прафесійная дзейнасць | |
| Род дзейнасці | паэт, пісьменнік, перакладчык, мастак, драматург, літаратурны крытык, публіцыст, лібрэтыст |
| Гады творчасці | 1906—1967 |
| Кірунак |
сімвалізм (да 1910) акмеізм |
| Жанр | лірыка |
| Мова твораў | руская |
| Дэбют | «Ярь» |
| Узнагароды |
 |
| Подпіс |
 |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія правіць
Дзяцінства і адукацыя правіць
Сын пісьменніка-этнографа Мітрафана Іванавіча Гарадзецкага, які ведаў М. С. Ляскова, Мікешына, У. Салаўёва, Іаана Кранштацкага і іншых характэрных людзей другой паловы XIX стагоддзя. Скончыў 6-ю Санкт-Пецярбургскую гімназію, у 1900-я гады вучыўся на гісторыка-філалагічным факультэце Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта адначасова з Аляксандрам Блокам (не скончыў) і з гэтага часу захапіўся паэзіяй.
Пецярбургскі перыяд правіць
У 1905 наведваў «Вежу» Вячаслава Іванава. У 1906—1907 гадах апублікаваў кнігі вершаў «Яр», «Пярун», «Дзікая воля» — гэта былі сімваліцкія творы з фальклорным ухілам. У 1909 годзе публікаваўся ў часопісе «Пробуждение». Але ў 1910-я гады Гарадзецкі разышоўся з сімвалістамі і ў 1912 стаў адным з арганізатараў Цэху паэтаў (разам з паэтам Мікалаем Гумілёвым). У 1911 годзе падрыхтаваў і выдаў двухтомны зборнік вершаў Івана Нікіціна з уласным уступным артыкулам.
Да 1915 адносіцца арганізацыя гуртка сялянскіх пісьменнікаў «Прыгажосць», з якога выйшлі так званыя «новыя сялянскія паэты»: С. Ясенін, С. Клычкоў, М. Клюеў, А. Шыраевец.
Першая сусветная вайна правіць
З восені 1916 знаходзіўся на Каўказскім фронце Першай сусветнай вайны ў якасці прадстаўніка Саюза гарадоў і ваеннага карэспандэнта. Пазней некаторы час працаваў санітарам у лагеры для хворых сыпным тыфам. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі выдаў кнігу вершаў «Анёл Арменіі», дзе, у прыватнасці, адлюстравана тэма генацыду армян. Калі быў у Баку, Гарадзецкі загадваў мастацкім аддзяленнем РАСТА, затым працаваў у палітупраўленні Каспійскага флоту.
Маскоўскі перыяд правіць
З 1921 года жыў у Маскве, шмат публікаваўся, перакладаў паэзію — як народаў СССР, так і замежную. Да 1924 года працаваў заглітам у Маскоўскім Тэатры Рэвалюцыі, рэдагаваў часопіс «Искусство трудящимся»[5], затым да 1932 года — у літаратурным аддзеле газеты «Известия». У 1930-я гады шмат працаваў над опернымі лібрэта — гэта быў добры і адносна бяспечны спосаб літаратурнага заробку. Пераклаў лібрэта опер: «Фідэліа» Бетховена, «Вадавоз» Л. Керубіні, «Нюрнбергскія майстэрзінгеры» і «Лаэнгрін» Р. Вагнера. Напісаў новы тэкст («неманархічны») оперы М. Глінкі «Жыццё за цара», якая атрымала назву «Іван Сусанін».
Апошнія гады правіць
Падчас Айчыннай вайны быў у эвакуацыі ва Узбекістане і Таджыкістане, перакладаў мясцовых паэтаў. Выступаў як крытык і літаратуразнавец.
У 1958 г. апублікаваў аўтабіяграфічны нарыс «Мой шлях».
Творчасць правіць
Літаратурная творчасць правіць
Пісаць вершы стаў з дзяцінства; першая ж кніга «Ярь» (1907) звярнула на сябе ўвагу. Паэзія Гарадзецкага 1907—1912 уваходзіць у рэчышча сімвалісцкага руху. Раннія працы (зборнікі «Ярь» і «Перун», 1907) цікавыя перш за ўсё спробай сінтэзаваць моўныя дасягнення сімвалізму з народным мовай (тут — збольшага — вытокі позняй «сялянскай» паэзіі і — у пэўнай ступені — футурызму). Характэрна таксама адлюстраванне ў гэтых першых досведах сацыяльных матываў (водгукі рэвалюцыі 1905). Паэтыка гэтага перыяду часткова прымыкае да бальмонтаўская (гегемонія напеўнасці), але моцны ўплыў на яго аказалі В. Іванаў і А. Блок. У далейшым Гарадзецкі ўводзіць у паэтычны абарот і цалкам новыя рытмы, якія да того ўтрымаліся ў літаратуры. Але ўжо і тады Гарадзецкага вылучаў з асяроддзя сімвалістаў «непасрэдны захоп быццём», жыццярадаснае і жыццярадаснае светаадчуванне. У 1912 годзе Гарадзецкі парваў з сімвалізмам і разам з Гумілёвым заснаваў новуюя плынь — акмеізм. Адказваючы запытам буржуазнай інтэлігенцыі перадваеннай пары, Гарадзецки імкнуўся звесці паэзію з містычных вышынь на зямлю, надаць ёй цвярозы рэчавы, матэрыяльны адбітак. Свайму субрату па школе В. Мандэльштаму Гарадзецкі ставіць у заслугу тое, што «ён верыць у вагу, ён паважае прастору, ён пяшчотна любіць матэрыял, ён рэчывы не папракае за марудлівасць і сталасць». У сувязі з гэтым у паэтыцы Гарадзецкага маляўнічасць, пластычнасць мяняе ранейшую музычнасць і напеўнасць. Імперыялістычную вайну 1914 года, як і ўсе акмеісты, сустрэў патрыятычнымі вершамі.
У сваёй ранняй лірыцы Гарадзецкі выпрабаваў ўплыў сімвалістаў, перш за ўсё — Вячаслава Іванава, А. Блока і К. Бальмонта, для яго характэрна вяртанне да матываў паганскай славянскай міфалогіі і першабытных сіл, якія праяўляюцца ў сувязі з прыродай. Пасля бальшавіцкага перавароту Гарадзецкі пісаў палітычныя вершы — ад агітак перыяду Грамадзянскай вайны, прывітанняў пралетарскім паэтам (1921), партыйным з’ездам (1931, 1958) і касманаўтам (1962) да тэксту кантаты «Песня пра партыю».
Аддаючы ў апошнія гады шмат часу практычнай рэдакцыйна-выдавецкай і тэатральнай дзейнасці, Гарадзецкі разам з тым працаваў і ў галіне літаратуры, апублікаваўшы з 1920 некалькі зборнікаў вершаў, прозы, шэраг п’ес і твораў, прызначаных для масавага чытача; асобна неабходна адзначыць вялікую яго працу па стварэнні дзіцячай літаратуры. Гарадзецкі імкнуўся зліць сваю паэтычную творчасць з агульным савецкім будаўніцтвам, шчыра раздзіраючы са старымі навыкамі і традыцыямі. «Хай з крывёй мы здзіраем рыззё, але спушчу яго з сябе», — пісаў ён у адным з вершаў. Але гэта пераадоленне «рыззя» даецца Гарадзецкаму нялёгка: яго рэвалюцыйным вершам часта не хапае выразнасці і цэласнасці, гэтак характэрных для былой творчасці паэта.
Крытыка і пераклады правіць
Гарадзецкі багата працаваў і як крытык. Найважнейшы яго крытычны артыкул — «Некаторыя плыні ў сучаснай рускай паэзіі» («Аполлон», No 1 за 1913) — была праграмным маніфестам акмеізму. Варта адзначыць яшчэ: уводны артыкул да збору твораў І. С. Нікіціна (1911); артыкул пра В. Г. Караленку (у зборніку «Наши дни», No 2, Москва, 1922). Празаічныя творы Гарадзецкага (у т. л. і лепшыя рэчы, як раман «Чырвоны смерч», аповесць «Сутулаўскае гняздо» і інш.) уяўляюць значна меншую цікавасць (за выключэннем некаторых казак). З даволі шматлікіх перакладаў Гарадзецкага асабліва характэрныя «Ночь» М. Марціні, «Астрожныя песни» Э. Толера, дзве п’есы Мальера. З твораў беларускай літаратуры перакладаў вершы і паэмы Я. Купалы («Над ракой Арэсай», «Барысаў») і Я. Коласа («Хата рыбака», саўмесна з Б. Ірыніным і П. Сямыніным; «Новая зямля»). Прысвяціў Я. Купалу вершы.
Выяўленчая творчасць правіць
У дзень прыходу ў Баку Чырвонай Арміі ў красавіку 1920 года Сяргей Мітрафанаў быў прызначаны загадчыкам мастацкага аддзела РАСТА. Яно займалася выпускам плакатаў, партрэтаў важдзёў, якія вырабляліся ў тым ліку ўручную[6]. У калектыў уваходзілі сярод іншых мастакі Азімзадэ і С. Тэлінгатэр выдавалі часопіс «Мастацтва» рускай і цюркскай мовай, выйшла 2 нумары, абодва ў 1921 годзе[6]. Сам С. Гарадзецкі не толькі займаўся сачыненнем вершаў і подпісаў для плакатаў, але і непасрэдна ўдзельнічаў у маляванні і афармленні[6]. Захаваліся некалькі плакатаў, якія належаць пэндзлю Гарадзецкага, а таксама некалькі «Вокнаў БакКаўРАСТА» з яго вершамі і малюнкамі — «Да здравствует освободительница трудящихся Кавказа ХI армия!», «Помощь Баку голодающей России», «Освобожденные женщины Востока» і інш. У Баку Сяргей Гарадзецкі ніколі не разлучаўся з алоўкам і фарбамі, хадзіў на эцюды ў маляўнічыя куткі Баку і на нафтапромыслы, рабіў накіды партрэтаў і гумарыстычныя малюнкі.
Вядомы выяўленчыя работы С. Гарадзецкага ў такіх жанрах, як пейзаж, шарж, партрэт, плакат, карыкатура, кніжная графіка і іншых.
Узнагароды правіць
- Ордэн «Знак Пашаны» (16.04.1964)
Сям’я правіць
- Жонка — актрыса і паэтка Ганна Аляксееўна Гарадзецкая (народж. Казельская); (літ. псеўданім Нимфа Бел-конь-Любомирская; (1889—1945). Замужам за С. Г. з 1908. Па словах А. А. Блока адрознівалася незвычайнай прыгажосцю.
- Дачка — Рагнеда Гарадзецкая-Бірукова (р. 1909), унучка Наталля Юр’еўна Бірукова, праўнучка — Таццяна.
Адрасы ў Санкт-Пецярбургу правіць
да 1911 — 12-я лінія, 15;
1911—1913 — даходны дом — набярэжная ракі Фантанкі, 143;
з 1914 — даходны дом — Малая Пасадская, 14.
Зноскі
- ↑ а б в г Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век / под ред. О. В. Богданова
- ↑ а б Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1962.
- ↑ а б Русская литература XX века. Прозаики, поэты, драматурги / под ред. Н. Н. Скатов — 2005. — ISBN 5-94848-245-6
- ↑ Городецкий Сергей Митрофанович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 165. — 737 с.
- ↑ Литературная энциклопедия — 1929 — Том 2 — С. 640.
- ↑ а б в Городецкий Сергей Митрофанович (руск.)
Літаратура правіць
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — С. 48. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).
Спасылкі правіць
- Сярэбранае стагоддзе Архівавана 6 мая 2012.
- Стыхіра Архівавана 11 чэрвеня 2011.
- Словы
- Пра Фінляндыю ў паэзіі Гарадзецкага
- Городецкий Сергей Митрофанович (руск.)