Уладзімір Васілевіч Анічэнка
Уладзімір Васільевіч Анічэ́нка (20 ліпеня 1924, Янаўка, Хоцімскі раён, Магілёўская вобласць — 2 лютага 2001) — беларускі мовазнавец. Доктар філалагічных навук (1970), прафесар. Заслужаны дзеяч навукі БССР (1976)[3].
| Уладзімір Васільевіч Анічэнка | |
|---|---|
 | |
| Дата нараджэння | 20 ліпеня 1924 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 2 лютага 2001 (76 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | мовазнавец, славіст, беларусазнавец, выкладчык універсітэта |
| Навуковая сфера | мовазнаўства[1], славістыка[1], беларусазнаўства[1] і гістарычнае мовазнаўства[d][2] |
| Месца працы | |
| Навуковая ступень | доктар філалагічных навук |
| Навуковае званне | прафесар |
| Альма-матар | |
| Прэміі |
 |
| Узнагароды | |
.svg){kind=small}
Біяграфія
правіцьНарадзіўся 20 ліпеня 1924 года ў мнагадзетнай сялянскай сям’і ў вёсцы Янаўка Хоцімскага раёна. Летам 1941 г., напярэдадні вайны, ён закончыў Хоцімскую сярэднюю школу. У пачатку вайны ўдзельнічаў у эвакуацыі калгасных коней на ўсход, у Расію. Калі вярнуўся дамоў, вёску ўжо занялі немцы. Уладзімір быў арыштаваны і адпраўлены ў Магілёўскі канцлагер, адкуль ён уцёк разам з сябрам Міколам. Па дарозе дамоў іх зноў арыштавалі і вывезлі на прымусовыя работы ў судэцкі горад Мост (Чэхія), дзе іх чакала катаржная праца на шахце, падчас якой яго не пакідала думка пра пабег. І Уладзімір з Міколам і чэхам Юрыем, схаваўшыся ў ваганетцы з вуглём, уцяклі з шахты. Пасля доўгага блукання з дапамогай мясцовых жыхароў яны трапілі ў Арліцкія горы, дзе разам з іншымі вязнямі стварылі партызанскі атрад «Эда», у якім і змагаліся з фашыстамі да канца вайны[4].
Пасля вайны працягваў службу ў Савецкай Арміі, ён працаваў супрацоўнікам дывізійнай газеты «Гвардзеец». Пасля дэмабілізацыі ў 1947 г. па рэкамендацыі Старшыні Саюза пісьменнікаў Беларусі Міхася Лынькова працаваў літаратурным супрацоўнікам у Ваўкавыскай гарадской газеце «Зара»[4].
У 1947 годзе быў залічаны на філалагічны факультэт БДУ. У час вучобы быў выдатнікам, старастам курса і ўзначальваў студэнцкі дыялекталагічны гурток, які пад кіраўніцтвам Марыі Жыдовіч займаўся вывучэннем беларускіх народных гаворак. У 1952 г. з адзнакай закончыў універсітэт і адразу ж паступіў у аспірантуру Інстытута мовазнаўства Акадэміі навук БССР. Навучанне ў аспірантуры завяршылася датэрміновай паспяховай абаронай у 1955 г. кандыдацкай дысертацыі «Дзеяслоўныя формы прошлага часу ў беларускай мове па матэрыялах Літоўскай метрыкі XV—XVI ст.ст.» (навуковы кіраўнік — дацэнт А. Я. Бірыла)[4].
Працаваў навуковым супрацоўнікам у сектары гісторыі мовы Інстытута мовазнаўства імя Я. Коласа Акадэміі навук БССР. У 1970 г. абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «Беларуска-ўкраінскія пісьмова-моўныя сувязі»[4].
З 1970 г. працаваў загадчыкам кафедры спачатку рускай і беларускай моў, а затым — беларускай мовы. З 1991 г. па 2001 г. быў прафесарам кафедры беларускай мовы і загадчыкам лінгвістычнай лабараторыі пры навукова-даследчым сектары Гомельскага ўніверсітэта[4].
У навуцы
правіцьДаследаваў гісторыю беларускай мовы[3]. Вывучаў (1960-я гг.) беларуска-ўкраінскія пісьмова-моўныя сувязі старажытнай пары. Стваральнік гомельскай школы беларусістыкі[5], ініцыятар вывучэння мовы Усходняга Палесся і стварэння анамастычных слоўнікаў Гомельшчыны. Даследаваў спадчыну Скарыны і Янкі Купалы. Адзін з аўтараў «Гістарычнай лексікалогіі беларускай мовы» (1970)[3].
У апошнія гады свайго жыцця займаўся падрыхтоўкай да выдання рукапісу «Царкоўнаславянска-беларускага слоўніка», які, на жаль, не быў апублікаваны[4].
Выхаваў больш за 20 кандыдатаў і дактароў навук мовазнаўства.
Працы
правіцьАсабіста
правіць- «Лінгвістычная Скарыніяна», цыкл прац.
- «Слоўнік мовы Скарыны». У 3 т.
- «Беларуска-ўкраінскія пісьмова-моўныя сувязі». — Мн., 1969, доктарская дысертацыя.
- «Александрыя», выданне рукапісаў твору прыгожага пісьменства 17 ст.
- «Марфалогія ўсходнеславянскіх моў». — Мн., 1973
- «Беларускі казачны эпас». — Мн., 1976
- «Гістарычная лексікалогія ўсходнеславянскіх моў». — Гомель, 1978
Супольна
правіць- «Хрэстаматыя па гісторыі беларускай мовы». У 2 т. (у сааўтарстве).
- «Слоўнік мовы Янкі Купалы». У 8 т., як кіраўнік калектыву лексіколагаў.
- Набожнае слова і антычная мудрасць крочаць побач (1997, разам з А. А. Станкевіч)[6].
Узнагароды
правіцьУзнагароджаны ордэнамі Вялікай Айчыннай вайны II ступені, «Чэхаславацкі партызан» і інш. Дзяржаўная прэмія Беларусі ў галіне навукі (за цыкл прац «Лінгвістычная Скарыніяна»), медаль імя Скарыны.
За вялікі ўклад у развіццё Скарыніяны, за падрыхтоўку Царкоўнаславянска-беларускага слоўніка і ў сувязі з 75-годдзем У. Анічэнка быў удастоены ганаровай царкоўнай узнагароды — «Крыж Сергія Раданежскага»[4].
Зноскі
- ↑ а б в Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
- ↑ Czech National Authority Database Праверана 9 мая 2023.
- ↑ а б в Аниченко Владимир Васильевич // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 19. — 737 с.
- ↑ а б в г д е ё Уладзімір Васільевіч Анічэнка. old.gsu.by. Праверана 10 кастрычніка 2024.
- ↑ Д. Паўлавец. Руплівец мовазнаўчай нівы // Беларуская лінгвістыка. — Вып.49. — Мн., 2000. — С. 91.
- ↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 149. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
Літаратура
правіць- Д. Паўлавец. Руплівец мовазнаўчай нівы // Беларуская лінгвістыка. — Вып.49. — Мн., 2000. — С. 90, 91.
- Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 36. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
Спасылкі
правіць- Анічэнка Уладзімір Васільевіч (1924)(недаступная спасылка)