Ігнат Уладзіміравіч Канчэўскі

Ігна́т Уладзі́міравіч Канчэ́ўскі (псеўданім — Ігнат Абдзіраловіч; 9 красавіка 1896, Вільня — 21 красавіка 1923, Вільня) — беларускі філосаф, паэт, публіцыст; аўтар праграмнага эсэ «Адвечным шляхам».

Ігнат Уладзіміравіч Канчэўскі
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	28 сакавіка (9 красавіка) 1896
Месца нараджэння	Вільня, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	21 красавіка 1923(1923-04-21) (27 гадоў)
Месца смерці	Вільня, Віленскае ваяводства, Польская Рэспубліка
Пахаванне	Вільнюс
Грамадзянства	Расійская імперыя  БССР  Рэспубліка Сярэдняй Літвы  Польская Рэспубліка
Жонка	Людміла Канчэўская[d]
Альма-матар	Віленскае рэальнае вучылішча[d] Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны тэхналагічны інстытут Імператарскі Маскоўскі ўніверсітэт
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	публіцыст, паэт, філосаф
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у	Беларускі цэнтральны саюз сельскагаспадарчых і крэдытных кааператываў
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Ігнат Канчэўскі, 1914 г.

Нарадзіўся ў 1896 годзе ў Вільні ў сям’і сакратара акруговага ваеннага суда, бацька ў сталым веку прыняў сан праваслаўнага святара. Брат Арсена Канчэўскага. Паводле паходжання прозвішча, продкі Ігната Канчэўскага, прынамсі па бацькавай лініі, былі, імаверна, рутэнізаваныя балты (літоўцы).

У 1913 годзе скончыў Віленскае рэальнае вучылішча. Паступіў у Пецярбургскі тэхналагічны інстытут, але неўзабаве перавёўся ў Маскоўскі ўніверсітэт, спачатку на прыродазнаўчы, а пасля гісторыка-філалагічны факультэт, дзе вучыўся ў 1913—1916 гадах.

Не паспеў скончыць навучанне праз Першую сусветную вайну. У 1916 годзе, калі яму споўнілася 20 гадоў і ён стаў паўналетнім, быў прызваны ў расійскае войска. Скончыўшы школу прапаршчыкаў трапіў на Румынскі фронт. Рэвалюцыю 1917 года сустрэў ува Украіне. Падзяляў праграму эсэраў, падтрымліваў украінскі нацыянальны рух, праводзіў агітацыю сярод вайскоўцаў 44-га ўкраінскага палка. Сышоў з войска і ад’ехаў на Дон, дзе пабраўся шлюбам з сяброўкай школьных гадоў, дачкой казацкага афіцэра Людмілай Віталеўнай Паляковай. Пасля шлюбу пераехаў у Маскву, дзе паступіў на Вышэйшыя кааператыўныя курсы пры ўніверсітэце імя А. Л. Шаняўскага.

Па заканчэнні курсаў працуе інструктарам ад Цэнтральнага саюза льнаводаў у таварыстве кааператываў у Сычоўцы Смаленскай губерні. Пасля абвяшчэння Савецкай Беларусі ў 1919 годзе пераехаў у Менск, працуе ў Саўнаргасе і займаецца культурна-асветніцкай дзейнасцю. Улетку 1919 года займае пасаду кіраўніка Беларускага цэнтральнага саюза спажывецкіх таварыстваў.

Прынамсі з верасня 1919 года ў Вільні, якая на той час занятая палякамі. Сябра Цэнтральнай беларускай Рады Віленшчыны і Гродзеншчыны. Працуе ў Віленскім саюзе кааператываў. Улетку 1920 года захварэў на сухоты, праз сабраныя грамадой грошы атрымлівае лячэнне ў прыватным яўрэйскім шпіталі Мішмэрэс-Хойлім, яго стан палепшыўся. Друкаваў вершы, палітычныя артыкулы, рэцэнзіі ў віленскай прэсе. Актыўна пісаў вершы і артыкулы па кааперацыі. Аўтар эсэ «Адвечным шляхам» (Вільня, 1921) пра драматызм беларускіх гістарычных лёсаў. 28—30 лістапада на з’ездзе паўнамоцнікаў Віленскага саюза кааператываў абраны на пасаду сакратара. У 1922 годзе яго імя з’яўлялася ў папярэдніх спісах на выбарах у сейм, ён ішоў ад вёскі Дукшты Свянцянскага павета. Вёў геаграфічны гурток у Віленскай беларускай гімназіі, дзе таксама заклаў вучнёўскі кааператыў. Найбольшая колькасць публікацый Канчэўскага змешчана ў газеце «Наша будучына», якую выдавала Беларуска рэвалюцыйная арганізацыя, старшынёй якой быў ягоны брат Арсень.

У пачатку 1920-х гадоў захварэў на туберкулёз і пасля некалькіх гадоў беспаспяховага лячэння памёр 21 красавіка 1923 года ў Вільні. Пахаваны на віленскіх Вайсковых могілках.

Сям’я

Быў жанаты з Людмілай Канчэўскай (1897 — 20 снежня 1976, Варшава). Мелі дачку Алену (1919 — 13 кастрычніка 1990), у шлюбе мела прозвішча Егерман, была педагогам і памерла ў Варшаве.

Светапогляд

Самаробная фотакопія выдання Ігната Абдзіраловіча «Адвечным шляхам», вырабленая С. Сокалавым-Воюшам

Аснова светапогляднай і жыццёвай пазіцыі І. Канчэўскага — адданасць беларускай справе, любоў да Бацькаўшчыны, самаахвярная праца на карысць народа. У філасофскім эсэ «Адвечным шляхам» (1921) раскрыў драматызм гістарычнага лёсу беларусаў, іх імкненне захаваць незалежнасць свайго духу. Галоўнай мэтай народа лічыў дзяржаўную незалежнасць, разглядаў яе як агульначалавечы ідэал. Адной з галоўных перашкод лічыў бюракратычную сістэму дзяржавы і дух «канцылярыі». Цывілізаваны шлях вырашэння грамадскіх праблем бачыў у вольнай творчасці, непрымусовых формах сацыяльнага аб’яднання людзей, у выбары «трэцяга, сялянска-рамесніцкага шляху вольных брацтваў і кааперацыі — паміж дзікім капіталізмам і тыранічным сацыялізмам».

Паэтычная творчасць

Вершы друкаваў пад псеўданімам Ігнат Абдзіраловіч і Ганна Галубянка. Паэтычная творчасць вызначаецца філасофскай пранікнёнасцю ў сутнасць народнага жыцця, спалучэннем прыгажосці беларускага слова з нацыянальным светапоглядам, замілаваннем да чалавека, верай у адраджэнне і будучы росквіт Бацькаўшчыны (вершы «Па святой зямлі…», «Вераснёвае пано», «Так прыгожы старыя званіцы…», «На матывы Р. Тагора», верш у прозе «Мы разам…»).

Бібліяграфія

• «Па сьвятой зямлі…»
• «Верасьнёвае пано»
• «На матывы Р. Тагора»
• верш у прозе «Мы разам…»
• І. К. «Каапэрацыя ў 1922 годзе». // Наша будучыня : газэта / рэдактар-выдавец А. Амельяновіч, рэдактар Л. Родзевіч. — Вільня : «Друк», 25 сьнежня 1922. — № 3. — С. 1, 2.
• Ігнат Канчэўскі. «Закладайма народныя выдавецтва!» // Наша будучыня : газэта / рэдактар-выдавец А. Амельяновіч, рэдактар Л. Родзевіч. — Вільня: «Друк», 13 студня 1923. — № 2. — С. 3.
• Абдзіраловіч І. Адвечным шляхам: Дасьледзіны беларускага сьветагляду. Вільня: Беларускае Выдавецкае Т-ства, 1921. 71 с.
• Абдзіраловіч І. Адвечным шляхам: Дасьледзіны беларускага сьветагляду / Прадмова С.Дубаўца. — Мн.: Навука і тэхніка, 1993. — 44 с.

Літаратура

• Быстрык А. Віленскі перыяд жыцця і дзейнасці Ігната Канчэўскага (1919—1923). — Вільня: 2011.
• Дубянецкі С. Канчэўскі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8).
• Калеснік У. Ветразі Адысея. Мн., 1977. — С. 78—88.
• Конан У. У свабодзе і творчасці — ратунак для свету // Вобраз—90. — Мн., 1990.
• Конан У. «…Нас злучае супольнасць ахвяры»; Ігнат Канчэўскі, 1896—1923 // Вяртання маўклівая споведзь. — Мн., 1994.