Волма (прыток Свіслачы)
Во́лма — рака ў Мінскай вобласці Беларусі, левы прыток Свіслачы (басейн Дняпра).
| Волма | |
|---|---|
2.jpg) Волма ў сакавіку (заказнік Валмянскі) | |
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 103 км |
| Басейн | 1 150 км² |
| Расход вады | 6,7 м³/с (у вусці) |
| Вадацёк | |
| Выток | |
| • Месцазнаходжанне | в. Юхнаўка |
| • Каардынаты | 53°58′31″ пн. ш. 27°51′40″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Свіслач |
| • Месцазнаходжанне | 1 км на ўсход ад в. Светлы Бор |
| • Вышыня | 155 м |
| • Каардынаты | 53°34′44″ пн. ш. 28°18′49″ у. д.HGЯO |
| Ухіл ракі | 0,5 м/км |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Свіслач → Бярэзіна → Дняпро → Чорнае мора |
| Краіна | |
| Рэгіён | Мінская вобласць |
| Раёны | Мінскі раён, Смалявіцкі раён, Чэрвеньскі раён, Пухавіцкі раён |
   |
|
 выток вусце |
|
|
— выток, — вусце |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Назва
правіцьНазва Волма балцкага паходжання.
Па іншы бок нёманска-дняпроўскага водападзелу другая Волма, прыток нёманскай Іслачы. Па розныя бакі гэтага водападзелу таксама разнесеныя рэкі з назвамі Уса, Уша, Свіслач.
Калі не ў сувязі з прускім тапонімам Wolmen[1] (< *Valm-), дык устаўное В- як у назвах дняпроўскай ракі Вопь (< *Ap- / *Up-), дзесенскай ракі Ворміна[2] (< *Arm-).
Аснова *Alm- ад літоўскага almėti, elmėti «сачыцца, струменіць; памалу цячы», далей да карацейшага alėti «памалу цячы, сачыцца». Ад індаеўрапейскага *el- / ol- «забалочвацца, зарастаць»[3].
Гідранімічныя аналагі — літоўскія водныя назвы тыпу Almajas, Almenas, Elmė, Ilmas, прускія Elme, Elmone, Ylme, Ilmena[4], стараеўрапейскія гідронімы тыпу Almo, Ilm[5].
Яшчэ адна Волма — на паўночнай перыферыі старабалцкай прасторы, на ўсходзе ад буйнога возера Ільмень[6]. Гэтыя два суседнія гідронімы найверагодней аднаго паходжання, з шэрагу асноў Alm- : Elm- : Ilm-.
З вялікай вадой такія гідронімы суадносяцца і на сумежжы Літвы і цяперашняй Беларусі (Аўкштойцкае Паазер’е — Браслаўскія азёры): недалёка адно ад аднаго возера Ільмёнак (каля Браслава) і літоўскія азёры Almajas, Almenas.
У азёрных назвах аснова Alm- : Elm- : Ilm- перадае значэнне павольнай запаўняльнасці возера вадой. У рачных назвах — значэнне нешматводнасці і няхуткаплыннасці.
Значэнне назвы Волма можна перадаць як «Струмяністая (рака)» (нешматводная бы струмень).
Гідраграфія
правіцьДаўжыня ракі складае 103 кіламетры. Вадазбор — 1150 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці — 6,7 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні — 0,5 %.
Пачынаецца меліярацыйным каналам каля паўночна-ўсходняй ускраіны вёскі Каралёў Стан Мінскага раёна, цячэ па Мінскім узвышшы і Цэнтральнабярэзінскай раўніне праз Смалявіцкі, Чэрвеньскі і Пухавіцкі раёны. Вусце за 1 кіламетр на ўсход ад вёскі Стары Двор Пухавіцкага раёна. Даліна трапецападобная, шырынёй 0,4—0,6 км, месцамі больш за 3 кіламетры. Схілы спадзістыя і ўмерана стромкія. Пойма на вялікім працягу асушаная і разараная. У верхнім цячэнні зарэгулявана 4 плацінамі.
Асноўныя прытокі: Слоўст (справа), Вожа, Гаць, Ігуменка (злева).
Крыніцы
правіць- ↑ G. Gerullis. Die altpreußischen Ortsnamen. — Berlin / Leipzig, 1922. — C. 207.
- ↑ П. Л. Маштаков. Список рек днепровского бассейна. — С.-Петербург, 1913. — С. 133.
- ↑ J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. — Bern / München, 1959 / 1969. — C. 305.
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 39—40.
- ↑ H. Krahe. Unsere ältesten Flussnamen. — Wiesbaden, 1964. — C. 36.
- ↑ Топоров В. Н. О северо-западнорусском локусе балтийской гидронимии (из цикла «По окраинам Древней Балтии») // Res Balticae. — 1995. — С. 21.
Літаратура
правіць- Волма, рака ў Мінскай вобл. // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 4. — С. 265. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 4).
- Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
- Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.