Латэранская базіліка

Сабор Святога Іаана Хрысціцеля на Латэранскім узгорку ці Базіліка Сан-Джавані ін Латэрана (Basilica di San Giovanni in Laterano, Базіліка Святога Іаана Хрысціцеля на Латэранскім узгорку; афіцыйная назва Archibasilica Sanctissimi Salvatoris) — кафедральны сабор горада Рыма і месца знаходжання кафедры рымскага біскупа (а таксама папскага трона). У каталіцкай іерархіі гэта царква стаіць вышэй за ўсе астатнія храмы свету, не выключаючы і сабора Св. Пятра, пра што сведчыць надпіс над уваходам: «найсвяцейшая Латэранская царква, усіх цэркваў горада і свету маці і глава».

Славутасць
Латэранская базіліка
італ.: Arcibasilica Papale di San Giovanni in Laterano
41°53′09″ пн. ш. 12°30′22″ у. д.
Краіна	Італія
Месцазнаходжанне	Рым
Канфесія	каталіцтва
Епархія	Рымская дыяцэзія[d]
Архітэктурны стыль	архітэктура барока[d] і класіцызм
Архітэктар	Франчэска Бараміні і Alessandro Galilei[d]
Заснавальнік	Miltiades[d]
Матэрыял	мармур, цэмент і граніт
Сайт	vatican.va/various/basil…
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Цэнтральны неф Латэранскай базілікі.

У антычнасці на месцы базілікі знаходзілася памесце знатнага сямейства Латэранаў. Прыняўшы хрысціянства, імператар Канстанцін Вялікі падарыў Латэранскі палац (які дастаўся яму як пасаг) рымскаму біскупу. Папа Сільвестр I у 324 годзе асвяціў ізноў пабудаваную базіліку ў гонар Хрыста Збавіцеля, у X ст. яе нябесным заступнікам быў абвешчаны Іаан Прадцеча, а яшчэ праз дзвесце гадоў — Іаан Багаслоў. Нягледзячы на гэтыя змены ў прысвячэнні, храмавым святам заўсёды заставалася Праабражэнне Гасподне.

На працягу першага тысячагоддзя існавання базілікі ўсе Рымскія Папы пражывалі ў Латэранскім палацы; тут жа адбылося пяць сусветных сабораў. Храм быў упрыгожаны каштоўнымі падарункамі імператараў, якія прынеслі яму мянушку «залатой базілікі»; усё гэта было згублена пры рабаванні Рыма вандаламі ў V стагоддзі. Галоўнай рэліквіяй храма ва ўсе часы лічыліся «Святая лесвіца» — прывезеная св. Аленай з Іерусаліма лесвіца, якая нібы паходзіла з палаца Пілата. Па царкоўным паданні, менавіта па гэтай лесвіцы Хрыстос узышоў на судзілішча, якое папярэднічала распяццю. У саборы ў табернаклі XVI стагоддзя над папскім алтаром у двух сярэбраных рэлікварыях, выкананых у форме бюстаў, захоўваюцца галовы апосталаў Пятра і Паўла. Сярод іншых рэліквій базілікі вылучаюцца частка Рызы Багародзіцы і частка губкі са слядамі крыві, з якой, па паданні, напаілі Ісуса Хрыста воцатам пры распяцці.

Кафедра Папы Рымскага.

Падчас авіньёнскага палону пап базіліка двойчы гарэла і прыйшла ў заняпад. Па вяртанні ў Рым Папы абгрунтаваліся ў Ватыкане, а струхлелы Латэранскі палац быў знесены. Сікст V загадаў знесці і старажытную базіліку, вырашыўшы пабудаваць храм, значна буйнейшы па памерах і багата ўпрыгожаны. Шматлікія пакаленні архітэктараў пакінулі след у яго архітэктуры; вядучая роля сярод іх належыць Даменіка Фантане і Франчэска Бараміні. Будаўніцтва завяршылася ў 1735 годзе, калі Алесандра Галілеі прыбудаваў да сабора каласальных прапорцый фасад, які больш падыходзіць палацу, чым храму. У сабор вядуць пяць дзвярэй, крайняя правая з іх — «юбілейная», гэта значыць, адкрываецца толькі ў юбілейны год. У самым саборы захавалася фрэска Джота, якая адлюстроўвае Папу Баніфацыя VIII, які ўпершыню аб’яўляе 1300 год юбілейным.

Побач з базілікай захавалася некалькі збудаванняў выдатнай гістарычнай значнасці. Сярод іх вылучаецца баптыстэрый 440 года, які доўгі час заставаўся адзіным у Рыме, і некалькі пабудоў выдатнай гатычнай архітэктуры XII стагоддзя, якія захаваліся ад Латэранскага манастыра. Прама перад храмам устаноўлены абеліск чырвонага граніту з егіпецкага храма ў Карнаку, створаны для Тутмаса III і перанесены ў Рым пры Канстанцыі II. Сцены Латэранскай базілікі ўпрыгожваюць велізарныя статуі апосталаў. У самым храме пахаваны шэсць Пап — Аляксандр III, Сергій IV, Клімент XIII, Марцін V, Інакенцій III і Леў XIII.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сабор Святога Іаана Латэранскага