Маліна

	Маліна
	; Маліна звычайная (Rubus idaeus L.)
Навуковая класіфікацыя
Дамен:	Эўкарыёты
Царства:	Расліны
Аддзел:	Кветкавыя
Клас:	Двухдольныя
Парадак:	Ружакветныя
Сямейства:	Ружавыя
Падсямейства:	Rosoideae
Трыба:	Rubeae
Род:	Маліна
Міжнародная навуковая назва
	Rubus L., 1753
Сінонімы
	Batidaea (Dumort.) Greene; Comarobatia Greene; Dalibarda L.;
Тыпавы від
	Rubus fruticosus L. 1753
ITIS	24848
NCBI	23216
EOL	794574
GRIN	g:10574
IPNI	34017-1
FW	264405

Маліна^[4] (Rubus) — род (падрод) кветкавых раслін сямейства ружавых.

НазваПравіць

Навуковая назва роду rubus значыць «ажына», звязана этымалагічна з назвай чырвонага колеру (пар. дыялектнае па паходжанні лац.: rūfus «ярка-чырвоны»^[5]).

Батанічнае апісаннеПравіць

Род прадстаўлены шматгадовымі травамі, але часцей за ўсё гэта дравяністыя калючыя расліны (лістападныя кусты) з прамастойнымі, паўзучымі або распасцёртымі галінамі і чарговым простым або складаным лісцем з прылісткамі. Кусты дасягаюць вышынёю да 3 метраў і маюць шматгадовае карэнішча. Сцёблы аднагадовыя — зялёныя, двухгадовыя — адраўнелыя, з шыпамі. Лісце непарнаперыстае, трайчастае.

Кветкі абодваполыя, рэдка — аднаполыя. Размяшчаюцца яны па адным або сабраны зверху ў пазухавыя гронкавыя або шчытковыя суквецці. Гіпантый плоскі або варонкападобны, утвораны звычайна пяцічленным калякветнікам і заключае шматлікія тычынкі і песцікі.

Плод — складаная касцянка (шматкасцянка), чырвоная ці жоўтая, рознага смаку і водару.

АрэалПравіць

Адрозніваецца каля 120 відаў. Пашыраны пераважна ва ўмераным і субтрапічным паясах Еўразіі. На тэрыторыі Беларусі сустракаюцца 6 відаў^[6], найбольш вядомая маліна звычайная, трапляецца ў сырых лясах, хмызняках.

Значэнне і ўжываннеПравіць

Са старажытных часоў насельніцтва зямнога шара ўжывае ў ежу плады многіх відаў роду: маліну (Rubus idaeus) (віды падроду Idaeobatus), ажыну (Rubus caesius) (цёмнаплодныя віды, якія адносяцца да падроду Rubus, асабліва багата прадстаўленыя ў Еўропе), касцяніцы арктычныя (Rubus arcticus) і марошку (Rubus chamaemorus).

У культуры з IV ст. Культурныя сарты атрыманы на аснове маліны звычайнай, або чырвонай (Rubus idaeus), маліны чорнаваласістай (Rubus melanolasius) і інш. Плады маюць у сабе 5—7 % цукру, 1,5—2 % арганічных кіслот, вітаміны B, C, карацін, флаваноіды, фітастэрыны. Выкарыстоўваюцца свежыя і сушаныя, на кандытарскія вырабы, у медыцыне.

ВідыПравіць

Rubus caesius

У родзе каля 330^[7] (Паводле іншых звестак 600) відаў, якія распаўсюджаны пераважна ў Паўночным паўшар’і.

Шырокі род дзеляць прыкладна на пятнаццаць падродаў:

Rubus subg.

Anoplobatus (Focke) Focke — Малінаклён
Chamaebatus (Focke) Focke
Chamaemorus (Hill) Focke — Марошка
Comaropsis (Focke) Focke
Cylactis (Raf.) Focke
×Cyclobatus Holub
Dalibardastrum Focke
Diemenicus A.R.Bean
Idaeobatus (Focke) Focke — Маліна
×Idaeorubus Holub
Lampobatus (Focke) Focke
Malachobatus (Focke) Focke
Micranthobatus (Fritsch) Kalkman
Orobatus (Focke) Focke
Rubus

Некаторыя вядомыя віды:

Rubus arcticus
Rubus armeniacus
Rubus candicans
Rubus chamaemorus — Маліна прыземістая, ці Марошка прысадзістая, ці Марошка
Rubus caesius — Ажына, ці Ажына шызая, ці Ажыны, ці Чорныя маліны, ці Яжына, ці Жавікі, ці Ажыннік, ці Скарбарыха, ці Жавіна, ці Жавіннік
Rubus fructicosus
Rubus glaucus
Rubus humulifolius
Rubus idaeus — Маліна звычайная, ці Маліна
Rubus matsumuranus
Rubus nemorosa
Rubus nessensis — Куманіка, ці Ажына неская, ці Ажына, ці Дуброўка, ці Ажэўні, ці Жавіны, ці Чорныя маліны, ці Жавіна, ці Жавіннік, ці Ажавіна
Rubus neveus
Rubus odoratus
Rubus sachalinensis
Rubus saxatilis — Касцяніцы, ці Касцяніцы камяністыя, ці Коцезелле, ці Касцянка, ці Касцяніка

Асноўныя шкоднікі і хваробы расліныПравіць

Сярод шкоднікаў Маліны вылучаюць^[6]:

Сярод асноўных хваробаў вылучаюць^[6]:

антракноз
шэрая гніль
хлароз
мазаіка
пурпуровая плямістасць
вірусныя хваробы і інш.

Зноскі

↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
↑ Rubus на сайте Germplasm Resources Information Network — (GRIN)
↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 113. — 160 с. — 2 350 экз.
↑ Walde A., Hofmann J. B. Lateinisches etymologisches Wörterbuch. — Heidelberg, 1938. — Т. I. — С. 445, 448.
↑ ^а ^б ^в Валузнёў А. Р.. Маліна // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 3. Катэнарыя — Недайка / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1984. — 588 с., іл. — 10 000 экз. — С. 285.
↑ Віды рода Rubus на сайце The Plant List.

ЛітаратураПравіць

Пярэднеў У. Маліна // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 10: Малайзія — Мугаджары / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 10. — 544 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0169-9 (т. 10).

СпасылкіПравіць

Малина // Энцыклапедыя Кругасвет (руск.)

[1] Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.

[2] Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».

[3] Rubus на сайте Germplasm Resources Information Network — (GRIN)

[Киселевский-4] Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 113. — 160 с. — 2 350 экз.

[5] Walde A., Hofmann J. B. Lateinisches etymologisches Wörterbuch. — Heidelberg, 1938. — Т. I. — С. 445, 448.

[enc-6] а ^б ^в Валузнёў А. Р.. Маліна // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 3. Катэнарыя — Недайка / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1984. — 588 с., іл. — 10 000 экз. — С. 285.

[TPL-7] Віды рода Rubus на сайце The Plant List.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]