Мінерал
Мінерал (ням. Mineral і фр. minéral ← ад позналац. minera – руда) — прыроднае геалагічнае цела, амаль аднароднае паводле хімічнага складу і фізічных уласцівасцяў, утворанае ў выніку фізіка-хімічных працэсаў у глыбіні і на паверхні Зямлі. Мінералы з'яўляюцца асноўнай часткай горных парод. Навука, якая вывучае мінералы называецца мінералогіяй.
Тэрмін мінерал выкарыстоўваюць для абазначэння мінеральнага індывіда, выгляду і разнавіднасці. Мінерал, як мінеральны від – гэта прыроднае хімічнае злучэнне, якое мае пэўны хімічны склад і крышталічную структуру. Калі адрозненні ў хімічным складзе пры структурнай ідэнтычнасці не вельмі вялікія, то па афарбоўцы, марфалагічным або іншым асаблівасцям вылучаюць мінеральныя разнавіднасці – напрыклад горны крышталь, аметыст, цытрын і халцэдон з'яўляюцца разнавіднасцямі кварца. Мінеральныя індывіды - мі-неральныя цела, паміж якімі маюцца паверхні падзелу, напрыклад, крышталі і збожжа.
На 2015 год вядома больша за 5 тыс. мінералаў, з іх найбольш пашыраныя: сілікаты (каля 25 % агульнай колькасці мінералаў), вокіслы і гідравокіслы, сульфіды і іх аналагі, фасфаты, арсенаты, ванадаты. А калі ўключыць сюды і ўсе вядомыя мінеральныя разнавіднасці, а таксама сінанімічныя абазначэнні, то палучыцца больш за 5500 мінеральных імён.
На тэрыторыі Беларусі ў зямной кары вядома некалькі соцен мінералаў, многія з іх з’яўляюцца пераважнымі кампанентамі карысных выкапняў: каменнай солі (галіт), калійных соляў (сільвін), фасфарытаў (апатыт), даламітаў (даламіт) і інш.
Фізічныя ўласцівасці мінералаў
правіць
Фізічныя ўласцівасці абумоўлены крышталічнай структурай і хімічным складам. У прыродных мінералаў заўседы ёсць розныя неаднастайнасці, дэфекты і г. д., таму і іх ўласцівасці не з'яўляюцца абсалютна пастаяннымі. Адрозніваюць скалярныя фізічныя ўласцівасці мінералаў і вектарныя, велічыня якіх залежыць ад крышталаграфічнай напрамкі. Прыкладам скалярнай ўласцівасці можа служыць шчыльнасць, а вектарнай – цвердасць, крышталааптычныя ўласцівасці і інш. Фізічныя ўласцівасці падпадзяляюць на механічныя, аптычныя, люмінесцэнтныя, магнітныя, электрычныя, тэрмічныя ўласцівасці, радыеактыўнасць.
Акрамя знешняй формы крышталяў і іншых вылучэнняў, наибольшае значэнне пры іх апісанні і візуальнай дыягностыкі, асабліва ў палявых умовах, маюць колер, бляск, спайнасць, цвёрдасць, шчыльнасць.
Літаратура
правіць- Вызначальнік мінералаў і горных парод / Н. У. Ерашова, Т. С. Шырко. - Мінск: Народная асвета, 1975. - 61, [2] с., [2] л. каляр. іл.
- Мінералы, горныя пароды і глебы роднага краю: Кн. для настаўніка / У. Фядотаў, А. Цытленак. - Мн.: Нар. асвета, 1987. - 109, [2] c.
- Мінералы. Горныя пароды. Метэарыты: у свеце беларускага каменя: нарысы: [пераклад з рускай мовы] / Усевалад Бардон. - Мінск: Мастацкая літаратура, 2011. - 68, [3] с. – (Зямля мая).
Гл. таксама
правіць
|
Мінерал на Вікісховішчы |
|---|
- Поўны спіс мінералаў, апісаных у англійскай Вікіпедыі (на англійскай мове)
- Пародаўтваральныя мінералы
- Мінеральныя пігменты
- Мінеральныя індывіды
- Мінеральныя агрэгаты
- Антагенія мінералаў
- Мінералагічны музей
- Калекцыяніраванне мінералаў
- Адуляр
- Астрафіліт