Сальвадор

Сцяг Сальвадора	Герб Сальвадора
	Дэвіз: «Dios, Unión, Libertad (бел.: Бог, Саюз, Свабода)»
	Гімн: «Saludemos la Patria orgullosos»
Дата незалежнасці	15 верасня 1821 (ад Іспаніі)
Афіцыйная мова	Іспанская
Сталіца	Сан-Сальвадор
Форма кіравання	Рэспубліка
Прэзідэнт; Віцэ-прэзідэнт	Сальвадор Санчэс Серэн; Оскар Ортыс
Дзярж. рэлігія	Каталіцтва
Плошча; • Усяго; • % воднай паверхні	148-я ў свеце; 21 040 км²; 1,5
Насельніцтва; • Ацэнка (2009); • Шчыльнасць	; 6 900 000 чал. (97-я); 307,5 чал./км²
Валюта	Сальвадорскі калон (да 2001 г.); Долар ЗША
Інтэрнэт-дамен	.sv
Код ISO (Alpha-2)	SV
Код ISO (Alpha-3)	SLV
Код МАК	ESA
Тэлефонны код	+503
Часавыя паясы	-6

Эль-Сальвадор, Рэспубліка Эль-Сальвадор (ісп.: República de El Salvador) — дзяржава ў Цэнтральнай Амерыцы. На поўначы мяжуе з Гандурасам і Гватэмалай, на поўдні мае выхад да Ціхага акіяну. Сталіца — горад Сан-Сальвадор. Дзяржаўная мова — іспанская. Нацыянальнае свята — Дзень незалежнасці (15 верасня).

Дзяржаўны лад

Сальвадор — унітарная рэспубліка, дзейнічае канстытуцыя 1983 года (з папраўкамі 1991 года). Кіраўнік дзяржавы і ўрада — прэзідэнт, які выбіраецца на 5 гадоў. Вышэййшы заканадаўчы орган — аднапалатная Заканадаўчая Асамблея; 84 яе дэпутаты выбіраюцца на 3 гады па сістэме прапарцыянальнага прадстваўніцтва.

Гісторыя

Дакаланіяльны перыяд

Да VII ст. н.э. Сальвадор насялялі плямёны індзейцаў мая. Потым тут пасяліліся блізкія да ацтэкаў плямёны піпіляў, якія называлі краіну і свой галоўны горад Кускатлан.

Каланіяльны перыяд

Тэрыторыя, якую засялялі плямёны піпіляў у 1524—1547 гг. заваявана іспанцамі на чале з П. дэ Альварада, якія далі ёй назву Сальвадор. У каланіяльны перыяд Сальвадор з галоўным горадам Сан-Сальвадор быў часткай генерал-капітанства Гватэмала. У 1528 г. горад быў перанесены на 40 км на паўднёвы захад. У 1811—1814 гг. тут адбылося некалькі антыкаланіяльных паўстанняў.

Незалежнасць і найноўшая гісторыя

15 верасня 1821 г. абвешчана незалежнасць Сальвадора. У 1822—1823 гг. Сальвадор у складзе Мексіканскай імперыі, у 1823—1839 гг. — Злучаных правінцый Цэнтральнай Амерыкі. З 1841 г. Сальвадор — незалежная рэспубліка. Доўгі час ўлада ў краіне па чарзе належала то партыі кансерватараў, якая адлюстроўвала інтарэсы латыфундыстаў, то партыі лібералаў, якая абараняла інтарэсы гандлёвай буржуазіі. Барацьба паміж імі суправаджалася шматлікімі ваеннымі пераваротамі. На першых свабодных выбарах у сакавіку 1931 г. перамог А.Араўха, які прапанаваў праграму шырокіх сацыяльных пераўтварэнняў. У снежні 1931 г. ён скінуты генералам М.Эрнандэсам Марцінесам, які ўсталяваў сваю дыктатуру (1931—1944 гг.). У студзені 1932 г. ён люта задушыў сялянскае паўстанне на чале з А.Фарабунда Марці (забіта больш за 10 тысяч чалавек). Да 1979 г. Сальвадорам кіравалі ваенныя рэжымы, якія адлюстроўвалі пераважна інтарэсы алігархаў, што дамінавалі ў эканамічным і палітычным жыцці краіны. Па іх ініцыятыве створаны ваенізаваныя атрады для запалохвання апазіцыі. У ліпені 1969 г. Сальвадор вёў вайну з Гандурасам, што абвастрыла сацыяльныя супярэчнасці. З канца 1970-х гадоў пачаліся масавыя выступленні супраць рэжыму, партызанская дзейнасць актывізаваў падпольны Фронт нацыянальнага вызвалення імя Фарабунда Марці (ФНВФМ) — шырокі саюз левых арганізацый. У гэтых абставінах, пры дапамозе ЗША, у кастрычніку 1979 г. адбыўся ваенны пераварот, які прывёў да ўлады ваенна-цывільную хунту.

Грамадзянская вайна (1980—1992 гг.)

Новы рэжым абяцаў ажыццяўленне рэформ, але ў краіне працягвала панаваць ранейшая алігархія, лютаваў тэрор правых «эскадронаў смерці», якія забівалі незадаволеных рэжымам і сялян, што адважваліся ўзяць зямлю пасля абвешчанай аграрнай рэформы. Правы тэрор прывёў у пачатку 1981 г. да масавана паўстання на чале з ФНВФМ. Пры дапамозе ЗША рэжым цывільнага прэзідэнта Х. Н. Дуартэ (1980—1990 гг.) здолеў утрымаць уладу, але ён не кантраляваў ні сельскія раёны, дзе панаваў ФНВФМ, ні ўрадавую армію. У выніку грамадзянскай вайны да 1990 г. загінула больш за 70 тысяч чалавек. Пры пасрэдніцтве ААН 1 лютага 1992 г. заключана мірнае пагадненне паміж урадам Сальвадора і ФНВФМ, які стаў палітычнай партыяй.

Пасляваенны перыяд (канец XX — пачатак XXI стст.

У 1994 г. пад няглядам ААН адбыліся выбары, на якіх перамагла правая партыя Нацыяналістычны рэспубліканскі саюз. Яе прадстаўнікі А.Кальдэрон і Ф.Флорэс выбіраліся прэзідэнтамі Сальвадора ў 1994 г. і 1999 г. ФНВФМ стаў другой па значэнні палітычнай партыяй Сальвадора, дамогся поспеху на парламенцкіх выбарах 2000 г.

У 2019 годзе перамогу на прэзідэнцкіх выбарах атрымаў Наіб Букеле паколькі. Ён стаў першым пасля заканчэння ў 1992 годзе грамадзянскай вайны кіраўніком дзяржавы, які не з'яўляецца прадстаўніком адной з дзвюх найбуйнейшых партый.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

Зноскі

↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/northamerica

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сальвадор

[_71d77a90de6928f8-1] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/northamerica