Сінагуа
Сіна́гуа (англ.: Sinagua, літаральна «бязводная») — археалагічная культура дакалумбавага перыяда ў цэнтральнай Арызоне (ЗША). Існавала на працягу 650 г. н.э. — 1400 г. н. э.
| Сінагуа Класічны перыяд | ||||
|---|---|---|---|---|
 Скальныя жытлы | ||||
| Геаграфічны рэгіён | Паўночная Амерыка | |||
| Лакалізацыя | Арызона | |||
| Датаванне | 650 г. н.э. — 1400 г. н.э. | |||
| Носьбіты | індзейцы | |||
| Тып гаспадаркі | сельская гаспадарка, рамяство | |||
| Пераемнасць | ||||
|
||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | ||||
Даследаванне правіць
Помнікі культуры Сінагуа былі вядомы іспанцам з XVI ст. Аднак вылучэнне асобнай культуры і наданне ёй назвы адбылося толькі ў 1939 г. дзякуючы заолагу Г. Колтану, наглядчыку музея паўночнай Арызоны. Ён вылучыў паўночную і паўднёвую плыні культуры. Для паўночнай характэрны скальныя ўзвышшы. Для паўднёвай — болей раўнінныя мясціны.
Развіццё правіць
Мяркуецца, што заснавальнікамі культуры Сінагуа былі выхадцы з культуры Магаён, якія прыйшлі з усходу. Яны занялі аазіс з рэкамі, дзе было магчыма займацца рыбалоўствам. У абалонах рэк развівалі ірыгацыйнае земляробства. Вырошчвалі кукурузу, кабачкі, фасолю і інш. Асноўным жытлам былі вігвамападобныя хаціны, умацаваныя драўнянымі бэлькамі. Раннія прадстаўнікі Сінагуа плялі кашы, выраблялі кераміку.
Каля 1064 г. пачалося вывяржэнне вулкана Сансет. Першапачаткова яно стымулявала зыход насельніцтва з раёнаў, што пакрываліся попелам, аднак праз кароткі час яно пачало вяртацца, прычым яго шчыльнасць значна павялічылася, асабліва ў паўночнай частцы. Перыяд з 1130 г. лічыцца росквітам культуры. Магчымымі прычынамі гэтага былі павелічэнне атмасферных ападкаў пасля вывяржэння і эфект мульчы, які стварыў попел. Яны садзейнічалі падвышэнню ўраджайнасці і стварэнню харчовых лішкаў.
Падчас росквіту для культуры Сінагуа быў характэрны сінтэз традыцый, з'яўленне скальных жытлаў і будынкаў тыпу пуэбла. Такія Архітэктурныя элементы, як ківа і пляцы для гульні ў мяч сведчаць пра запазычванне традыцый з суседніх рэгіёнаў і, магчыма, Месаамерыкі. Пра існаванне аддаленых гандлёвых сувязей кажуць знаходкі марскіх ракавін, медных званочкаў і костак ара. Былі знойдзены прэстыжныя пахаванні, куды прыносілі ахвярапрынашэнні. Такім чынам адбывалася сацыяльнае распластаванне грамадства.
Знікненне правіць
У канцы XIV — пачатку XV ст. пачаўся зыход носьбітаў Сінагуа з занятых тэрыторый. Прычынамі маглі быць унутраныя ваенныя канфлікты, працяглая засуха і войны з суседзямі явапай. Апошнім месцам, пакінутым сінагуанцамі, быў паўднёва-усходні арэал культуры. Як лічаць археолагі, некаторыя скальныя пуэбла накшталт «замка Мантэсумы» былі пакінуты без спешкі і нават падрыхтаваны для вяртання. Гэта спарадзіла гіпотэзу пра магчымую эпідэмію, што вымушала выжылых шукаць часовы прытулак у іншых краях. Аднак яны не вярнуліся.
Нашчадкамі носьбітаў Сінагуа лічаць сябе індзейцы-пуэбла.