Удальрык Крыштаф Радзівіл

канюшы вялікі літоўскі, паэт

Удальрык (Ульрык) Крыштаф Радзівіл (19 (28) лютага 1712, Дзятлава, Новагародскае ваяводства — 21 ліпеня 1770) — пісьменнік, паэт і гісторык. Канюшы літоўскі (з 1734), вялікі пісар літоўскі і староста менскі (1739—1746). Генерал-лейтэнант войска Вялікага Княства Літоўскага.

Удальрык Крыштаф Радзівіл
польск.: Udalryk Krzysztof Radziwiłł
канюшы вялікі літоўскі
25 ліпеня 1734 — 1762
Папярэднік Міхал Казімір Радзівіл Рыбанька
Пераемнік Міхал Бжастоўскі
пісар вялікі літоўскі
11 снежня 1762 — снежань 1762
Папярэднік Міхал Бжастоўскі
Пераемнік Антоні Тызенгаўз
Нараджэнне 5 студзеня 1712(1712-01-05)
Смерць 21 ліпеня 1770(1770-07-21) (58 гадоў)
Род Радзівілы
Бацька Мікалай Фаўстын Радзівіл[1]
Маці Барбара з Завішаў
Жонка Соф’я з Рэяў[1] і Элеанора з Каменскіх[d][1]
Дзеці Мацей Радзівіл[d][1]
Дзейнасць паэт, палітык
Званне генерал
Узнагароды
кавалер Ордэна Святога Аляксандра Неўскага ордэн Белага арла
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паходзіў з роду Радзівілаў. Значную частку жыцця правёў у сваіх маёнтках на Валыні. Рабіў няўдалыя спробы ўмешвацца ў палітыку, абараняў права «ліберум вета». Сучаснікамі характарызаваны як дзівак i фантазёр, здольны і начытаны, але схільны да авантурызму. Сабраў вялікую бібліятэку, ведаў шмат моў, у тым ліку грэчаскую, нямецкую, французскую, італьянскую, англійскую.

Пакінуў значную літаратурную спадчыну. Аўтар кніг «Апісанне клопатаў людзей усіх саслоўяў» (1741), «Маральныя элегіі» (1752), «Агульная гісторыя» (або «Універсальная гісторыя» (?), т. 1—5, 3648 стар., 1752), «Апісанне ўсіх нацый у Еўропе», «Сусветныя крытыкі або сатыры», «Вучоныя забавы ў вершах і прозе» і інш. Перакладаў на поль­скую мову творы Сафокла, П. Карнеля, Ж. Расіна. Частка твораў засталася ў рукапісах (напр. «Свецкая крытыка, або Сатыра» — рукапіс зберагаецца ў Дзяржаўнай бібліятэцы РФ у Маскве).

Спрабаваў увесці ў спектак­лях прыдворных тэатраў беларускую мову[2]. Па-беларуску гаворыць адзін з герояў пераробкі У. К. Радзівілам твора Э. Бруселя «Камедыя Эзопа», прызначаная для нясвіжскага тэатра, захавалася 5 радкоў з уступнага маналога[3].

Зноскі

  1. а б в г Radziwiłłowie herbu TrąbyWarszawa: Archiwum Główne Akt Dawnych, Wydawnictwo DiG, 1996. — 67 с. — ISBN 83-85490-62-0
  2. Мальдзіс А. Шляхецкая культура…
  3. Метрыка літаратурная…

Літаратура правіць

  • Мальдзіс А. Шляхецкая культура Беларусі (ХVII—ХІХ стст.) Архівавана 20 мая 2009. // Беларускі калегіюм: Беларуская культурная традыцыя: Лекцыя 16 — Эл.рэсурс baj.by
  • Метрыка літаратурная // Полымя № 1(927), студз. 2007. С. 222.
  • Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 1995. ISBN 985-11-0016-1
  • Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 213. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).
  • Самусік А.Ф. Эрудыт князь Удальрык Крыштаф Радзівіл і яго навукова-літаратурная творчасць // Дзятлава і Дзятлаўскі край : гісторыка-культурная і археалагічная спадчына : зб. навук. арт. / НАН Беларусі, Ін-т гісторыі ; рэдкал. : В.Л. Лакіза [і інш.]. – Мінск : Бел. навука, 2023. – С. 101-106.