Фёдар Іванавіч Фёдараў
Фёдар Іванавіч Фёдараў[2] (19 чэрвеня 1911, в. Турэц, Мінская губерня цяпер Карэліцкі раён — 13 кастрычніка 1994, Мінск — беларускі фізік-тэарэтык, адзін тых, хто распачаў беларускую тэарэтычную фізіку. Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (з 1966 года), Герой Сацыялістычнай Працы (1978).
| Фёдар Іванавіч Фёдараў | |
|---|---|
| Дата нараджэння | 19 чэрвеня 1911 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 13 кастрычніка 1994 (83 гады) |
| Месца смерці | |
| Грамадзянства | |
| Бацька | Янка Маўр |
| Род дзейнасці | навуковец, выкладчык універсітэта |
| Навуковая сфера | фізіка і тэарэтычная фізіка[1] |
| Месца працы | |
| Навуковая ступень | доктар фізіка-матэматычных навук |
| Альма-матар | |
| Навуковы кіраўнік | Уладзімір Аляксандравіч Фок |
| Вядомыя вучні | Барыс Васільевіч Бокуць, Андрэй Маркавіч Ганчарэнка, Барыс Барысавіч Бойка і Ігар Сяргеевіч Сацункевіч |
| Прэміі |
 |
| Узнагароды |
    |
Біяграфія правіць
Нарадзіўся ў сям’і Янкі Маўра ў мястэчку Турэц Карэліцкага раёна Гродзенскай вобласці. Скончыў фізіка-матэматычнае аддзяленне педагагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта ў 1931 годзе, пасля чаго працаваў выкладчыкам педагагічнага тэхнікума ў горадзе Крычаў. У 1933 годзе накіраваўся ў Ленінград у аспірантуру. У 1936 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму «Прымяненне метаду функцыяналаў у пэўных пытаннях тэорыі выпраменвання», якую ён напісаў пад кіраўніцтвам акадэміка АН СССР У. А. Фока. Адразу пасля гэтага становіцца дацэнтам на фізічным факультэце БДУ. У 1938 годзе ініцыяваў утварэнне кафедры тэарэтычнай фізікі на фізічным факультэце БДУ і сам яе ўзначаліў. З 1943 да 1950 года быў дэканам фізічнага факультэта.
У 1954 годзе абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «Інварыянтныя метады ў оптыцы анізатропных асяроддзяў». У 1955 годзе ўзначаліў лабараторыю тэарэтычнай фізікі Інстытута фізікі Акадэміі навук БССР. Быў рэдактарам фізіка-матэматычнай серыі часопіса «Весці АН БССР», уваходзіў у рэдакцыі ўсесаюзных часопісаў «Журнал прикладной спектроскопии» і «Дифференциальные уравнения».
Навуковая дзейнасць правіць
Навуковыя працы па крышталяоптыцы, тэорыі пругкіх хваль у крышталях, фізіцы элементарных часціц, квантавай тэорыі поля, тэорыі гравітацыі.
Пабудаваў тэорыю аптычных уласцівасцей магнітных і паглынальных крышталёў, развіў каварыянтныя метады прамога тэнзарнага злічэння ў оптыцы і акустыцы крышталёў. Распрацаваў метад праектыўных аператараў у тэорыі элементарных часціц, вектарную параметрызацыю групы Лорэнца. Прапанаваў універсальную фармулёўку нелінейных ураўненняў фундаментальных фізічных палёў, развіў тэтрадны падыход у агульнай тэорыі адноснасці. Прадказаў новую з’яву ў галіне крышталяоптыкі (гл. зрух Фёдарава), зарэгістраваную як адкрыццё (1980).
Узнагароды правіць
- Герой Сацыялістычнай Працы (1978)
- 2 ордэны Леніна (1971, 1978)
- Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга (1949),
- Ордэн «Знак Пашаны» (1953),
- Медалі
Прэміі правіць
- Дзяржаўная прэмія БССР 1972 года за манаграфію «Тэорыя пругкіх хваль у крышталях».
- Дзяржаўная прэмія СССР 1976 года за працы ў вобласці крышталяоптыкі.
Асноўныя працы правіць
- Оптика анизотропных сред. Мн.: Из-во АН БССР, 1958; 2-е изд. М.: УРСС, 2004.
- Теория упругих волн в кристаллах. — М.: Наука, 1965.
- Theory of Elastic Waves in Crystals. New York, Plenum Press, 1968.
- Теория гиротропии. М.: Наука и техника, 1976.
- Отражение и преломление света прозрачными кристаллами. — Мн.: Наука и техника, 1976 (совм. с В. В. Филипповым).
- Группа Лоренца. М.: Наука, 1979; 2-е изд. — М.: УРСС, 2003.
Зноскі правіць
- ↑ Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.
- ↑ БелЭн 2003.
Літаратура правіць
- Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 1. № 3/1971.
- Фёдараў Фёдар Іванавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 16. — С. 366. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0263-6 (т. 16).
Спасылкі правіць
- Інфармацыя пра Фёдарава на старонцы Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі
- Біяграфія Фёдарава на старонцы кафедры тэарэтычнай фізікі фізічнага факультэта БДУ Архівавана 11 снежня 2009.
- Фёдар Іванавіч Фёдараў у базе даных «История белорусской науки в лицах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)