Князі смаленскія

Смаленскае княства — княства ў складзе Кіеўскай Русі, затым самастойнае, існавала да 1404 года, калі было ўключана ў склад Вялікага Княства Літоўскага.

Першы вядомы смаленскі князь — Станіслаў Уладзіміравіч, малодшы сын вялікага князя кіеўскага Уладзіміра Святаслававіча, знаходзіўся на смаленскім княжанні пры жыцці бацькі. У 1050-я гады на смаленскім стальцы княжылі малодшыя сыны Яраслава Мудрага, у 1070-я — унук Яраслава Уладзімір Манамах. Пачынаючы з 1090-х гадоў Смаленск становіцца пастаянным месцам княжання. Аж да 1125 года (з кароткім перапынкам) ім кіруюць сыны Уладзіміра Манамаха. У 1125 годзе князем стаў унук Манамаха Расціслаў Мсціславіч. Ён і яго нашчадкі кіравалі Смаленскім княствам аж да поўнай страты княствам самастойнасці напачатку XV стагоддзя.

Ніжэй прыведзены максімальна поўны спіс князёў за ўвесь час існаванні Смаленскага княства.

Смаленск у складзе Кіеўскай Русі

№	Гады княжання ў Смаленску	Імя	Гады жыцця	Паходжанне	Заўвагі
1	каля 988 ці каля 1010 — раней 1015	Станіслаў Уладзіміравіч	(984/987 — да 1015)	сын вялікага князя кіеўскага Уладзіміра Святаславіча

2	1054—1056/1057	Вячаслаў Яраславіч	(1033/1036—1056/1057)	сын вялікага князя кіеўскага Яраслава Мудрага	атрымаў Смаленскае княства пасля смерці бацькі
3	1056/1057—1060	Ігар Яраславіч	(1033/1036—1060)	сын вялікага князя кіеўскага Яраслава Мудрага	успадкоўваў Смаленск пасля смерці брата Вячаслава, раней — князь уладзіміра-валынскі

4	1073—1078	Уладзімір Усеваладавіч Манамах	(1053—1125)	унук Яраслава Мудрага, сын пераяслаўскага князя Усевалада Яраславіча	атрымаў Смаленск пасля выгнання з Кіева князя Ізяслава і перамяшчэння Усевалада на княжанне ў Чарнігаў; пазней чарнігаўскі, пераяслаўскі князь, вялікі князь кіеўскі

5	каля 1093—1095	Мсціслаў Уладзіміравіч	(1076—1132)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзіміра Манамаха	пасаджаны ў Смаленск бацькам; раней князь наўгародскі, растоўскі; пазней — растоўскі, наўгародскі, белгарадскі, вялікі князь кіеўскі
6	1095	Ізяслаў Уладзіміравіч	(?—1096)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзіміра Манамаха	перакладзены ў Смаленск наўзамен брата Мсціслава; раней князь курскі, пазней — мурамскі
7	1095—1097	Давыд Святаславіч	(каля 1050—1123)	унук Яраслава Мудрага, сын вялікага князя кіеўскага Святаслава Яраславіча	заняў Смаленск, выгнаўшы з яго князя Ізяслава; раней князь пераяслаўскі, мурамскі, наўгародскі; пазней — чарнігаўскі
8	1097—1113 (магчыма, былі суправіцелямі ці змянялі адзін аднаго)	Святаслаў Уладзіміравіч	(?—1114)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзіміра Манамаха	пазней князь пераяслаўскі
9		Яраполк Уладзіміравіч	(1082—1139)	унук Усевалада Яраславіча, сын пераяслаўскага князя Уладзіміра Манамаха	пазней князь пераяслаўскі, вялікі князь кіеўскі
10	1113—1127^{[заўв 1]}	Вячаслаў Уладзіміравіч	(каля 1083—1154)	унук Усевалада Яраславіча, сын вялікага князя кіеўскага Уладзіміра Манамаха	атрымаў у спадчыну Смаленск ад брата Святаслава; пазней князь тураўскі, пераяслаўскі, перасопніцкі, вышгарадскі, вялікі князь кіеўскі

Дынастыя Расціславічаў

№	Гады княжання ў Смаленску	Імя	Гады жыцця	Паходжанне	Заўвагі
11	1127—1159	Расціслаў Мсціславіч	(каля 1108—1167)	сын вялікага князя кіеўскага Мсціслава Уладзіміравіча	адначасова князь наўгародскі і вялікі князь кіеўскі (1054—1055), пазней вялікі князь кіеўскі (1159—1167)
12	1159—1171	Раман Расціславіч (першае княжанне)	(?—1180)	сын Расціслава Мсціславіча	пазней вялікі князь кіеўскі (1171—1172)
13	1171—1172	Яраполк Раманавіч (першае княжанне)	(? — пасля 1177)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Рамана Расціславіча
14	1172—1174	Раман Расціславіч (другое княжанне)	(?—1180)	сын Расціслава Мсціславіча	пазней вялікі князь кіеўскі (1174—1176)
15	1174—1175	Яраполк Раманавіч (другое княжанне)	(? — пасля 1177)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Рамана Расціславіча	пазней князь трыпольскі
16	1175—1176	Мсціслаў Расціславіч Храбры	(?—1180)	сын Расціслава Мсціславіча	раней князь белгарадскі, пазней — князь наўгародскі
17	1176—1180	Раман Расціславіч (трэцяе княжанне)	(?—1180)	сын Расціслава Мсціславіча	адначасова князь наўгародскі
18	1180—1197	Давыд Расціславіч	(1140—1197)	сын Расціслава Мсціславіча	раней князь наўгародскі, таржокскі, віцебскі, вышгарадскі
19	1197—1213/1214	Мсціслаў Раманавіч Стары	(?—1223)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Рамана Расціславіча	раней князь пскоўскі, белгарадскі, пазней — вялікі князь кіеўскі (1213/1214—1223)
20	1213/1214—1219	Уладзімір Рурыкавіч	(1187—1239)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Рурыка Расціславіча	раней князь пераяслаўскі пазней — князь оўруцкі, вялікі князь кіеўскі (1223—1235, 1235—1239)
21	1219—1230	Мсціслаў Давыдавіч	(1193—1230)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Давыда Расціславіча
22	1230—1232	Расціслаў Мсціславіч	(? — пасля 1239)	унук Давыда Расціславіча, сын Мсціслава Давыдавіча	пазней вялікі князь кіеўскі (1239)
23	1232—1238/1239	Святаслаў Мсціславіч	(? — ?)	унук Рамана Расціславіча, сын Мсціслава Раманавіча Старога	раней князь наўгародскі, полацкі
24	1238/1239—1249	Усевалад Мсціславіч	(? — 1249)	унук Рамана Расціславіча, сын Мсціслава Раманавіча Старога	раней князь пскоўскі, наўгародскі
25	1249—1278	Глеб Расціславіч	(? — 1278)	унук Мсціслава Давыдавіча, сын Расціслава Мсціславіча
26	1278—1279	Міхаіл Расціславіч	(? — 1279)	унук Мсціслава Давыдавіча, сын Расціслава Мсціславіча	раней князь мсціслаўскі
27	1279/1280—1297	Фёдар Расціславіч Чорны	(1233/1240 — 1299)	унук Мсціслава Давыдавіча, сын Расціслава Мсціславіча	адначасова князь яраслаўскі, мажайскі
28	1297—1313	Аляксандр Глебавіч	(? — 1313)	унук Расціслава Мсціславіча, сын Глеба Расціславіча	раней князь мсціслаўскі
29	1313—1359	Іван Аляксандравіч	(? — 1359)	унук Глеба Расціславіча, сын Аляксандра Глебавіча
30	1359—1386	Святаслаў Іванавіч	(? — 1386)	унук Аляксандра Глебавіча, сын Івана Аляксандравіча
31	1386/1387—1392	Юрый Святаславіч (першае княжанне)	(? — 1407)	унук Івана Аляксандравіча, сын Святаслава Іванавіча
32	1392—1395	Глеб Святаславіч	(каля 1355—1399)	унук Івана Аляксандравіча, сын Святаслава Іванавіча
33	1395—1401	Раман Міхайлавіч Маладой	(?—1401)	з чарнігаўскіх князёў, пляменнік Івана Аляксандравіча	раней князь бранскі і чарнігаўскі; пасаджаны ў Смаленск вялікім князем літоўскім Вітаўтам у якасці намесніка
34	1401—1404	Юрый Святаславіч (другое княжанне)	(? — 1407)	унук Івана Аляксандравіча, сын Святаслава Іванавіча

Гл. таксама

Намеснікі смаленскія

Заўвагі

↑ У В. М. Тацішчава згадваецца таксама Глеб Уладзіміравіч, які трымаў Смаленскую зямлю з 1113 года сумесна з братам Вячаславам, а ў 1118 годзе стаў пераяслаўскім князем. Існаванне князя Глеба прызнаецца не ўсімі гісторыкамі.

Літаратура

Кузьмин А. В. Князья Можайска и судьба их владений в XIII—XIV в.: Из истории Смоленской земли // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. — 2004. — № 4 (18).
Веселовский С. Б. Всеволожи-Заболотские // Веселовский С. Б. Исследования по истории класса служилых землевладельцев. — М., 1969. — С. 331—358.
Веселовский С. Б. Смоленские князья [Фоминские, Полевы, Еропкины, Порховские] // Веселовский С. Б. Исследования по истории класса служилых землевладельцев. — М., 1969. — С. 359—373.
Веселовский С. Б. Монастыревы // Веселовский С. Б. Исследования по истории класса служилых землевладельцев. — М., 1969. — С. 374—396.
Любимов С. В. Жижемские // Любимов С. В. Опыт исторических родословий: Гундоровы, Жижемские, Несвицкие, Сибирские, Зотовы и Остерманы. — Пг., 1915. — С. 14—34. (Присутствуют ошибки и сбои в поколениях).
Рапов О. М. Княжеские владения на Руси в X — первой половине XIII в. — М., 1977.

[1] У В. М. Тацішчава згадваецца таксама Глеб Уладзіміравіч, які трымаў Смаленскую зямлю з 1113 года сумесна з братам Вячаславам, а ў 1118 годзе стаў пераяслаўскім князем. Існаванне князя Глеба прызнаецца не ўсімі гісторыкамі.

[заўв 1]